آشنایی با زیبایی های مجسمه هرکول کرمانشاه

مجسمه هرکول در نزدیکی بنای بیستون کرمانشاه به دوران اشکانیان و سلوکیان تعلق دارد و جزو معدود آثار باقی مانده از این دوره های تاریخی است. این مجسمه در حین عملیاتی عمرانی در سال ۱۳۳۷ کشف شده است. مجسمه هرکول یکی از جاهای دیدنی کرمانشاه محسوب می شود که هر ساله گردشگران زیادی را به خود جذب می کند. متاسفانه بخشی هایی از این اثر تاریخی در حین عملیات عمرانی آسیب دیده است. مجسمه هرکول جزو آثار به ثبت رسیده در یونسکو است و در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.

مشخصات ظاهری هرکول

این تندیس که بر سکویی به طول ۲/۲۰ متر به پهلوی چپ به طور نیم خیز به آرنج تکیه نموده و در دست چپ پیاله ای دارد که تا نزدیک صورت نگه داشته است و نیز دست راستش بر روی پای راست قرار گرفته و پای چپ را تکیه گاه پای دیگر نموده است. طول مجسمه ۱/۴۷ متر که به طور برجسته از سنگ کوه تراشیده شده و از طرف پشت به کوه متصل است. در عقب مجسمه نقوش و کتیبه ای به زبان یونانی باستان بر روی سنگ نقش شده است. نقوش آن شامل درخت زیتونی است که از شاخه آن کماندان و تیردانی آویزان شده است. در کنار این درخت گرز مخروطی شکل گره داری حجاری شده که برجستگی آن نسبت به سایر نقوش بیشتراست. کتیبه به خط یونانی بایتان در هفت سطر بر روی لوحی به ابعاد ۳۳ × ۴۳ سانتیمتر که نمای آن به شکل معابد یونانی ساخته شده نوشته اند. در زیر تنه هرکول نقش شیری دیده می شود که درازای آن از سر تا دم ۲۰۰ سانتیمتر و بلندی دم آن ۱۱۴ سانتیمتر است.

چرا بازدید از نقش برجسته هرکول پیشنهاد می شود؟

• تنها اثر باقی مانده از دوره سلوکیان ایران است.
• جزو آثار یونسکو به ثبت رسیده است.
• جزو فهرست ملی ایران است.

تاریخچه مجسمه هرکول کرمانشاه

زمان ساخت مجسمه هرکول به ۱۵۳ سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد.مجسمه هرکول در یک اتفاق تصادفی در دهه ۱۳۳۰ کشف شد؛ زمانی که شرکت شوسه در حال احداث جاده کرمانشاه به همدان بود. این جاده بر طبق برنامه ریزی ها باید از کنار مجموعه تاریخی بیستون عبور می کرد. در سال ۱۳۳۵ زمانی که کارگران مشغول پاک سازی جداره کوه و صاف کردن بخشی از دامنه آن برای احداث جاده بودند، سرکارگر پروژه، «علی سلمانی»، متوجه درگیر بودن چنگک های بلدوزر با یک جسم سخت می شود.

بولدوزر با تذکر سرکارگر خاموش می شود. با تلاش باقی کارگران تکه های سنگ از روی مجسمه برداشته می شود و پیکره هرکول پدیدار می شود. متاسفانه در آن سال ها هنوز میراث فرهنگی جایگاه قدرتمندی نداشت و پیگیری و تلاش های بسیاری برای توقف پروژه احداث جاده صورت گرفت؛ تا هم اکتشافات بیشتری صورت بگیرد، هم مسیر جاده از مجموعه تاریخی بیستون فاصله بگیرد و منحرف شود.

متاسفانه در اولین برخورد بلدوزر بخشی از ریش مجمسه هرکول از چانه آن کنده شد و در حین خاک برداری به دست های مجسمه و جام در دستان آن نیز آسیب رسید. بخشی از ریش مجسمه در همان زمان با جستجوی بسیار بین سنگ ریزه ها پیدا شد. برخی می گویند سر مجسه که به دلیل برخورد بلدوزر از پیکره جدا شده بود با فاصله چند روز کشف شد. درمجموع، خاک برداری و اکتشاف کامل مجسمه هرکول ۱۲ روز کامل زمان برد.

بسیاری زمان ساخت مجسمه هرکول را به ۱۵۳ سال قبل از میلاد مسیح نسبت داده اند که هم زمان با اواسط سلطنت مهراد اول از سلسله اشکانیان (اشک نهم، ۱۷۴-۱۳۶ قبل از میلاد مسیح) است. مجسمه هرکول پیکره مردی برهنه با موی مجعد و ریش است که پیاله ای در دست دارد و بر پهلوی خود روی پوست شیری دراز کشیده و به آرنج دست دیگر تکیه داده است. این پیکره بر سکویی به طول ۲٫۲۰ متر قرار گرفته و طول خود آن ۱٫۴۷ متر است که از تراش سنگ های کوه شکل گرفته و از پشت به کوه متصل است.

پشت مجسمه هرکول نقش برجسته هایی حکاکی شده است که درخت زیتونی را نشان می دهد. روی شاخه های این درخت آثار تیردان و کمان قابل مشاهده هستند. در کنار درخت، گرز مخروطی شکلی وجود دارد که نسبت به باقی تصاویر برجستگی بیشتری را نشان می دهد. در کنار تمام این نقوش می توان کتیبه ای به خط یونانی دید که روی لوحی شبیه به معابد یونانی با ابعاد ۴۳ در ۳۳ متر در هفت خط نوشته شده است. زیر پیکره هرکول نیز نقش شیر به طول ۲۰۰ سانتی متر و بلندای ۱۱۴ سانتی متر دیده می شود.

نقش برجسته هرکول

نقش برجسته هرکول(Statue of Hercules) در سایت تاریخی بیستون بر روی سکویی ۲.۲۰ متری قرار گرفته است. مجسمه به پهلوی چپ خود به صورت نیم خیز به آرنج خود و بر روی پوست شیر تکیه داده است. دست راست هرکول روی پای راست قرار گرفته و پای چپ تکیه گاه پای راست است و در دست چپ اش پیاله ای قرار دارد و دست تا نزدیک صورت او آمده است. طول این نقش برجسته که از سنگ خود کوه تراشیده شده ۱۴۷ تر است و از پشت به کوه وصل است. شیری که هرکول روی آن دراز کشیده، درازی اش از سر تا دم ۲۰۰ سانت و بلندی دم اش ۱۱۴ سانتی متر است.
در پشت نقش برجسته هرکول کتیبه ای روی سنگ نقش بسته که بر روی آن کلماتی به یونانی دیده می شود. نقوش این کتیبه یونانی شامل یک درخت زیتون است که از شاخه اش کماندان و تیردان آوزان شده. در کنار درخت زیتون گرز مخروطی شکلی به چشم می خورد که نسبت به سار نقوش برجسته تر است. نوشته های روی کتیبه در هفت سطر به خط یونانی قدیمی هستند و خود کتیبه لوحی ۳۳ × ۴۳ سانتی متری است و شکل آن مانند معابد یونانی است. باستان شناسان قدمت ین نقش برجسته را به ۱۵۳ سال قبل از میلاد نسبت داده اند.

کلیسای سنت استپانوس و جاذبه های آن!