اصفهان طی دوران های مختلف به خصوص در زمان حکومت قاجاریان یکی از پایگاه های مهم حکومتی بود از این رو آثار تاریخی بسیاری را در خود جای داده به گونه ای که به نصف جهان تشبیه شده است. یکی از این خانه ها که مجموعه بی نظیری از معماری ادوار مختلف، شیشه کاری هنرمندانه و نقاشی های چشم نواز را در خود جای داده خانه ملاباشی است که به خانه معتمدی نیز معروف است. این خانه با زیبایی های خود هر گردشگری را پس از خرید آنلاین بلیط هواپیما و سفر به این شهر به سمت خود می کشاند تا روایت گر حکایت های بسیاری باشد.
خانه ای است که از دوران صفویه، زندیه و قاجاریه به جای مانده و اهمیت معماری فراوانی دارد. یکی از زیباترین و هیجان انگیز ترین خانه های تاریخی اصفهان است. گنجینه ای از هنر و شکوه زندگی ایرانی را در خود جای داده است.
تاریخچه خانه ملاباشی (معتمدی) اصفهان
خانه ملاباشی یکی از عمارت های تاریخی و بسیار زیبای اصفهان می باشد که طی دوره های مختلف صفویه، زندیه و قاجاریه ساخته شده است. از این رو آثار معماری هریک از این دوران ها در این خانه مشاهده می شود. در زمان ناصرالدین شاه منجمی به نام ملاباشی به اصفهان فرستاده می شود که این شهر تحت حکومت ظل السلطان فرزند ناصرالدین شاه بود. ظل السلطان بخاطر اختلاف با همسرش مشکلاتی به وجود آورده بود، از این رو ملاباشی به عنوان فردی معتدل و مورد اطمینان از طرف شاه به اصفهان فرستاده می شود تا قائله را ختم به خیر کند.این منجم خانه ای با دو پنج دری و یک بخش زمستان نشین را در شهر خریداری می کند که از دوره زندیه برجای مانده بود. ملاباشی طی چندین سال بخش های مختلفی مانند شاه نشین و اتاق ۹ دری و … را به این خانه اضافه نمود و با تزئیناتی منحصر بفرد و چشم نواز بر زیبایی آن افزود. از آن به بعد این عمارت به نام خانه ملاباشی شهرت یافت. سال ها بعد فردی به نام دکتر معتمدی این خانه تاریخی را خرید و آن را مرمت و بازسازی کرده و امکان بازدید از بخش های مختلف خانه را برای مردم فراهم نمود. به همین دلیل خانه ملاباشی با نام خانه معتمدی اصفهان نیز شناخته می شود.
معماری خانه ملاباشی (معتمدی) اصفهان
معماری این عمارت تاریخی یکی از جذاب ترین نمونه های معماری خانه های ایرانی است که از بخش های مختلفی تشکیل شده است. ترکیب هنر دوران های صفویه، زندیه و قاجاریه فضایی دلنشین و بسیار زیبا را خلق نموده که گردشگران و بازدیدکنندگان را حیرت زده می کند.
معماری خانه تاریخی ملاباشی که در زمینی به مساحت ۱۳۰۰ متر مربع و در دو طبقه ساخته شده، شامل چهار بخش حیاط بیرونی، تابستان نشین، حیاط اندرونی و شاه نشین می باشد. همچنین قسمت هایی نیز به عنوان فضای کار وجود دارند که از فضای زندگی جدا هستند و در غرب حیاط واقع شده اند. در این قسمت ملاباشی به امورات خود و پذیرش مراجعان مختلف می پرداخت. در این بخش اتاق هایی برای استراحت طراحی شده که دارای تزئینات زیبا هستند.
حیاط بیرونی
حیاط بیرونی خانه تاریخی ملاباشی اصفهان قبل از خریداری آن توسط آقای معتمدی، تخریب و ویران شده بود. به همین دلیل این قسمت از عمارت بیشترین بازسازی و مرمت را به خود اختصاص داد. در حیاط بیرونی که مستطیل شکل است، اتاق های سه دری وجود دارد که یکی از اتاق ها در انتهای حیاط واقع شده و پنجره هایی رو به خیابان دارد. همچنین در این حیاط پله هایی برای دسترسی به طبقه بالایی و ایوان نیز ساخته شده است.
تابستان نشین
بخش تابستان نشین خانه معتمدی اصفهان از دوران زندیه به جای مانده و دارای ستون ها و نقاشی های بسیار زیبا و خاصی از سیاره ها و ماه های باستانی ایرانی بر روی دیوار ها و سقف است. بخشی از این نقاشی ها تخریب شده بودند که توسط آقای معتمدی مرمت شدند.
در بخش تابستان نشین این خانه تاریخی اتاق هایی وجود دارد که هر یک به نام یکی از ماه های سال نامگذاری شده اند. دسترسی به این قسمت خانه از طریق دالان و راهرویی جالب با نورپردازی و تزئینات چشم نواز دوران زندیه می باشد. یک ساعت آفتابی نیز در بخش تابستان نشین وجود دارد و حوضی در مرکز آن ساخته شده تا هوای داخل را در فصول گرم معتدل نماید.
بخش تابستان نشین خانه ملاباشی (معتمدی) اصفهان به نام حوض خانه نیز شهرت دارد. وجود حوضخانه نشان از معماری ایرانی برای ایجاد فضایی خنک در تابستان است. در این حوضخانه یا تابستان نشین که به صورت هشت ضلعی است، سه دری های بخش شرقی و غربی به اتاق های اندرونی و بیرونی متصل می شوند. سقف حوضخانه بر روی ستون های گچ بری شده قرار گرفته و دارای نورگیری هشت وجهی است و از تزئینات طلا کاری برای آن استفاده شده است.
حیاط اندرونی
بخش اندرونی خانه تاریخی ملاباشی اصفهان شامل یک حیاط مربع شکل و اتاق های سه دری، پنج دری و نه دری در اطراف است. اتاق های پنج دری حیاط اندرونی از نظر معماری با اتاق های نه دری تفاوت دارند اما تزئینات آنها مشابه یکدیگر بوده و شامل نقاشی های دوران زندیه و همچنین نقاشی ها و تصویرهای دوران قاجار است که متاثر از هنر غربی و معماری کشورهای دیگر هستند.
در اتاق های پنج دری پنجره ای در بالای دیوار ها قرار دارد. این پنجره علاوه بر محل عبور و مرور غلامان، دریچه ای برای تماشای مراسمات مذهبی برگزار شده در خانه بوده است. زنان خانه بدون دیده شدن توسط افراد غریبه از این پنجره ها مراسمات را تماشا می کردند.
همانند دیگر خانه های تاریخی در زیر اتاق های پنج دری و نه دری خانه تاریخی ملاباشی اصفهان نیز دو سرداب وجود دارد که محل نگهداری مواد غذایی به شمار می رفته است. در این بخش حوضی کوچک وجود دارد که با گذر باد از روی آب فضای داخل سرداب را خنک می کند. این سرداب ها متعلق به دوران صفویه و قاجاریه هستند و محلی برای استراحتگاه تابستانه نیز محسوب می شدند.
شاه نشین
بخش شاه نشین خانه معتمدی اصفهان یکی از سالم ترین بخش های این خانه تاریخی محسوب می شود که پس از گذشت سالیان زیاد به نسبت سایر بخش ها دست نخورده باقی مانده است. اتاق شاه نشین که به نه دری نیز معروف می باشد، دارای پنجره های ارسی و شیشه های رنگی است. این اتاق با گچ بری و آینه کاری های بسیار زیبا تزئین شده است.
شاه نشین خانه تاریخی ملاباشی اصفهان جذاب ترین و زیباترین بخش این خانه تاریخی به شمار می رود که به خاطر معماری، تزئینات و چیدمان وسایل عتیقه و گران بها مانند شمعدانی ها و لوسترها و فرشی نفیس مسحور کننده است.
ملا باشی چه کسی بود؟
ملا باشی منجم ناصر الدین شاه بود که برای ماموریتی به اصفهان فرستاده شد. قصه ی ملاباشی اصفهان به زمان و دوران قاجاریه و حکومت ظل السلطان پسر ارشد ناصرالدین شاه قاجار در اصفهان بر می گردد. ظل السلطان به خاطر آن که از مادری غیر قاجاری به دنیا آمده بود برای ولیعهدی انتخاب نگردید. همین موضوع باعث به وجود آمدن عقده ها و رفتارهایی شده بود که این شخص برای نشان دادن قدرت خود انجام می داد. از جمله کارهای این شخص، ساخت ارتشی با لباس های سربازان اتریشی بود و معلمانی از آلمان اجیر کرده بود تا به این سربازان فنون رزم بیاموزند. ظل السطان تمام آثار دوران صفوی را یا کاملا نابود نمود یا تا مرز نابودی کشاند و عجیب تر از همه خسارتی است که به طبیعت ایران در ناحیه میانکاله زد. بسیاری از حیوانات بومی ایران در میانکاله مانند مارال، ببر خزری و… را به کل از بین برد.
اما ظل السطان چه ارتباطی به شخصیتی به نام ملا باشی دارد؟
با خواندن مطلب بالا کمی از تاریخ و شخصیت های دوران ملا باشی آگاه شدید. در آن دوران که ظل السطان در اصفهان حکومت می کرد، ملا باشی در تفرش زندگی می نمود و هنوز با اصفهان کاری نداشت. همچنین خانه ای به اسم ملا باشی اصفهان هنوز وجود نداشت. به این معنی که این خانه زیبا هر چند ساخته شده بود اما در دست حکومت قرار داشت و ملاباشی هنوز آن را نخریده بود. با این حال، حادثه ای عجیب شخصیت ملا باشی را به سمت اصفهان رهسپار نمود.
اتفاقی که ملا باشی را به اصفهان کشاند، چه بود؟
به دلیل کارهایی که ظل السطان برای نابودی و البته خلاف عرف انجام می داد، همسر مؤمن او اعتراض نمود. همسر ظل السلطان برای اعتراض به اخلاق و کردار زشت او مقیم خانه ی آقا نجفی آخوند، صاحب منسب و امین آن دوره در اصفهان شد. خانه آقا نجفی آخوند هم اکنون به خانه مشروطه معروف است که تا خانه ملا باشی اصفهان تنها ۱۵ دقیقه پیاده روی دارد. در نتیجه این دو خانه بسیار نزدیک به هم هستند.در ادامه ماجرا، ظل السطان برای مجازات همسر خود، تمام پسران را جمع نمود و به آن ها گفت که هر کس مادر خود را بکشد، نیمی از املاک من به او می رسد!
در نتیجه این جریان، همین اتفاق نیز افتاد و باعث شد که جو اصفهان نا آرام و متشنج شود. همین جریان ملا باشی را به اصفهان کشاند. ملا باشی فردی معتدل و ملبس به لباس روحانیت بود که برای آرام کردن جو متشنج ایجاد شده به اصفهان فرا خوانده شد.
خانه ملاباشی کجاست؟
اگر قصد دارید از خانه ملاباشی اصفهان دیدن کنید، باید بگوییم این خانه در محله پاقلعه شهر اصفهان قرار دارد. این خانه زیبا امروزه به عنوان هتلی برای دیپلمات هاست. آدرس دقیق ترش این است: خیابان ملک، کوچه ملاباشی، اولین خانه سمت راست.
جاذبه های نزدیک خانه ملاباشی
همان طور که می دانید در هر وجب از خاک استان اصفهان می توانید جاذبه ای طبیعی یا تاریخی پیدا کنید که برایتان زیبا و لذت بخش باشد. کافی است کمی آن طرف تر سراغ خانه مشروطه بروید یا سری به انگورستان ملک التجار بزنید. در ادامه مهم ترین جاهای دیدنی اصفهان را به شما معرفی می کنیم که به خانه ملاباشی نزدیک تر باشند:
- سی و سه پل: ۲.۷ کیلومتر ؛
- میدان نقش جهان: ۱.۵ کیلومتر ؛
- کاخ عالی قاپو: ۱.۵ کیلومتر ؛
- خانه انگورستان ملک: ۱۲۰ متر ؛
- خانه مشروطه اصفهان: ۹۰۰ متر.
آشنایی با زیبایی های خانه مشیرالملک اصفهان
