آشنایی با خانه تاریخی ملک مشهد

خانه ملک که به عنوان سرآمد خانه های تاریخی شهر مشهد شناخته می شود، در گذشته خانه حاج حسین ملک، ثروتمند نیکوکار مشهدی بوده است. حاج حسین ملک را می توان یکی از ثروتمندان ایران، طی صد سال گذشته به شمار آورد که دارایی او بی نهایت بود. وی که در خانواده ای ثروتمند به دنیا آمد، سال ها اجاره دار املاک و مستغلات آستان قدس رضوی بود و چون از فکر اقتصادی خوبی برخوردار بود، توانست از این راه ثروت کلانی را به دست آورد.

سکونت گاه حاج حسین ملک در ضلع شرقی خیابان امام خمینی (ره)، مقابل ساختمان دارایی واقع شده است. این خانه قدیمی با زیر بنای حدود ۶۰۰ مترمربع و در زمینی به مساحت ۱۶۵۹ مترمربع ، در اوایل قرن چهاردهم شمسی احداث شد. این مکان از لحاظ معماری، تلفیقی از معماری سنتی و اروپایی می باشد، به طوری که نماسازی ها طبق معماری سنتی و پلانهای اجرا شده بر اساس معماری اروپایی است. طبقه بالایی همانند یک موزه، شامل ویترین هایی از اشیا، تابلوها و سازه هایی است که بخشی از آن ها متعلق به خانه و بخش مربوط به هنر هنرمندان در کارگاه های هنرهای سنتی است که در این بنا به آموزش و ساخت مشغول اند.

حاج حسین ملک کیست و چه اقداماتی انجام داده؟

حاج حسین ملک در سال 1251 در استان تهران چشم به جهان گشود و در همان جا به تحصیل نزد مرحوم میرزا ابوالحسن جلوه پرداخت. چندی که گذشت و در سال 1284 حاج حسین ملک برای اداره املاک پدرش به مشهد سفر کرد. وی در مشهد به خرید املاک زیادی پرداخت و در سال 1316 تصمیم به وقف املاک خود گرفت. در نهایت حاج حسین ملک در سال 1351 چشم بر جهان بست و در حرم مطهر امام رضا (ع) دفن شد.

اماکن موقوفه حاج حسین ملک

بیمارستان رضوی در چناران، بیمارستان سجادیه در تربت جام، کتابخانه تولیت آستان قدس رضوی، کتابخانه ملی ملک و… از جمله املاکی است که حاج حسین ملک وقف کرده است. از دیگر املاک موقوفه ی ایشان می توان به باغ وکیل آباد که آن را به عموم مردم وقف کرده بود، اشاره کرد که مسولیت آن را به شهرداری استان مشهد سپرد. همچنین وقف 510 متر زمین در مشهد به افراد فرهنگی نیز از دیگر کارهای ارزشمند وی به شمار می آید.

چرا بازدید از خانه ملک پیشنهاد می شود؟

• در کنار تماشای معماری و فضای سنتی خانه می توانید آثار زیبایی در کارگاه هایش خلق کنید.
• خانه تاریخی ملک یکی از آثار ملی ایران به شمار می رود.
• جزئیات معماری این بنا مسحورکننده است.
• این خانه در دهه گذشته به عنوان خانه توریست انتخاب شده است.

تاریخچه خانه ملک

قدمت خانه تاریخی ملک به اواخر دوره قاجاریه برمی گردد، در آن زمان حاج حسین ملک یکی از ثروتمندترین افراد کشور بود؛ شخصی که در سال ۱۲۸۴ از تهران به مشهد نقل مکان کرده بود و با در اختیار گرفتن املاک پدری صاحب ثروت کلانی شده بود. او پس از ۲۰ سال املاکش را وقف امور خیریه کرد و در نهایت در سال ۱۳۵۱ دار فانی را وداع گفت و در حرم امام رضا به خاک سپرده شد.

بخش های مختلف خانه ملک

یکی از شاهکار های بی نظیری که از دوره قاجار به جا مانده است، خانه تاریخی ملک می باشد. این خانه تاریخی به عنوان یکی از آثار ملی کشور ایران ثبت گردیده است. این خانه تاریخی به عنوان یکی از جاهای دیدنی و گردشگری مشهد به شمار می رود.جالب است بدانید که در طی خاکبرداری ها یک حمام به متراژ ۱۲۷ متر در زیر خاک این بنا کشف شد که می توان گفت یکی از قدیمی ترین و تاریخی ترین حمام های ایران است. قسمت های مختلف این حمام مثل گرمخانه، سرویس بهداشتی، نمازخانه، محل انبار چوب و آتشدان نشان از معماری اسلامی آن دارد.

فضای بیرونی ملک

هنگامی که وارد محوطه بیرونی خانه ملک می شوید پنجره های چوبی و آجرکاری هایی که با ظرافت انجام شده اند نظرتان را به خود جلب می کنند. همچنین یک حوض بزرگ و چمن های زیبا در این محوطه دیده می شود که زیبایی حیاط را دو چندان کرده اند.خانه تاریخی ملک دارای دو طبقه به صورت مجزا می باشد. در حیاط این ملک یک زیرزمین وجود دارد که در آن حمام بی نظیری ساخته شده است. کاشی کاری های زیبایی که در این حمام به کار رفته حرف های زیادی برای گفتن دارند.

این حمام دارای مساحتی حدود 127 متر بوده و معماری زیبایی که دارد از بخش هایی نظیر میان در، گرمخانه، نمازخانه، آتش دان، محل انبار چوب و مواد سوختنی و همچنین سرویس بهداشتی تشکیل شده است.

فضای داخلی خانه ملک

هنگامی که وارد فضای داخلی خانه تاریخی ملک می شوید اولین چیزی که نظرتان را جلب می کند سقفی است که به صورت مشبک ساخته شده و به منبت کاری مزین شده است. یک شومینه با گچبری بسیار زیبا نیز در محیط داخل قرار دارد که بازدیدکنندگان را محو خود می کند. اتاق هایی که در طبقه بالا قرار دارند به یک موزه شباهت دارند که کارهای دستی افراد به صورت ویترین روی دیوار ها قرار دارند. خانه تاریخی ملک در سال 1379 مرمت سازی شده و اکنون به عنوان مرکز هنرهای سنتی میراث فرهنگی در استان مشهد فعالیت دارد.

در خانه تاریخی ملک از چه چیزهایی می توان بازدید کرد؟

در همان ابتدا نمای بیرونی خانه، پنجره های متعدد چوبی و آجرکاری های ظریفش نگاهتان را به سمت خود جلب می کند. وارد محوطه خانه که می شوید، یک حوض بزرگ و چندین فضای چمن کاری شده در اطرافش می بینید؛ دور تا دورتان را حصار تاریخی این ملک در برگرفته و نیمکت هایی برای رفع خستگی و تماشای این زیبایی وجود دارند.
طبقه اول خانه به خاطر سقف مشبک و منبت کاری شده اش معروف شده و اگر به هنرهای اصیل ایرانی خیلی علاقه مند باشید، گچبری های شومینه شما را محو خود می کند. اتاق های طبقه بالای خانه شبیه یک موزه است که ویترین هایی در دیوارهایش تعبیه شده و آثار هنرمندان کارگاه و اشیا متعلق به خانه در آن ها نگهداری می شوند.
امروزه کارگاه های بافت فرش و گلیم، کارگاه سفال و سرامیک و لعاب کاری، کارگاه سوزن دوزی و دوخت های سنتی، کارگاه معرق و منبت کاری، کارگاه تذهیب و مینیاتور، کارگاه جلدسازی و سوخت و چرم بری و کارگاه صحافی سنتی در این خانه دایر است که علاوه بر آموزش این هنرهای سنتی می توانید آثار خلق شده آن ها را تماشا کنید.

آشنایی با خانه رجایی مشهد