موزه ملی قرآن کریم موزه ای تخصصی در زمینه شناساندن نسخه های خطی و آثار هنری قرآنی است که در تهران در تقاطع خیابان امام خمینی (خیابان سپه) با خیابان ولی عصر جای گرفته است. ساختمان موزه ملی قرآن در دو بازه زمانی پیش و پس و بعد از انقلاب ۱۳۵۷ طراحی و ساخته شده است.کارفرما مرحله نخست دفتر مخصوص فرح دیبا بود. ساخت این مجموعه در سال ۱۳۵۴ با عنوان فرهنگسرا در کنار کاخ مرمر و کاخ سنا (ساختمان مجلس خبرگان کنونی) و در ۱۴ متر زیر زمین و در سه طبقه با مساحت ۱۰ هزار مترمربع آغاز شد که تا زمان انقلاب ۱۳۵۷، ۲۵ درصد کار ساخت انجام شد و پس از یک وقفه ۱۶ ساله، در سال ۱۳۷۳ ساخت آن به دستور حسن حبیبی - معاون رئیس جمهور وقت دنبال گرفته شد و پس از ساخت و تحویل میراث فرهنگی شد.
پیشینه موزه ملی قرآن کریم
موقعیت جغرافیایی موزه ملی قرآن کریم بسیار ویژه است، به گونه ای که از شمال به خیابان پاستور و نهاد ریاست جمهوری، از شرق به خیابان ولی عصر، از غرب به خیابان فلسطین و از جنوب به خیابان امام خمینی راه دارد. عملیات اجرایی ساخت بنای این موزه که در محوطه کاخ مرمر است از سال ۱۳۵۵ در قالب یک فرهنگسرا آغاز شد و تا هنگام انقلاب ۱۳۵۷ ۲۵ درصد آن به انجام رسیده بود. کارفرمای این دفتر مخصوص فرح دیبا و پیمانکار مجری طرح آن شرکت رس (مهندس پور فتحی) بود.
کار ساخت این بنا بعد از یک توقف شانزده ساله دوباره در سال ۱۳۷۳ پی گرفته شد و در سال ۱۳۷۶ به پایان رسید اما به بهره برداری نرسید. در سال ۱۳۸۴ با تلاش های دکتر حسن حبیبی این مکان تبدیل به موزه ملی قرآن کریم شد و ریاست آن را هم احمد مسجدجامعی به عهده گرفت. از همان سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸ شیوه مدیریت این موزه به صورت هیئت امنا یی بود اما از سال ۱۳۸۸ به بعد این ساختار تغییر کرد و دیگر هیئت امنایی وجود ندارد
معماری موزه ملی قرآن کریم
در معماری این مجموعه «هندسه و سازه» نقش اصلی را ایفا می کند. برخلاف بسیاری از موزه ها که همسطح با زمین هستند، این موزه در زیرزمین جای گرفته و سبک معماری اش، سنتی ایرانی است. این موزه از دیدگاه زیبایی شناسی و اصول بنیادین، مانند هوا دهی، روشنایی و نور و جانمایی آثار، همه شرایط لازم را دارد. عامل سازه نیز با استفاده از اشکال هندسی در ساختن سقف ها (به ویژه در بخش کتابخانه) و در سقف سالن اصلی آمفی تئاتر، در نوع خود، نمونه جالبی از این دست به شمار می رود.
تلاش در بهره گیری از نور و روشنایی طبیعی، با جایگزینی نورگیرها در بام مجموعه، سبب شده است که سرسرا، کتابخانه، بخش هایی از موزه و نگارخانه ها و بخش اداری تا اندازه مطلوبی از نور بهره مند شوند. در گزینش مصالح، دوام بالا، کاهش میزان نیاز به رنگ آمیزی، بازسازی و نگهداری، امکانات موجود و توجه به اهمیت نماهای درونی (در بنایی که نمای خارجی ندارد) معیار اصلی در انتخاب بوده اند. از همین رو در بخش بزرگی از این سازه، از نمای آجرنما و بتن نمایان (بتن تیشه ای با سیمان سفید) استفاده شده است. هچنین بهره مندی از طرح های ویژه، کاشی کاری و نقوش آشنای فضاهای مذهبی، به نزدیکی و پیوند بیشتر معماری این مجموعه با حال و هوای معماری بومی و سنتی افزوده است.
در ساخت این مجموعه به طور کامل از سازه بتنی استفاده کرده اند و یک دیوار دوجداره با عایق بتنی کل مجموعه را از فشار و رطوبت خاک پیرامونی زیرزمین محفوظ نگه می دارد. این دیوار در سراسر محیط خارجی بنا امتداد یافته است. زنده یاد بهروز احمدی، طراح این موزه بوده است.
بخش های موزه ملی قرآن کریم
موزه دارای سه طبقه و ۱۰ هزار متر مربع زیر بنا است. علاوه بر سالن های نمایش دائمی آثار، سالنی برای نمایشگاه های دوره ای و موقت نیز در موزه پیش بینی شده است. طبقه اول، منفی یک و دو به نمایش نسخه های خطی قرآن کریم، کتب ادعیه، طومار های بالا بلند تاریخی و قباله های ازدواج (اغلب مربوط به افراد مهم با مهریه یک جلد کلام الله) و دیگر موضوعات منشعب از علوم قرآنی اختصاص دارد. در جهات کناری هر طبقه گالری ها و نگار خانه های زیبایی جای دارد که گاه برای نمایشگاه های جانبی و گاه به عنوان مکمل آثار موزه ای از آن ها بهره گیری می شود. همچنین در این گالری ها نمایشگاه عکس از امامزاده های مهم و اصلی تهران و شهرستان ها برگزار شده است که به گفته راهنمای موزه، این عکس ها به صورت دائمی نمایش داده می شوند.
در بخش دیگر موزه، تابلوهای هنری، طراحی، خوشنویسی و نگارگری هنرمندان معاصر به نمایش گذاشته می شود. تالار امانات و سالن سمعی-بصری از دیگر بخش های این موزه است. همچنین بخش فروشگاهی برای فروش نشریات و محصولات فرهنگی در نظر گرفته شده است. آمفی تئاتر موزه با گنجایش ۵۰۰ نفر در باغ قرار دارد و هنوز تکمیل نشده است.
آثار موجود در این موزه پیرامون سه محور هستند که عبارت اند از:
- آثار تاریخی فرهنگی مثل نسخه های خطی، چاپ سنگی قرآن کریم، مرقعات، کتب ادعیه، طومارها و سایر آثاری که موضوعات شان به نوعی با قرآن مرتبط است؛
- آثار خوشنویسان و هنرمندان معاصر مثل استاد امیرخانی و اشیا متعلق به کاتبین و هنرمندان شناخته شده، مثل میرعلی هروی، محمد ابراهیم قمی، عبدالقادر حسینی و ام سلمه دختر فتحعلی شاه قاجار؛
- آثار قرآنی ارزشمند از بازه زمانی حدود سده چهارم هجری تا پایان قاجاریه، به همراه اشیا ارزنده ای همچون سکه، ظروف، قلمدان، گلدان و... .
هم اینک این موزه دارای ۶۵۰ اثر از نسخ خطی قرآن است، در حالی که در آغاز بنیان گذاری، با ۴۹ نسخه خطی و ۱۵۱ تابلو شکل گرفت. در سویه جنوبی طبقه منفی یک نیز کتابخانه تخصصی موزه قرار گرفته است که حدود ۵۰۰ متر مربع مساحت و گنجایش ۴۰ هزار کتاب را دارد. هم اکنون ۳۵۰۰ جلد کتاب در حوزه هایی مانند تفاسیر قرآنی، کتب علوم قرآنی و... در این کتابخانه موجود است.
نمایشگاه های موزه ملی قرآن کریم
- نمایشگاه آثار ملی ثبت شده: آثار ثبت ملی شده موزه قرآن کریم در سالن منفی دو و با ۱۶ اثر، به صورت نمایشگاه دائمی پذیرای علاقه مندان است.
- نمایشگاه نسخه های خطی مرمت شده: نسخه های خطی این موزه یکی از مهم ترین منابع تاریخ علم در میان منابع مستند به شمار می رود. در بین این آثار، ۱۰ اثر به جهت تشخیص آسیب احتمالی مورد مرمت کارشناسان قرار گرفته اند. این آثار در موزه، با برچسب مخصوص (نسخه خطی مرمت شده) مشخص شده است.
- گالری استاد امیرخانی: استاد غلامحسین امیرخانی، یکی از اساتید برجسته در خوشنویسی و نستعلیق نویسی محسوب می شود. او نمایشگاه های فردی و گروهی بسیاری در داخل و خارج از کشور، از جمله انگلستان، سوریه، پاکستان، فرانسه، امارات متحده عربی و... برگزار و کتاب هایی مانند دیوان حافظ، ترکیب بند محتشم، صحیفه هستی، سرو سایه فکن، بهار در پاییز، گزیده دیوان خواجوی کرمانی، یادنامه کلهر، مناجات امیر المومنین، رباعیات خیام، قصیده قرآنیه و بسیاری کتب دیگر را کتابت کرده است.
- شجره نامه های امامزادگان: تاکنون در ایران حدود سه هزار و پانصد اثر به عنوان بقاع متبرکه و اماکن مذهبی به ثبت رسیده است که از آن جمله می توان به امامزادگان، مساجد، حسینیه ها، مدارس علمیه و اماکن مذهبی اقلیت های دینی اشاره کرد. در موزه ملی قرآن کریم، نمایشگاهی دائمی از نسب و شجره نامه شخصیت های مدفون در بقاع متبرکه ثبت شده در آثار ملی، برای بازدیدکنندگان به نمایش گذاشته شده است.
قوانین و مقررات بازدید از موزه ملی قرآن کریم
- در محیط موزه سکوت را رعایت کنید.
- قبل از رفتن به موزه، کیف های خود را تحویل دهید.
- اطراف یک اثر هنری، تجمع نکنید.
- تماس تلفنی برقرار نکنید.
- هنگام عکاسی از فلاش استفاده نکنید. (نور فلاش می تواند به مواد تشکیل دهنده آثار هنری آسیب بزند.)
- سعی کنید تعداد عکس هایتان را محدود کنید و به جای آن از بازدید آثار لذت ببرید.
- مراقب خطوط امنیتی رسم شده اطراف آثار هنری و نرده های مختلف حفاظتی باشید.
- از دست زدن به آثار خودداری کنید.
- به دیوار های موزه تکیه ندهید.
- خوردن، آشامیدن و سیگار کشیدن ممنوع است.
راه های دسترسی به موزه ملی قرآن کریم
موقعیت اصلی موزه ملی قرآن كریم در شمال غربی تقاطع خیابان امام خمینی( ره) و خیابان ولی عصر( عج) می باشد. این موزه دو درب ورودی دارد که یكی از آن ها در تقاطع خیابان امام خمینی( ره) و خیابان ولی عصر( عج) و دیگری در خیابان ولیعصر( عج) می باشد. بازدید كنندگان در حال حاضر می توانند از ورودی اول، رفت وآمد کنند و ورودی دوم، فعلاً مسدود شده است چون ساخت و سازهای غیرقانونی در آن جا صورت گرفته است.
آشنایی با موزه ملی جواهرات تهران
