ساعدنیوز
ساعدنیوز

باهنر سوزن‌دوزی بلوچی آشنا شوید

  شنبه، 25 تیر 1401   زمان مطالعه 11 دقیقه
باهنر سوزن‌دوزی بلوچی آشنا شوید
ترکیب صنایع دستی و بومی قومیت‌ها و فرهنگ‌های مختلف با مد و فشن می‌تواند یکی از کارآمدترین شیوه‌ها در توسعه‌ی پایدار صنعت مد جهان باشد.در ادامه این مطلب شما را با هنر سوزن‌دوزی بلوچی آشنا خواهیم کرد.باما همرا باشید.

یکی از این هنرهای بومی و بسیار ارزشمند که می تواند در صنعت مد جهانی نقش بسیار مهمی را ایفا کند، سوزن دوزی بلوچی است. سوزن دوزی بلوچی سال هاست که نشان اصالت سازمان جهانی یونسکو را به عنوان یک میراث فرهنگی بسیار با اهمیت دریافت کرده و از سال ۹۵ به عنوان فاخر ترین لباس ملی ایرانیان معرفی شده است. در این مقاله به معرفی هنر سوزن دوزی بلوچی و کاربرد آن در صنعت مد و فشن می پردازیم؛ با ما در ساعد نیوز همراه باشید.

پیشینه ی پیدایش و گسترش هنر سوزن دوزی بلوچی در ایران

گرچه قدمت سوزن دوزی در ایران به سده های قبل از میلاد مسیح باز می گردد ، ولی شواهد دقیقی از پیشینه ی رواج و سابقه باستانی سوزن دوزی بلوچ در دست نیست. باوجود این، می توان گفت سوزن دوزی که آن را «سیچن دوچ» هم می نامند با صنعت تولید ابریشم رابطه ای مستقیم دارد. شواهد تاریخی نشان می دهد که در گذشته پرورش کرم ابریشم در بلوچستان معمول بوده و تجارت ابریشم بازار گرمی داشته است. در برخی از منابع زمان شروع این هنر ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال پیش از اسلام عنوان شده و شواهد موجود حاکی از آن است که این شیوه ی دوخت از اوایل اسلام در میان قوم بلوچ رایج بوده و در دوره ی ایلخانی و به خصوص دوره های تیموری و صفوی به اوج خود رسیده است.به اعتقاد برخی پژوهشگران و بر اساس شواهد موجود نقوش سوزن دوزی بلوچ نزدیکی خاصی با نقوش سنگ نگاره های پیش از تاریخ دارد و همین قدمت سوزن دوزی باعث شده بر جذابیت و اعتبار این هنر رازآلود افزوده شود.

تصویرزن بلوچی

سرزمین بلوچستان میان کشورهای ایران، پاکستان و افغانستان گسترده شده است و مردمان این دیار همگی به صورت نسل به نسل سوزن دوزی بلوچی را می آموزند و به فرزندانشان آموزش می دهند. این هنر در بین تمام زنان و حتی کودکان این قوم رواج دارد، چرا که هر دختر بلوچ از سنین کودکی ، علاوه بر آموختن و انجام امور مختلف خانه داری، موظف به آموختن هنر سوزن دوزی است؛ دوخت یک مجموعه ی سوزن دوزی شده لباس زنانه (زی و گپتان) جز سنت های قدیمی و آموزه های زندگی بلوچ ها محسوب می شود.تا دهه ی پنجاه شمسی بسیاری از مردم در بلوچستان به پرورش کرم ابریشم مشغول بودند و نخ مورد نیاز برای سوزن دوزی خود را تولید می کردند، اما اکنون پرورش کرم ابریشم در این منطقه وجود ندارد و معمولاً زنان برای سوزن دوزی از نخ کاموای پاکستانی استفاده می کنند.

اما دوره ی اوج شهرت و محبوبیت هنر سوزن دوزی بلوچی در صنعت مد را می توان در دهه ی پنجاه و چهل شمسی دانست. پیش از آغاز جشن های ۲۵۰۰ ساله «ماه منیر جهانبانی» که از نزدیکان به خاندان سلطنتی محسوب می شد و با هنر سوزن دوزی بلوچی آشنا بود، واسطه ی آشنایی فرح دیبا با این هنر فاخر بلوچ شد. پس از بازدید فرح دیبا از بلوچستان، انواع پارچه ها و نخ های با ارزش و گران قیمت به سمت بمپور که یکی از مراکز اصلی هنر سوزن دوزی در بلوچستان محسوب می شد فرستاده شد.خانم جهانبانی پارچه ها و نخ های فرستاده شده از سمت تهران را بین اساتید سوزن دوزی بلوچی همچون خانم مهتاب نوروزی و مهناز جمالزهی و شاگردانشان توزیع کرد. حاصل این تلاش ها مجموعه ای بسیار فاخر بود که برای خانواده پهلوی و مدعوین جشن های ۲۵۰۰ ساله آماده شده بود؛ مجموعه ای شامل چندین دست لباس بسیار فاخر برای خانواده سلطنتی و کراوات، کوسن، دستمال سفره و… برای مدعوین جشن های ۲۵۰۰ ساله که «مجموعه ی رویال» نامیده شد.

تصویرخانواده پهلوی

در حال حاضر در موزه پوشاک سلطنتی، ۶ دست لباس با سوزن دوزی بلوچ در معرض نمایش عموم قرار گرفته است. این لباس ها توسط «کیوان خسروانی» طراح مد و آرشیتکت معروف ایرانی و ماه منیر جهانبانی طراحی شده اند و سوزن دوزی این لباس ها توسط گروهی از زنان بلوچ اجرا شده است.بخشی از آثار موزه تاریخ معاصر هم در برگیرنده تعدادی از لباس های خاندان پهلوی از جمله فرح دیبا است. در میان این لباس ها می توان سوزن دوزی هایی بسیار ظریف و ناب بلوچ را دید که در بهترین مراکز دوزندگی بلوچ تهیه شده و بارها توسط درباریان پوشیده شده است.تونیک مشکی سوزن دوزی بلوچ متعلق به فرح پهلوی، کت سوزن دوزی بلوچ متعلق به شهناز پهلوی و سارافون سوزن دوزی متعلق به فرح پهلوی از جمله مهم ترین این لباس های فاخر سوزن دوزی شده ی بلوچی محسوب می شود.

تصویرفرح پهلوی

با استفاده از گسترده ی خانواده ی سلطنتی از سوزن دوزی های بلوچی این هنر بومی و بسیار فاخر در جهان هم شناخته شد و از دهه هفتاد میلادی به بعد بسیاری از طراحان لباس مشهور جهان هم از این هنر فاخر و جذاب در طرح های مدرن بهره گرفتند.در سال ۲۰۲۰ یکی از لباس های سوزن دوزی شده و بسیار فاخر فرح پهلوی در موسسه ی «هرمان هیستوریکا» در مونیخ آلمان به حراج گذاشته شد و به قیمت ۴۰ هزار دلار به فروش رسید. سوزن دوزی این لباس کار مهتاب نوروزی یکی از اساتید به نام سوزن دوز بلوچی بود که در آن به جای رنگ های رایج سوزن دوزی آن دوران (مشکی و قرمز) از نخ های آبی و طلایی استفاده شده بود.

تصویرلباس فرح

سوزن دوزی بلوچی چه نوع دوختی است؟

آراستن پارچه با استفاده از اشکال هندسی منظمی که برگرفته از عناصر طبیعی هستند اصلی ترین ویژگی سوزن دوزی است که سبب محبوبیت آن شده است. نوع دوخت در هر منطقه از استان سیستان و بلوچستان تفاوت هایی با یکدیگر دارند و در هر منطقه برای نوع دوخت نام مخصوصی انتخاب شده است.بطور کلی دو نوع دوخت در بین مردم بلوچستان بسیار مرسوم است که این دوخت ها با نام های «بلوچی دوزی» و خامه دوزی بلوچی شناخته شده اند.در هنر سوزن دوزی نخ و پارچه اصلی ترین مواد اولیه ای هستند که مورد نیازند. نکته ی مهمی که در رابطه با مواد اولیه سوزن دوزی بلوچی وجود دارد این است که در این هنر رنگ ها دارای محدودیت هستند و شما تنها مجاز به استفاده از شش رنگ هستید. استفاده از این رنگ ها در سوزن دوزی بلوچی دارای ترتیب و قوانین خاصی است که هنرمند باید این ترتیب را رعایت کند. رنگ های مورد استفاده عبارت اند از: جگری تیره، سرخ، نارنجی، سیاه، سفید، سبز و آبی. رنگ نخ ها در سوزن دوزی هم به صورت ذیل است:

  1. نخ هفت رنگ (که در واقع شامل شش رنگ است اما هفت رنگ نامیده می شود).
  2. نخ دو رنگ (نخ قهوه ای و قرمز)
  3. استفاده از نخ تک رنگ (سفید، مشکی یا قهوه ای)

پارچه ای که برای سوزن دوزی بلوچی استفاده می شود باید دو ویژگی داشته باشد؛ اول این که باید دارای تار و پودی مشخص باشد که اصطلاحا به این پارچه ها شش تاری می گویند؛ و دوم این که تار و پود پارچه باید دارای نظم و به صورت راست باشد. بر این اساس پارچه ها به دو نوع درشت بافت و ریزبافت تقسیم می شوند.سوزن دوز پس از آماده کردن مواد اولیه و ابزار کار، پارچه را با توجه به سایز مورد نیاز به اندازه های مناسب در آورده و با شابلون های چوبی آغشته به جوهر بر زمینه کار نقش مورد نظر را پیاده می کند یا این که با نخ زمینه طرح را بر روی آن می دوزد.سوزن دوز ابتدا طرح کلی را بر روی پارچه پیاده می کند و سپس فواصل به وجود آمده را براساس نقش مورد نظر با نخ های متفاوت رنگی پر می کند. پرکار، میان کار و کم کار که نوع کار سوزن دوزی محسوب می شوند در این مرحله مشخص می شود. نوع سوزن دوزی مانند نوع نقش در هر منطقه ای متفاوت است به طوری که در برخی مناطق انفرادی و در جاهای دیگر به صورت گروهی و دسته جمعی عمل می شود.اگر تمام پارچه مورد نظر سوزن دوزی شود پرکار است و قیمت بالا تری دارد. اگر بیشتر قسمت های پارچه سوزن دوزی شود اما فواصلی هرچند کم هم باقی بماند، نوع دوخت میان کار است ولی اگر فواصل باقی مانده زیاد باشد، نوع دوخت کم کار خواهد بود و نسبت به پرکار و میان کار ارزان تر خواهد بود.با توجه به اینکه سوزن دوزی هنری است که انجام آن باید با دقت بالا و به شکل دستی انجام شود نمی توان انتظار این را داشت که در مدتی کوتاه انجام شود. برای داشتن یک لباس سوزن دوزی شده مدت زمان نسبتا زیادی نیاز است؛ البته که این مدت زمان بسته به نوع طرح انتخابی، نوع نخ، پارچه و میزان مهارتی که شخص سوزن دوز دارد متفاوت است، اما اگر تولید به صورت گروهی انجام شود قطعا در زمانی نسبتا کوتاه می توان یک لباس را سوزن دوزی کرد.

تصویر مدل لباس

نقوش و طرح های سوزن دوزی بلوچی

نقش و طرح که رکن اساسی در سوزن دوزی به شمار می آید برای هر دوره سندی هویتی است و معمولا از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود. زنان بلوچ ممکن است بر اساس نوع سلیقه و تجربیات خود در نقوش تغییراتی به وجود آورند و نقوش را کم و زیاد کنند اما اصل آن و در واقع هویت آن نقش هرگز از بین نمی رود.در بلوچی دوزی بیشترین طرح و نقشی که به چشم می آید، نقوش هندسی هستند. طرح های هندسی با اشکال مستطیل، مربع، مثلث، دایره و… که از ترکیب و کنار هم قرار دادن این شکل ها طرحی خاص به دست می آید. در این نقوش حتی حیوانات و گیاهان و درخت ها هم با طرح های هندسی شکل می گیرند.نقش ها در روستاها و شهرهای دورافتاده از اصالت بیشتری برخوردارند به طوری که هرچه به طرف شهر پیش برویم آن اصالت کمتر به چشم می خورد. نقش ها را می توان همان دنیای عشق، صداقت، یکرنگی، صفا و صمیمیت زن های بلوچ دانست که با زندگی آن ها آمیخته است.بطور کلی ویژگی های نقوش در سوزن دوزی بلوچی عبارت اند از :

  1. اکثر نقش ها برگرفته از تصورات و تخیلات ذهنی هستند.
  2. نقش و نگارها عامیانه اند.
  3. نقش ها به طور معمول دارای نام خاصی نیستند؛ اما نقش های برگرفته از طبیعت به همان نام ها مشهور هستند.
    تصویرنقوش و طرح‌ها

    استفاده از هنر فاخر سوزن دوزی بلوچستان در استایل

    استفاده از هنرهای بومی و سنتی در مد و فشن یک تیر و دو نشان است؛ زنده نگه داشتن میراث معنوی و ملی یک کشور و دیگری کارآفرینی برای هنرمندان بومی. وقتی پای سوزن دوزی بلوچی به میان می آید علاوه بر موارد ذکر شده باید به زیبایی و جذابیت بسیار این طرح های فوق العاده در استایل هم اشاره کرد. اکنون برخلاف گذشته که غالبا از سوزن دوزی برای تزئین لباس های زنانه استفاده می شد، از این هنر فاخر برای تزیین کت، مانتو انواع پیراهن، شلوار و کفش و اکسسوری هایی مانند شال، کیف زنانه، کیف پول، پیراهن، کاپشن، چکمه، کمربند، پارچه، کراوات، جلد عینک، جاکلیدی و… هم استفاده می شود. می توانید این اکسسوری های سوزن دوزی شده را تهیه کنید و این هنر فاخر و بومی اصیل را به استایلتان اضافه کنید. زیورآلات سوزن دوزی شده بلوچی هم از جمله اکسسوری هایی هستند که در چند سال گذشته بسیار محبوبیت پیدا کرده اند.

    تصویر مدل مانتو

    اگر به استایل هنری یا بوهو علاقه مندید استفاده از پیراهن های نخی با سوزن دوزی های زیبای بلوچی یکی از بهترین ایده ها برای استایل تابستانه است. پیراهن هایی خنک با طرح هایی بسیار خوش رنگ و زیبا که با نقش های هندسی بلوچی جذابیتی بسیار خاص را به شما می دهند. این پیراهن های فوق العاده را می توانید با شال های نخی و صندل های بندی ست کنید و ست های خنک و بسیار جذاب تابستانه را برای خودتان بسازید.

    در استایل های رسمی و مجلسی می توانید به سراغ کت هایی بروید که به شیوه ی بلوچی سوزن دوزی شده اند و جذابیتی بی حد و حصر و در عین حال شیک را در استایلتان داشته باشید.شال هایی که دور دوزی های سوزن دوزی بلوچی دارند هم انتخاب بسیار زیبا و جذابی هستند. همان طور که گفتیم دوخت های بلوچی شامل طرح های چند رنگ و دو رنگ است. اگر استایل شخصی تان بیشتر به سمت استایل های مینی مال تر متمایل است می توانید آیتم هایی با دوخت های دو رنگ را انتخاب کنید و اگر به هارمونی تنوع رنگ ها علاقه مندید و دوست دارید استایلی رنگارنگ داشته باشید می توانید به سراغ طرح های پرکار و پر نقش و نگار و رنگارنگ بلوچی بروید.


دیدگاه ها


  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
الهام چرخنده:وقتی حضرت آقا می فرمایند اغلب هنرمندان ما خوبند حجت تمام است/ من که آبرو ندارم خودم را سنجاق کرده ام به اهل بیت (36 نظر) علی پروین خطاب به علی دایی: بیا مصاحبه کن/ دایی: من صدا و سیما را دوست ندارم! (34 نظر) (عکس) عذرخواهی همسر قالیباف از پزشکیان بعد از گریه رئیس جمهور به خاطر عشق پاک قدیمی به همسرش ... (29 نظر) شهربانو منصوریان: یکی از شب های یلدا پدرم پرتقال خریده بود اما به همه نرسید ما هم یک پَر از پرتقال مان را به آن‌ها دادیم تا همه خورده باشند! (25 نظر) از ایران تا قطر؛ مقایسه رشد اقتصادی کشورهای منطقه در 50 سال گذشته (21 نظر) مهران غفوریان: نمی‌دانم چه کسی این سرمربی را به تیم ما انداخت؟! / استقلالی بودم، وقتی دیدم پرسپولیس همیشه استقلال را می برد، پرسپولیسی شدم! (11 نظر) نوستالژی روز/ به بهانه روز مادر، شعرخوانی دلنشین و بی نظیر استاد شهریار از قطعه مشهور «خان‌ننه»/ به همراه زیرنویس فارسی/خان ننه ، هایاندا قالدین بئله باشیوا دولانیم نئجه من سنی ایتیردیم (10 نظر) (ویدئو) حیات وحش ؛ مستند حیات وحش حیوانات / مار، قورباغه، رتیل سیاه، هزار پا (10 نظر) فریبا نادری: کسایی که پول دارند همه چیز دارند / پولدارها رو آدما بیشتر قبول دارند+فیلم (8 نظر) مازیار لرستانی: هورمون تراپی نکردم چون اجاره نشینم/بازیگران زن مثل خواهرم هستند، حرمت و حریمشون مشخصه+ویدئو (7 نظر) شقایق دهقان: من و بهاره نزدیک 15 سال فامیل بودیم، ازدواج دوم بهاره جسورانه بود/خیلی از همکارای ما ازدواجشونو قایم میکنن، بهاره از اول اومد ماجرا رو علنی کرد و خیال خودش و بقیه رو راحت کرد (5 نظر) (ویدئو) نعیمه نظام‌دوست به احسان علیخانی: یه مرد باید درست‌و حسابی بره خواستگاری و بره سر خونه زندگیش🤣/ خودشو سرگرم برنامه های الکی مثل جوکر نکنه (5 نظر) دانلود آهنگ شاد و جذاب شب یلدایی جوکر برای احسان علیخانی، نعیمه نظام‌دوست، بهنوش بختیاری و گلوریا هاردی/ هدیه ویژه ساعد نیوز برای ستاره‌های درخشان جوکر (4 نظر) ویژه‌ روز مادر/ عاشقانه‌های هنرمندان ایرانی با مادرانشان+ شعر معروف و خاطره‌انگیز استاد شهریار برای مادربزرگش/ از احسان علیخانی و بازیگران جوکر2 تا همایون شجریان و سحر دولتشاهی (4 نظر) اشعار خواندنی؛ شاهنامه فردوسی: ضحاک - بخش 6؛ فریدون به خورشید بر برد سر/ متن صوتی و معنی اشعار + تصاویر نسخه های کهن (4 نظر)
پربازدیدترین ویدئوهای روز   
تیتر امروز   
پای پروژه‌بگیر‌های شاکی و رمال‌های ناشی به پرونده هشتگ "استعفای پزشکیان" باز شد
شهاب حسینی: تا آخر عمر طرفدار ناصر حجازی خواهم بود به خاطر...+عکس
تنها هدف رونالدو چیست؟/چه هدف بزرگ و غیر قابل تصوری!
اگه نمیدونی چطوری با رنگ قهوه ای که این روزها ترند شده یه استایل جذاب و شیک تو زمستون بزنی این ایده ها برای توست + عکس
مکان تدفین پیکر شهید سیدحسن نصرالله مشخص شد
من آقای پزشکیان را بسیار فرد ساده، شجاع و به‌قول معروف بی غل و غش می‌دانم
فرمانده قرارگاه خاتم الانبیا:ایران آغازگر هیچ جنگی نخواهد بود/ برگزاری رزمایش نیروهای مسلح
پرداخت وام ضروری 30 میلیون تومانی به حساب 51 هزار بازنشسته کشوری/ کارمزد وام 4 درصد
روح برانکو به پرسپولیس برگشت / کریم باقری : ارسال‌های بی‌هدف به تاریخ پیوست
روزنامه جمهوری اسلامی: زایشگاه های ایران دربست در تسخیر مهاجران غیرقانونی افغانی است
روایت‌های شنیده نشده از زلزله بم؛ از کمک سردار سلیمانی با چشمان گریان به مجروحان تا دستور ویژه مسعود پزشکیان به عنوان وزیر بهداشت
روزنامه اعتماد: هر مشکلی که به تعویق انداخته می‌شود، با گذر زمان پیچیده‌تر و حل آن پرهزینه‌تر می‌شود
واکنش ها به رفع فیلتر گوگل پلی و واتساپ: حکمرانی فضای‌مجازی هنوز در دست فروشندگان ‎فیلترشکن است!
یک استاد اقتصاد خطاب به علم الهدی: آنچه درباره دینداری و معیشت می‌گوئید با روش پیامبر سازگار نیست
قتل واقعی وسط بازی مافیا/ پسر جوان برای بار دوم به قصاص محکوم شد
منتخب روز   
(ویدئو) بهزاد فراهانی در مراسم تشییع ژاله علو در تالار وحدت: نیازی به سخنرانی نیست، کسایی که با ایشون کار کردن و کنار میز آموزش ایشون نشستن میدونن چه عزیزی رو از دست دادیم! نگاهی به کریسمس سلبریتی‌های خارجی، از جنیفر لوپز گرفته تا ستاره‌های موسیقی ترکیه، سیبل جان و حادیثه/ از روی استیج تا مسافرت و خونه‌نشینی سیدمحمد خاتمی: همه ما ریشه زرتشتی داریم +ویدیو (ویدئو) صحبت‎‌های جنجالی رامبد جوان: اخراجی‌ها از نظر من بسیار فیلم‌های بدی هستند، ممکنه ساختار بلد نباشه، بسته‌بندی بلد نباشه ولی مردم دیدنش، نمیتونم بگم مردم بدسلیقه هستند! (ویدئو) چشم سینمای ترکیه به جمال، سوپراستار ایرانی، بهرام رادان روشن شد/ وقتی شازدمون از خارجیا خوش‌تیپ‌تر و جذاب‌تره پیشخوان روزنامه‌ها؛ مهم‌ترین عناوین ورزشی سه شنبه 4 دی 1403 در یک نگاه! /اصرار از علی پروین انکار از کریم باقری ؛ کریم تو موقت نیستی (ویدئو) میکسی جذاب از لحظه عقد شهرزاد ترکیه‌ای و ایرانی/کدام عاشقانه اجباری هیجان‌انگیزتر است؟ ایرانی یا ترکیه‌ای؟ آلبوم روز/ نگاهی به کریسمس باشکوه سلبریتی‌ها و هنرمندان محبوب با درخت‌های رؤیایی و بابانوئل‌های استایل‌دار، از محمدرضا گلزار و ژیلا صادقی تا گلوریا هاردی و بهرام رادان+عکس شاخص آلودگی هوا امروز چهارشنبه 5 دی تهران، تبریز، اصفهان، مشهد و اهواز + وضعیت آب و هوای کلان شهرها لذیذترین غذاهای محلی کرمانشاه/ 2 آش زمستانی با طعمی به یادماندنی جدول زمانبندی قطعی برق امروز چهارشنبه 5 دی تهران، تبریز، مشهد، اصفهان و... منتشر شد + لینک (ویدئو) افشاگری سمانه پاکدل، همسر هادی کاظمی از شرط عجیب صاحب خانه اش: داخل خونه عکاسی نکنید و کمک کنید دختر و پسرمون بازیگر بشن!