از ابتدای بارداری تا پایان آن، معمولاً سه یا چهار سونوگرافی برای کنترل سلامت جنین و مادر انجام می شود. سونوگرافی های دوران بارداری به دو دسته تقسیم می شوند؛ سونوگرافی های معمول که لازم است هر زن بارداری آنها را انجام دهد و سونوگرافی های تشخیصی و تکمیلی که در صورت لزوم درخواست انجام آن داده می شود. به منظور کنترل روند بارداری و رشد جنین، همچنین غربالگری نقص های مادرزادی جنین، بهتر است مادر باردار در طول بارداری چند سونوگرافی را انجام دهد.
در سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا جهت ایجاد تصاویری دقیق از اندام های داخلی (شکم و حفره ی لگن، همچنین مشخص شدن وضعیت رشد جنین و جفت) استفاده می شود . همچنین در دوران بارداری سونوگرافی به دلایل گوناگون و در زمان های مختلف انجام می شود.بنابراین یکی از الزامات مراقبت های انجام شده دردوران بارداری انجام سونوگرافی است.
انواع سونوگرافی در بارداری
برای کنترل روند بارداری و رشد جنین، همچنین غربالگری نقص های مادرزادی جنین، بهتر است مادر باردار در طول بارداری چند بار سونوگرافی انجام دهد.سونوگرافی بارداری برای بررسی جنین در 2 نوع ارائه می شود که درادامه ی این بخش به توضیح آنها پرداخته ایم.
سونوگرافی ترنس واژینال
با استفاده از این نوع سونوگرافی ، وسیله وندلایک به نام مبدل، در واژن قرار می گیرد تا امواج صوتی ارسال شده و بازتاب آن حاصل شود . سونوگرافی ترنس واژینال اغلب در اوایل بارداری انجام می شود . از این نوع سونوگرافی همچنین ممکن است در صورت عدم دستیابی به اطلاعات کافی در طول انجام سونوگرافی ترنس شکمی نیز استفاده شود.
سونوگرافی ترنس شکمی
سونوگرافی به روش های مختلفی انجام می شود. انواع سونوگرافی ترنس شکمی در بارداری به توصیه و تشخیص پزشک تان ممکن است شامل یکی از سونوگرافی های زیر باشد:
سونوگرافی تخصصی
از این نوع سونوگرافی در شرایط خاص مانند وجود برخی ناهنجاری ها در جنین استفاده می شود که در این شرایط یک ارزیابی دقیق تر می تواند اطلاعات دیگری در رابطه با ناهنجاری ارائه دهد.
سونوگرافی داپلر
از این نوع سونوگرافی به منظور تشخیص و اندازه گیری های سلول های خون و تغییرات جزئی در شکم مادر انجام می شود . این نوع سونوگرافی همچنین، جزئیات مربوط به جریان خون جنین را نیز ارائه می دهد.
اکوکاردیوگرافی جنین
این نوع سونوگرافی تصویر دقیقی از قلب کودک را ارائه خواهد داد . از این روش همچنین به منظور تایید یا رد یک نقص مادرزادی در قلب جنین استفاده می شود.
سونوگرافی سه بعدی
این نوع سونوگرافی ، داده های سه بعدی ارائه می دهد . این نوع سونوگرافی گاهی اوقات به منظور کمک به ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی ، به منظور تشخیص ناهنجاری های صورت و نقص لوله عصبی استفاده می شود.
دلیل انجام سونوگرافی در طول بارداری چه چیزی است؟
معاینه سونوگرافی در 3 ماهه اول بارداری به منظور ارزیابی اندازه ، محل قرار گیری جنین و تخمین مدت زمان بارداری انجام می شود. از این روش همچنین به منظور غربالگری ژنتیکی در 3 ماهه اول و همچنین غربالگری برای تعیین ناهنجاری های رحم یا دهانه رحم مادر نیز استفاده می شود.
در 3 ماهه دوم و سوم بارداری ، سونوگرافی استاندارد به منظور ارزیابی چندین ویژگی در بارداری از جمله آناتومی جنین انجام می شود . این آزمایش معمولا بین هفته های 18 تا 20 بارداری انجام خواهد شد اما با این وجود عواملی مانند چاقی می توانند باعث تغییر زمان انجام سونوگرافی و به تاخیر افتادن تعیین جنسیت جنین شوند . این آزمایش همچنین به منظور ارزیابی رشد جنین و تخمین حجم مایعات امنیوتیک در 3 ماهه دوم و سوم بارداری انجام می شود.اراده دهنده خدمات درمانی ، ممکن است از سونوگرافی جنین به منظور ارزیابی موارد زیر استفاده کند :
- تایید بارداری و محل قرار گیری جنین زیرا در برخی موارد جنین در خارج از رحم و در لوله فالوپ تشکیل خواهد شد.
- تعیین مدت زمان بارداری به منظور تعیین زمان مشخص زایمان و نقاط ضروری که باید در طول بارداری توسط فرد مورد توجه قرار گرفته شود.
- تشخیص چند قلو بودن جنین
- ارزیابی میزان رشد قابل قبول جنین
- ارزیابی میزان تنفس ، حرکت و ضربان قلب کودک
- اندازه جفت و میزان مایعات آمنیوتیک
- شناسایی نقایص هنگام تولد
- تعیین علت خونریزی ( در برخی موارد )
- انجام نمونه گیری در طی آزمایشات قبل از تولد مانند آمنیوسنتز یا نمونه گیری ویلوس کوریونی
- تعیین دقیق وضعیت دقیق سر و صورت جنین (زیرا برخی نوزادان تا پایان سه ماهه سوم بدون سر و صورت هستند ).
- انجام سونوگرافی همچنین در تعیین گزینه زایمان به فرد کمک خواهد کرد.
سونوگرافی جنین تنها با تجویز پزشک باید انجام شود و انجام آن تنها برای تعیین جنسیت نوزاد و تهیه فیلم و عکس از او توصیه نمی شود. بنابراین در صورت عدم تجویز پزشک به انجام این نوع ازمایش ، از انجام آن صرفه نظر کنید.
تعداد مجاز سونوگرافی در بارداری
سونوگرافی زیاد در بارداری ضرر دارد. معمولا پزشکان 4 سونوگرافی را برای مادران باردار تجویز می کنند. این سونوگرافی ها در ابتدای بارداری و در هفته های 12، 22 و 32 بارداری انجام می شود. تعداد سونوگرافی در بارداری در صورتی از این تعداد بیشتر می شود که:
- بارداری دوقلویی یا چندقلویی
- دیابت نوع 2 مادر
- فشار خون بالا در مادر
- لوپوس مادر
- پره اکلامپسی
- خونریزی یا لکه بینی در بارداری
- کوچک بودن جنین
بهرحال سونوگرافی در بارداری فقط با تجویز پزشک و بر حسب نیاز انجام می شود. اگر سونوگرافی برای شما تجویز شده برای حفظ سلامت خود و جنین حتما باید آن سونوگرافی ها را انجام دهید.
آیا سونوگرافی برای جنین آسیب رسان است؟
در بررسی های به عمل آمده در حاملگی انسان، سونوگرافی با عوارض جنینی همراه نبوده است؛ با این حال سونوگرافی باید توسط افراد مجرب و افرادی که در زمینه تشخیص اختلالات جنینی و تکنیک های لازم برای پرهیز از تماس بیش از حد جنین با سونوگرافی، آموزش های تخصصی دیده اند، به انجام برسد.همچنین انجام سونوگرافی برای هرگونه هدف غیر طبی مانند «عکسبرداری یادگاری از جنین» توصیه نمی شود.
عوارض جانبی سونوگرافی در دوران بارداری
اگرچه انجام سونوگرافی در دوران بارداری دارای فواید بالایی است اما این روش دارای برخی عوارض جانبی نیز است . دو عامل اصلی دخیل در سونوگرافی ، باعث ایجاد عوارض جانبی در مادر و جنین می شود که عبارتند از:
گرما
این آزمایش باعث گرم شدن بافت های اسکن شده تا 2 درجه سلسیوس می شود اما با این حال گفته می شود که افزایش درجه حرارت بدن به میزان 4 درجه در دوران بارداری طبیعی و ایمن می باشد . مطالعات حاکی از آن است که سونوگرافی داپلر که در آن از امواج مداوم استفاده می شود ، باعث ایجاد گرمایش قابل توجه تری در بدن مادر و به خصوص مغز در حال رشد جنین خواهد شد.
جریان صوتی (آکوستیک)
جریان آکوستیک ، یک جریان پایدار در مایعات است که توسط موج سونوگرافی به بافت های بدن مادر منتقل می شود . این پدیده باعث ایجاد تنش در سلول ها شده و این تنش نفوذ پذیری سلولی را تغییر داده و باعث ایجاد اثرات منفی بر روی رشد جنین در اواخر دوران بارداری و پس از تولد آن خواهد شد.
وزن کم در هنگام تولد
مطالعات نشان می دهند زنانی که در طول بارداری خود به طور مداوم تحت آزمایش سونوگرافی به ویژه سونوگرافی داپلر قرار گرفته اند ، صاحب نوزادانی با وزن کم شده اند که این امر نشان دهنده تاثیر سونوگرافی بر رشد جنین است.
مشکل عصبی
نتایج مطالعات و آزمایشات حیوانی بر روی موش ها ، حاکی از آن است که سونوگرافی بر رشد مغز جنین تاثیر منفی می گذارد.
اوتیسم
برخی از متخصصان مغز و اعصاب بر این باورند که قرار گرفتن مداوم در معرض انرژی های دخیل در سونوگرافی باعث افزایش احتمال ابتلا جنین به بیماری اوتیسم خواهد بود.
موارد ایمنی برای انجام سونوگرافی در دوران بارداری
دستورالعمل ها می گویند که اسکن باید تنها توسط تکنیسین های آزموده که کار با دستگاه ها را بلد هستند انجام شود.
افراد حرفه ای با استفاده از میزان پرتو فراصوتی کم آزمایش را انجام می دهند و هر اسکن را در کوتاه ترین زمان ممکن تمام می کنند. سونوگرافیست ها می دانند که:
- داپلر، خصوصا با میله واژینال، نباید در هفته های اول بارداری که جنین شما تازه در حال شکل گرفتن است مورد استفاده قرار بگیرد. با این حال یک اسکن واژنال دوبعدی کاملا برای شما و جنین تان بی خطر است و این توصیه استاندارد برای اسکن در مراحل اولیه است.
- استخوان بسیار سریع تر از بافت های نرم گرم می شود. استخوان های جنین شما در حدود ۱۲ هفتگی شروع به شکل گیری می کنند و هرچه جنین بزرگتر می شود استحکام بیشتری پیدا می کنند. در اواخر دوره بارداری جمجمه جنین شما ناحیه بسیار حساسی است.
- میله اسکن نباید به مدت طولانی بی حرکت بماند.
- در صورتی که تب دارید اسکن باید بسیار مختصر باشد، چراکه پیشاپیش دمای بدن شما بالاست.
اکثر کارشناسان توافق نظر دارند، در صورتی که اسکن ها مطابق دستورالعمل انجام شود بسیار بعید است آسیبی برسانند. این اعتقاد وجود دارد که فواید اسکن های پی در پی برای تحت نظر داشتن بارداری به هرگونه ریسک احتمالی می چربد.
سونوگرافی چهار بعدی چیست و چگونه انجام میشود؟
