آشنایی با نهر علقمه در عراق

نهر علقمه کربلا کجاست؟

نهر علقمه که در برخی منابع نهر علقمی هم نامیده شده است، یکی از نهرهایی است که از رود طویل فرات جدا شده است. مساحت بزرگی از زمین های اطراف کربلا توسط نهر علقمه آبرسانی می شوند. از آنجایی که کشور عراق کشور پر بارشی محسوب نمی شود، وجود نهر علقمه در کربلا نعمت بزرگی برای مصارف آبی در زمین های کشاورزی و سایر مصارف به حساب می آید.

البته در طول تاریخ روایت های متعددی درباره مکان اصلی نهر علقمه کربلا مطرح شده است؛ برخی تاریخ شناسان، نهر علقمه را همان نهرالحسینی می دانند که تقریبا در ۱۵ کیلومتری شهر کربلا قرار دارد و این نهر هم یکی از شاخه های جدا شده از فرات به حساب می آید. حتی بر سر این موضوع که آیا حضرت عباس واقعا برای آوردن آب به نزدیکی رود علقمه رفته است هم، اطمینانی وجود ندارد و اختلافاتی در میان است. درباره این موارد، در قسمت های بعدی بیشتر بحث می کنیم.

تاریخچه ای بر نهر تاریخی علقمه

در روایات معتبر اینگونه آمده است که در زمان حکومت عباسیان، پدربزرگ شخصی به نام ابن علقمی که به نوعی آخرین وزیر پادشاهی عباسیان بود، اقدام به حفر یک نهر در کنار رود فرات کرده است. پدربزرگ ابن علقمی از خاندان بنی اسد بود که این نهر را حفر کرده بود. این شخص به دلیل مقام بالای نوه اش که وزیر حکومت بود و هم چنین جاودانه ماندن نام خاندانشان، نام علقمه یا علقمی را بر این نهر گذاشت. واژه علقم در اصل به معنی تلخی شدید است. متاسفانه در طول تاریخ، بر اثر بلایای طبیعی و اتفاقاتی که افتاده است، مکان دقیق رود علقمه کربلا مشخص نیست.

به عبارت دیگر، مشخص نیست که نهر علقمه امروزی که در نزدیکی حرم حضرت ابوالفضل (ع) قرار دارد، همان نهر علقمی باشد که سال ها قبل در زمان عباسیان بنا شده باشد. نام نهر حسینی یا نهرالحسینی هم با نهر علقمه پیوند خورده است و بر اساس برخی روایات، نهرالحسینی امروزی همان نهر علقمی است. نهرالحسینی در میانه مسیر باغ امام صادق (ع) و در نزدیکی مقام امام زمان (عج) واقع شده است. این نهر آب زمین های زراعی اطراف را فراهم می کند.

همانطور که اشاره شد، سر این موضوع که آیا حضرت عباس واقعا در نزدیکی نهر تاریخی علقمه در جنگ با سپاه عمربن سعد به شهادت رسیدند، اختلافات زیادی مطرح شده است بنابراین ماجرای نهر علقمه کربلا در هاله ای از ابهام قرار دارد. یکی از محققین شاخص و برتر در زمینه تاریخ اسلام به نام دکتر رجبی، موضوع قطع شدن دستان و شهادت حضرت عباس در اطراف نهر علقمه را به کل رد کرده اند؛ از نظر ایشان نهر علقمه در قرن هفتم هجری توسط ابن علقمه حفر شده است و ابن علقمی سال های زیاد پس از وقوع کربلا به دنیا آمده است. به هر حال شهر کربلا شاهد بزرگترین رخداد تاریخ اسلام بوده است که عدالت حسینی را به جهانیان اثبات کرد. نهر علقمه کربلا هم فاصله زیادی با دشت کربلا نداشته و چه بسا آب آن با خون شهدای حسینی رنگین شده است؛ از این جهت است که بازدید از نهر علقمه حضرت عباس ارزش معنوی و اهمیت زیادی برای مسافرین کربلا دارد.

جاهای دیدنی نزدیک نهر علقمه کربلا

خوشبختانه نهر علقمه یا نهر الحسینی با بین الحرمین و مخصوصا حرم حضرت عباس فاصله چندان زیادی ندارد. بنابراین جاذبه های تاریخی و مذهبی زیادی در اطراف آن قرار دارند. موکب یحیی بن زید شیعیان افغانستانی، مقام دست چپ حضرت عباس، حسینیه صاحب الزمان، مجمع سیدالاشعار کربلا، مقام امام صادق، مقام صاحب زمان، باغ امام جعفر صادق، موزه الکفیل، مدرسه نهرالعلقمی و برج الاماره از جمله مهمترین جاهای دیدنی نزدیک به نهر علقمه کربلا محسوب می شوند.

امروزه جایگاه اصلی برداشت آب نهر علقمه در شهر کربلا به طور دقیق مشخص نیست، چرا که با تخریب ها در حملات مختلف و ساخت و سازهای بعد از آن نمی توان معین کرد جایگاهی که حضرت عباس برای آوردن آب رفته بود، کجاست. امروزه نهر علقمه در کنار حرم مطهر حضرت ابولفضل قرار دارد و شاهد وقایع زیادی بوده است که شاید اطلاعات کمی از آن ها وجود داشته باشد. نهر علقمه کربلا زمین های مجاور را آبیاری می کند و زندگی بخش منازل اطراف است، همچنین زائران زیادی در آنجا توقف می کنند و دست و روی خود را می شویند. کربلا با سرگذشت تاریخی و دینی آن به عنوان یکی از مقاصد سیاحتی و زیارتی در دنیا شناخته می شود که افراد زیادی از مسلمانان و شیعیان گرفته تا انسان های با اعتقادات دینی را به سوی خود می کشاند و از عدالت و حق دوستی برایشان سخن می گوید.