مجموعه باغ خونی مربوط به دوره قاجار و در مشهد در ضلع شمال شرقی میدان بسیج (در محدوده خیابان عنصری) واقع است. این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۲۴۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در اوایل قاجاریه، در بخش جنوبی خارج از حصارهای شهر مشهد نمادی از باغ ایرانی با وسعت ۵۶ هزار متر مربع ساخته شد که به باغ خونی یا به واسطه وجود چشمه ای در آن به باغ چشمه (خانی=چشمه) موسوم گشت. این باغ دارای سه عمارت مستقل بوده که دو ساختمان آن تخریب شده است.
علت نام گذاری مجموعه باغ خونی مشهد
باغ خونی که با نام باغ روس ها و باغ چشمه نیز شهرت داشته است، در نهایت در دوره پادشاهی ناصرالدین شاه با عنوان باغ خونی خوانده شد. برای دلیل انتخاب نام باغ خونی برای این مکان بسیار زیبا، روایت های تاریخی زیادی وجود دارد. در این میان روایتی که می تواند از همگی محتمل تر به نظر آید، روایت نام گذاری این باغ با واژه پهلوی است. بر اساس روایت فوق، واژه خون که با شکل های خانیک، خونیک، خین نیز در زبان کهن فارسی متداول بوده است، به معنای چشمه است. بر اساس این واقعیت، می توان علت نامگذاری این باغ را به باغ خونی از چشمه زیبایی که از این باغ گذر می کرد، مرتبط دانست. همانطور که بر این موضوع پیشتر نیز تکیه شد، به باغ خونی مشهد، باغ چشمه نیز می گفتند. بنابراین با توجه به معنای واژه خون در زبان پهلوی علت نامگذاری مشخص می شود. اگرچه توضیحات زیادی بر اساس حدس و گمان ها برای نام گذاری این باغ با این نام وجود دارد، اما این موردی که ذکر شد، از تما می موارد قابل قبول تر است.
تاریخچه باغ خونی مشهد
مورخان، 2 فرضیه اصلی را برای نامگذاری این باغ ارائه کرده اند. فرضیه اول به رویداد سیاسی به توپ بستن مسجد گوهر شاد مشهد باز می گردد. در واقع در این فرضیه آمده است که روس ها پس از به توپ بستن این مسجد، اجساد متوفیان را در این باغ به خاک سپرده اند. این باغ همان مکانی است که در اختیار کنسولگری روسیه به فرماندهی ژنرال سرکسی میکولوتوف قرار گرفت و در سال ۱۳۲۰ قمری از آن جا به عنوان پایگاهی برای گلوله باران مردم متحسن در حرم مطهر امام رضا (ع) توسط روس ها استفاده شد.
مالک اصلی این باغ فردی به نام حاج محمد مهدی تاجر قندهاری بود و قدمت آن نیز به سال 1248 هجری شمسی می رسد. اما به دلیل تغییرات سیاسی آن سال ها، این باغ در اختیار کنسولگری روسیه قرار گرفت و مدتی نیز به عنوان دفتر بازرگانی دولت روسیه از آن استفاده شد.
اولین سند این باغ به سال 1317 شمسی باز می گردد. این سند به نام اداره مالیه بود و پس از انقلاب نیز در اختیار بانک کشاورزی قرار گرفت. طی تغییر و تحولاتی، پس از مدتی سند باغ خونی مشهد به نام نیرو انتظامی زده شد.
در فرضیه دومی که مربوط به تاریخچه این باغ است و توسط تاریخ شناس معروف مشهدی استاد سیدی ارائه شده آمده است که کلمه خون، خین، خونیک و خانیک تلفظ های مختلف واژه ای پهلوی به معنای چشمه است. این فرضیه نشان می دهد که در این باغ چشمه ای روان بوده و به همین دلیل به آن باغ خونی یا همان باغ چشمه گفته می شود. بیشتر تاریخ شناسان فرضیه دوم را محکم تر از فرضیه اول می دانند.
مشخصات باغ خونی مشهد
همان طور که گفتیم باغ خونی مشهد مربوط به دوره قاجار است. وسعت این باغ ذوزنقه ای شکل حدود 6500 متر مربع می باشد. این باغ دارای سه عمارت مستقل بوده که در حال حاضر دو ساختمان آن تخریب شده است.این باغ در ضلع شمال شرقی میدان بسیج مشهد واقع شده است. با توجه به عکس های هوایی که در سال 1315 از این باغ گرفته شده، علاوه بر عمارت 879 متری یا همان عمارت اصلی، دو عمارت دیگر نیز در ضلع شمالی این باغ وجود داشته است.این باغ از جمله باغ هایی است که با وجود اجرای طرح های عمرانی و طرح های توسعه شهر مشهد، همچنان پا بر جا است. باغ خونی مشهد به عنوان تنها باغ ایرانی در مشهد شناخته می شود. بازدید از آن برای عموم رایگان و آزاد است و پیشنهاد می کنیم که در سفر خود حتما از این باغ زیبا دیدن کنید.
باغ خونی مشهد کجاست؟
باغ خونی، باغی سراسر اسرارآمیز و دارای فضای سنتی در شهر مشهد است. این باغ تاریخی، یادگاری از معماری زمان قاجار با فضای فراتر از ۶ هکتار در سال ۷۹ به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسمی رسید. باغ خونی در مشهد، یکی از آن اماکن تاریخی و گردشگری است که نباید هنگام سفر به شهر مذهبی مشهد از دست داد. این باغ در خیابان عنصری کوچه 9 قرار دارد. اگر می خواهید در سفر خود به مشهد یکی از زیباترین مکان های تاریخی این شهر را ببینید که شکوه معماری دوره قاجار را به رخ بینندگان خود می کشد، مسیر باغ خونی برایتان بسیار مناسب است. بنای تاریخی باغ خونی مشهد در خیابان هفده شهریور، میدان بسیج، خیابان عنصری واقع گردیده است. قدیمی ترین باغ تاریخی مشهد، در انتهای خیابان امام رضا علیه السلام قرار دارد. اگر می خواهید با وسیله نقلیه شخصی یا عمو می به دیدن باغ خونی بروید، کافی است از خیابان حرم به سمت خیابان عنصری ۹ بروید. در انتهای خیابان می توانید ورودی این باغ را ببینید این باغ ۲۰۰ ساله در گذشته در سمت خارجی شهر قرار داشت. اما اکنون با تغییرات زیادی که در بافت شهری مشهد ایجاد شده است این بنا در مرکز شهر قرار گرفته است. همواره می توانید با رعایت شرایط بازدید، این باغ اسرارآمیز را که در سا ل های اخیر با بی مهری تاریخ رو به تخریب کامل می رود، از نزدیک ببینید.
سخن آخر
باغ خونی از بناهای قاجاری و جاهای دیدنی مشهد است و در خیابان عنصری قرار دارد در واقع همان مکانی است که از آنجا ارتش تزاری روس مسجد گوهر شاد را به توپ بست. به استناد مدارک موجود در اوایل دوره قاجار باغ خونی به عنوان نمادی از باغ های ایرانی در بخش جنوبی حصار شهر مشهد ساخته شده و به دلیل وجود چشمه ای در آن به باغ چشمه هم معروف است . . . امیدواریم با این توضیحات این مطلب مورد پسند شما واقع شده باشد . . .
در مورد پارک طبیعی هفت حوض مشهد چه می دانید؟
