با براندازان اجاره‌ای چه کنیم/ «سام رجبی» کیست؟ 

این اولین باری نیست که یک چهره ورزشی یا هنری در کشوری دیگر از سوی یک جریان هدایت شده ی دوربین به دست که به هر قیمتی می خواهد، ساز مخالف بزند دچار هجمه می شود و این در حالی است که پروتکل و یکسان و واحدی وجود ندارد که وقتی چهره ها در کشور خارجی دچار هجمه سیاسی و یا رسانه ای می شوند به آن اتکا کنند.

اما پرسش اینجاست که اگر امثال پژمان درستکارها یک سام رجبی جلوی پایشان سبز شد، باید چکار کنند؟

توهین ممنوع!

حمیدرضا غلامزاده (کارشناس روابط بین الملل و دکترای مطالعات آمریکا) با تحلیل بعد حقوقی این موضوع می گوید: «بارها و بارها شاهد این بودیم که عده ای در فضاهای مختلف تلاش کرده اند تا علیه یک هنرمند یا ورزشکار هجمه ایجاد کنند تا بتوانند از سوژه مورد نظرشان یک بازخورد بگیرند و حتی تمایل دارند که این بازخورد به شکل توهین لفظی و یا زد و خورد باشد. پیشنهاد بنده این است که افراد وقتی در چنین شرایطی قرار می گیرند، تحت هیچ شرایطی خشمگین نشوند؛ توهین نکنند و اصلا وارد زد و خورد فیزیکی نشوند.»

او ادامه می دهد: «فردی مثل سام رجبی که پیشتر هم از او اقدامات این چنینی دیده ایم، عملا دنبال بازخورد گرفتن از پژمان درستکار است. وقتی شخصی در شرایط پژمان درستکار قرار می گبرد و از او فیلمبرداری هم می شود، می تواند به دلیل نقض حریم شخصی اش از فرد خاطی شکایت کند. این موضوع در اغلب کشورها قابلیت پیگیری حقوقی دارد. اگر هم توهینی شده باشد، باز هم قابل شکایت است؛ البته در سطح بین الملل توهین ابعاد و اشکال مختلفی پیدا می کند. مثل توهین های نژادی، جنسی، نژادی، قومیتی و ... حتی توهین به چهره فرد هم قابل پیگیری است.»

غلامزاده درباره ویدئوی سام رجبی و پژمان درستکار توضیح می دهد: «در این ویدئو سام رجبی خطاب به مردی که همراه درستکار است، می گوید: «قیافه اش شبیه حراستی هاست!» این برچسب زدن به چهره هم از نظر حقوقی قابل پیگیری است. خیلی وقت ها افراد دوربین به دست چون سام رجبی چون می دانند، سوژه شان در یک کشور غریب است و قوانین را به درستی بلد نیست، برای همین او را تحت فشار قرار می دهند که سوژه خشمگین شود، توهین کند و در نهایت به زد و خورد بپردازد و یا حتی در برابرش تسلیم شود. بنابرین بهتر است، افرادی که در چنین شرایطی قرار می گیرند و قانون را نمی دانند، سکوت و در نهایت به پلیس آن کشور مراجعه کنند. »

تیم های ورزشی پروتکل واحد ندارند!

اما محسن معتمدکیا (مدیر رسانه ای تیم ملی فوتبال ایران) که تجربه حضور در جام جهانی قطر ۲۰۲۲ را هم داشته است، می گوید: «بین تیم های ورزشی ایران قانون یکپارچه و مشخصی وجود ندارد و در واقع پروتکل خاصی روی کاغذ دیده نمی شود که بگوییم تیم های ملی در شرایط بحران یا حساس باید به صورت واحد از آن پیروی کنند. این موضوع هم دلیل خاص خود را دارد. شاید اصلی ترین دلیل، قوانین متفاوت سازمان های برگزارکننده رویدادهای ورزشی باشد. همین موضوع باعث می شود تیم های ورزشی پروتکل یکسانی نداشته باشند. به عنوان نمونه وقتی فیفا برگزارکننده رقابتی است، قانون خاص خودش را اجرا می کند و وقتی اتحادیه جهانی کشتی مسئولیت برگزاری رویدادی را برعهده دارد، استاندارد خودش را دارد. در جام های جهانی فوتبال دسترسی هواداران و رسانه های گروهی به تیم های ملی بسیار سخت و تا حدود زیادی قطع است و به همین خاطر می توان استاندارد فیفا را سخت گیرانه ترین استانداردی دانست که به دنبال حفاظت تیم های ملی از ورود عوامل خارجی است. در جام های جهانی ورود افراد غیر به محل اقامت تیم های ملی تنها با داشتن کارت مخصوص رقابت ها یا در دست داشتن رزرواسیون هتل مورد نظر امکان پذیر است».

او با اشاره به استانداردهای ویژه کارلوس کی روش برای حفظ نظم تیم ملی گفت: «دو طبقه از طبقات هتل الریان دوحه در طول برگزاری رقابتهای جام جهانی در اختیار تیم ملی ایران بود که دو ماه مانده به برگزاری مسابقات برای حفاظت بیشتر تیم، به طور کامل محل ورود و خروج اعضای تیم ملی از مهمانان هتل جدا شد یا دور تا دور دو طبقه ای که در اختیار تیم ایران قرار داشت و مشرف به لابی هتل بود، با استفاده از پرده های بلند پوشیده شد. یا یکی از درهای «قطر مال» که به داخل هتل راه داشت، بسته شد تا جلوی شلوغی بیش از حد هتل گرفته شود. این در حالی است که سابق بر این حتی برخی از خبرنگاران تا پشت در رستوران تیم ملی هم رفت و آمد داشتند و این موضوع به خودی خود بی نظمی هایی را رقم می زد.»

معتمدکیا معتقد است: «این موضوعات معمولا به نظر سرمربی و مدیر تیم بستگی دارد و به همین خاطر شما در تیم های ملی مختلف شاهد پروتکل واحدی نیستید و هر تیمی قانون خاص خودش را دارد. حتی در گذشته و پیش از جام جهانی ۲۰۰۶، ورود خبرنگاران و عکاسان به زمین تمرین تیم ملی برای انجام گفت وگو با بازیکنان آزاد بود و ممانعتی از ورود آنها به زمین پس از پایان تمرین به عمل نمی آمد اما الان اینطور نیست و جایگاه حضور خبرنگاران و عکاسان در محل های تمرین مشخص است. حضور نمایندگان رسانه های گروهی ایران در مسابقات معتبری چون جام جهانی باعث شده آنها به راحتی با قواعد حرفه ای یا استاندارد سازمان هایی چون فیفا یا کمیته بین المللی المپیک کنار بیایند و راحت تر این قوانین را در داخل ایران هم بپذیرند.»

وقتی با عدد و رقم با آنها صحبت کنید، خودشان را می بازند!

مهدی خانعلی زاده (کارشناس رسانه و دکترای روابط بین الملل) نیز که تجربه مشابهی در کشور آمریکا داشته است، این موضوع را از بعد دیگری بررسی می کند: «مدتی است که اقدامی از سوی جریان های ضد انقلاب در سفرهای خارجی تیم های ورزشی، رسانه ای و هنری متداول شده است که اقدامات رسانه ای علیه هیئت های ایرانی انجام دهند، مزاحمشان شوند و آنها را ترغیب کنند که واکنش خشن نشان دهند تا از این طریق خوراک رسانه ای برای فعالیت هایشان تهیه کنند.»

او ادامه می دهد: «هدف چنین افرادی این است، جلوی آن هیئت ایرانی را که برای یک فعالیت تاثیرگذار به کشور دیگر آمدند، بگیرند و اقدامات آنها را مخدوش کنند. بهترین راه و بهترین مسیر برای مقابله با آنها پاسخ رسانه ای دادن یعنی دوبرابر کردن استفاده از ظرفیت ها برای تامین منافع ملی هست. درباره نمونه اخیر یعنی برخورد آقای پژمان درستکار باید گفت که ایشان از واکنش مسخره کردن استفاده کرده است و این در حالی است که بدترین کار در چنین شرایطی فرار کردن و واکنش تند نشان دادن است. این افراد کم سواد چون اطلاعات کافی درباره ایران ندارند، وقتی با عدد و رقم با آنها صحبت کنید، خودشان را می بازند و اعتماد به نفس کافی ندارند؛ زیرا آنها یک سیاستمدار کلاسیک نیستند و صرفا یک عربده کش و مجلس بهم زن محسوب می شوند. به زعم بنده آقای درستکار برخورد درستی با سام رجبی داشته است، یعنی با گفتگو می کند و مسخره اش می کند. فیلم گرفتن از رفتار غیر انسانی چنین افرادی هم کار خوبی است و پاسخ دادن منطقی و به سخره گرفتن تکیه کلام های غیر حرفه ای آنها هم یک واکنش مطلوب محسوب می شود.»

خانعلی زاده معتقد است: «ما پیش از این هم شاهد برخوردهای حرفه ای از این دست بودیم. مثلا تیم آقای رییس جمهور در نیویورک با حضور هیئت همراه، حرفه ای برخورد کرد و البته متاسفانه شاهد اقدامات ضعیف هم بوده ایم که سفر تیم ستاد حقوق بشر به ایالات متحده آمریکا از این نمونه های ضعیف است. اگر در این باره برنامه ریزی یکپارچه داشته باشیم، زمینه برای ناکارآمد شدن چنین جریان هایی به راحتی فراهم می شود. »

اقدام سام رجبی جرم است!

اما امیرعلی صفا (وکیل و کارشناس حقوقی) اعتقاد دیگری دارد: «به این موضوع از دو زاویه می توان نگاه کرد. اول قوانین مربوط به فیلمبرداری و عکسبرداری از محیط های عمومی و دیگری هم مربوط به قوانین آزار و اذیت می شود. درباره فیلمبرداری از فضای خصوصی نیز همه ما می دانیم، ممنوعیت هایی وجود دارد و این موضوع در ایالات متحده هم بسیار جدی است. حالا ممکن است در هر کدام از ایالات آمریکا تعریف حریم خصوصی متفاوت باشد. برخی حریم خصوصی را تنها اتاق خواب و حمام می دانند و در برخی قوانین هم هر مکانی که اجازه ورود عامه وجود نداشته باشد، آنجا حریم خصوصی محسوب می شود. در هر صورت هر جایی که شامل حریم خصوصی شود، مثل لابی هتل نقض این قانون یکی از سنگین ترین جرم های ایالات متحده محسوب می شود.»

او با بیان اینکه در برخی ایالت ها فیلمبرداری فضای عمومی آزاد و در برخی ممنوع است، توضیح داد: «آنچه مشخص این است که انتشار تصاویر افراد یا استفاده تجاری از تصاویر افراد و یا حتی استفاده سیاسی از آن تصویر به همراه زوم کردن روی سوژه مورد نظر نیاز به اجازه است و در غیر این صورت جرم محسوب می شود. در برخی موارد، هم صرفا فیلمبرداری انجام نمی شود و این موضوع با آزار و اذیت همراه است؛ دقیقا مثل چیزی که در این فیلم از سام رجبی می بینیم. او سوژه اش را تعقیب می کند و با فیلمبرداری قصد محدود کردن او را دارد. مشابه چنین اتفاقی اولین بار در انگلستان برای چهره های مشهور اتفاق افتاد و برای این کار عنوان فیلمبرداری یا عکاسی تهاجمی در نظر گرفتند.»

صفا همچنین گفت: «ماده ۸ کنوانسیون حقوق بشر اروپایی مصوب ۱۹۹۸ مشخصا اشاره دارد که فیلمبرداری تهاجمی در انگلستان اقدام مجرمانه تلقی می شود. در ایالات متحده هم تفاوت هایی وجود دارد. در برخی ایالت ها این کار مصاحبه محسوب می شود و نیاز به اجازه دارد و در برخی ایالت ها هم اصل این کار آزار و اذیت محسوب می شود. اما در نهایت می توان گفت اقدام سام رجبی یک جرم است.