ساعدنیوز
ساعدنیوز

باهنر سوزن‌دوزی بلوچی آشنا شوید

  شنبه، 25 تیر 1401   زمان مطالعه 11 دقیقه
باهنر سوزن‌دوزی بلوچی آشنا شوید
ترکیب صنایع دستی و بومی قومیت‌ها و فرهنگ‌های مختلف با مد و فشن می‌تواند یکی از کارآمدترین شیوه‌ها در توسعه‌ی پایدار صنعت مد جهان باشد.در ادامه این مطلب شما را با هنر سوزن‌دوزی بلوچی آشنا خواهیم کرد.باما همرا باشید.

یکی از این هنرهای بومی و بسیار ارزشمند که می تواند در صنعت مد جهانی نقش بسیار مهمی را ایفا کند، سوزن دوزی بلوچی است. سوزن دوزی بلوچی سال هاست که نشان اصالت سازمان جهانی یونسکو را به عنوان یک میراث فرهنگی بسیار با اهمیت دریافت کرده و از سال ۹۵ به عنوان فاخر ترین لباس ملی ایرانیان معرفی شده است. در این مقاله به معرفی هنر سوزن دوزی بلوچی و کاربرد آن در صنعت مد و فشن می پردازیم؛ با ما در ساعد نیوز همراه باشید.

پیشینه ی پیدایش و گسترش هنر سوزن دوزی بلوچی در ایران

گرچه قدمت سوزن دوزی در ایران به سده های قبل از میلاد مسیح باز می گردد ، ولی شواهد دقیقی از پیشینه ی رواج و سابقه باستانی سوزن دوزی بلوچ در دست نیست. باوجود این، می توان گفت سوزن دوزی که آن را «سیچن دوچ» هم می نامند با صنعت تولید ابریشم رابطه ای مستقیم دارد. شواهد تاریخی نشان می دهد که در گذشته پرورش کرم ابریشم در بلوچستان معمول بوده و تجارت ابریشم بازار گرمی داشته است. در برخی از منابع زمان شروع این هنر ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال پیش از اسلام عنوان شده و شواهد موجود حاکی از آن است که این شیوه ی دوخت از اوایل اسلام در میان قوم بلوچ رایج بوده و در دوره ی ایلخانی و به خصوص دوره های تیموری و صفوی به اوج خود رسیده است.به اعتقاد برخی پژوهشگران و بر اساس شواهد موجود نقوش سوزن دوزی بلوچ نزدیکی خاصی با نقوش سنگ نگاره های پیش از تاریخ دارد و همین قدمت سوزن دوزی باعث شده بر جذابیت و اعتبار این هنر رازآلود افزوده شود.

تصویرزن بلوچی

سرزمین بلوچستان میان کشورهای ایران، پاکستان و افغانستان گسترده شده است و مردمان این دیار همگی به صورت نسل به نسل سوزن دوزی بلوچی را می آموزند و به فرزندانشان آموزش می دهند. این هنر در بین تمام زنان و حتی کودکان این قوم رواج دارد، چرا که هر دختر بلوچ از سنین کودکی ، علاوه بر آموختن و انجام امور مختلف خانه داری، موظف به آموختن هنر سوزن دوزی است؛ دوخت یک مجموعه ی سوزن دوزی شده لباس زنانه (زی و گپتان) جز سنت های قدیمی و آموزه های زندگی بلوچ ها محسوب می شود.تا دهه ی پنجاه شمسی بسیاری از مردم در بلوچستان به پرورش کرم ابریشم مشغول بودند و نخ مورد نیاز برای سوزن دوزی خود را تولید می کردند، اما اکنون پرورش کرم ابریشم در این منطقه وجود ندارد و معمولاً زنان برای سوزن دوزی از نخ کاموای پاکستانی استفاده می کنند.

اما دوره ی اوج شهرت و محبوبیت هنر سوزن دوزی بلوچی در صنعت مد را می توان در دهه ی پنجاه و چهل شمسی دانست. پیش از آغاز جشن های ۲۵۰۰ ساله «ماه منیر جهانبانی» که از نزدیکان به خاندان سلطنتی محسوب می شد و با هنر سوزن دوزی بلوچی آشنا بود، واسطه ی آشنایی فرح دیبا با این هنر فاخر بلوچ شد. پس از بازدید فرح دیبا از بلوچستان، انواع پارچه ها و نخ های با ارزش و گران قیمت به سمت بمپور که یکی از مراکز اصلی هنر سوزن دوزی در بلوچستان محسوب می شد فرستاده شد.خانم جهانبانی پارچه ها و نخ های فرستاده شده از سمت تهران را بین اساتید سوزن دوزی بلوچی همچون خانم مهتاب نوروزی و مهناز جمالزهی و شاگردانشان توزیع کرد. حاصل این تلاش ها مجموعه ای بسیار فاخر بود که برای خانواده پهلوی و مدعوین جشن های ۲۵۰۰ ساله آماده شده بود؛ مجموعه ای شامل چندین دست لباس بسیار فاخر برای خانواده سلطنتی و کراوات، کوسن، دستمال سفره و… برای مدعوین جشن های ۲۵۰۰ ساله که «مجموعه ی رویال» نامیده شد.

تصویرخانواده پهلوی

در حال حاضر در موزه پوشاک سلطنتی، ۶ دست لباس با سوزن دوزی بلوچ در معرض نمایش عموم قرار گرفته است. این لباس ها توسط «کیوان خسروانی» طراح مد و آرشیتکت معروف ایرانی و ماه منیر جهانبانی طراحی شده اند و سوزن دوزی این لباس ها توسط گروهی از زنان بلوچ اجرا شده است.بخشی از آثار موزه تاریخ معاصر هم در برگیرنده تعدادی از لباس های خاندان پهلوی از جمله فرح دیبا است. در میان این لباس ها می توان سوزن دوزی هایی بسیار ظریف و ناب بلوچ را دید که در بهترین مراکز دوزندگی بلوچ تهیه شده و بارها توسط درباریان پوشیده شده است.تونیک مشکی سوزن دوزی بلوچ متعلق به فرح پهلوی، کت سوزن دوزی بلوچ متعلق به شهناز پهلوی و سارافون سوزن دوزی متعلق به فرح پهلوی از جمله مهم ترین این لباس های فاخر سوزن دوزی شده ی بلوچی محسوب می شود.

تصویرفرح پهلوی

با استفاده از گسترده ی خانواده ی سلطنتی از سوزن دوزی های بلوچی این هنر بومی و بسیار فاخر در جهان هم شناخته شد و از دهه هفتاد میلادی به بعد بسیاری از طراحان لباس مشهور جهان هم از این هنر فاخر و جذاب در طرح های مدرن بهره گرفتند.در سال ۲۰۲۰ یکی از لباس های سوزن دوزی شده و بسیار فاخر فرح پهلوی در موسسه ی «هرمان هیستوریکا» در مونیخ آلمان به حراج گذاشته شد و به قیمت ۴۰ هزار دلار به فروش رسید. سوزن دوزی این لباس کار مهتاب نوروزی یکی از اساتید به نام سوزن دوز بلوچی بود که در آن به جای رنگ های رایج سوزن دوزی آن دوران (مشکی و قرمز) از نخ های آبی و طلایی استفاده شده بود.

تصویرلباس فرح

سوزن دوزی بلوچی چه نوع دوختی است؟

آراستن پارچه با استفاده از اشکال هندسی منظمی که برگرفته از عناصر طبیعی هستند اصلی ترین ویژگی سوزن دوزی است که سبب محبوبیت آن شده است. نوع دوخت در هر منطقه از استان سیستان و بلوچستان تفاوت هایی با یکدیگر دارند و در هر منطقه برای نوع دوخت نام مخصوصی انتخاب شده است.بطور کلی دو نوع دوخت در بین مردم بلوچستان بسیار مرسوم است که این دوخت ها با نام های «بلوچی دوزی» و خامه دوزی بلوچی شناخته شده اند.در هنر سوزن دوزی نخ و پارچه اصلی ترین مواد اولیه ای هستند که مورد نیازند. نکته ی مهمی که در رابطه با مواد اولیه سوزن دوزی بلوچی وجود دارد این است که در این هنر رنگ ها دارای محدودیت هستند و شما تنها مجاز به استفاده از شش رنگ هستید. استفاده از این رنگ ها در سوزن دوزی بلوچی دارای ترتیب و قوانین خاصی است که هنرمند باید این ترتیب را رعایت کند. رنگ های مورد استفاده عبارت اند از: جگری تیره، سرخ، نارنجی، سیاه، سفید، سبز و آبی. رنگ نخ ها در سوزن دوزی هم به صورت ذیل است:

  1. نخ هفت رنگ (که در واقع شامل شش رنگ است اما هفت رنگ نامیده می شود).
  2. نخ دو رنگ (نخ قهوه ای و قرمز)
  3. استفاده از نخ تک رنگ (سفید، مشکی یا قهوه ای)

پارچه ای که برای سوزن دوزی بلوچی استفاده می شود باید دو ویژگی داشته باشد؛ اول این که باید دارای تار و پودی مشخص باشد که اصطلاحا به این پارچه ها شش تاری می گویند؛ و دوم این که تار و پود پارچه باید دارای نظم و به صورت راست باشد. بر این اساس پارچه ها به دو نوع درشت بافت و ریزبافت تقسیم می شوند.سوزن دوز پس از آماده کردن مواد اولیه و ابزار کار، پارچه را با توجه به سایز مورد نیاز به اندازه های مناسب در آورده و با شابلون های چوبی آغشته به جوهر بر زمینه کار نقش مورد نظر را پیاده می کند یا این که با نخ زمینه طرح را بر روی آن می دوزد.سوزن دوز ابتدا طرح کلی را بر روی پارچه پیاده می کند و سپس فواصل به وجود آمده را براساس نقش مورد نظر با نخ های متفاوت رنگی پر می کند. پرکار، میان کار و کم کار که نوع کار سوزن دوزی محسوب می شوند در این مرحله مشخص می شود. نوع سوزن دوزی مانند نوع نقش در هر منطقه ای متفاوت است به طوری که در برخی مناطق انفرادی و در جاهای دیگر به صورت گروهی و دسته جمعی عمل می شود.اگر تمام پارچه مورد نظر سوزن دوزی شود پرکار است و قیمت بالا تری دارد. اگر بیشتر قسمت های پارچه سوزن دوزی شود اما فواصلی هرچند کم هم باقی بماند، نوع دوخت میان کار است ولی اگر فواصل باقی مانده زیاد باشد، نوع دوخت کم کار خواهد بود و نسبت به پرکار و میان کار ارزان تر خواهد بود.با توجه به اینکه سوزن دوزی هنری است که انجام آن باید با دقت بالا و به شکل دستی انجام شود نمی توان انتظار این را داشت که در مدتی کوتاه انجام شود. برای داشتن یک لباس سوزن دوزی شده مدت زمان نسبتا زیادی نیاز است؛ البته که این مدت زمان بسته به نوع طرح انتخابی، نوع نخ، پارچه و میزان مهارتی که شخص سوزن دوز دارد متفاوت است، اما اگر تولید به صورت گروهی انجام شود قطعا در زمانی نسبتا کوتاه می توان یک لباس را سوزن دوزی کرد.

تصویر مدل لباس

نقوش و طرح های سوزن دوزی بلوچی

نقش و طرح که رکن اساسی در سوزن دوزی به شمار می آید برای هر دوره سندی هویتی است و معمولا از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود. زنان بلوچ ممکن است بر اساس نوع سلیقه و تجربیات خود در نقوش تغییراتی به وجود آورند و نقوش را کم و زیاد کنند اما اصل آن و در واقع هویت آن نقش هرگز از بین نمی رود.در بلوچی دوزی بیشترین طرح و نقشی که به چشم می آید، نقوش هندسی هستند. طرح های هندسی با اشکال مستطیل، مربع، مثلث، دایره و… که از ترکیب و کنار هم قرار دادن این شکل ها طرحی خاص به دست می آید. در این نقوش حتی حیوانات و گیاهان و درخت ها هم با طرح های هندسی شکل می گیرند.نقش ها در روستاها و شهرهای دورافتاده از اصالت بیشتری برخوردارند به طوری که هرچه به طرف شهر پیش برویم آن اصالت کمتر به چشم می خورد. نقش ها را می توان همان دنیای عشق، صداقت، یکرنگی، صفا و صمیمیت زن های بلوچ دانست که با زندگی آن ها آمیخته است.بطور کلی ویژگی های نقوش در سوزن دوزی بلوچی عبارت اند از :

  1. اکثر نقش ها برگرفته از تصورات و تخیلات ذهنی هستند.
  2. نقش و نگارها عامیانه اند.
  3. نقش ها به طور معمول دارای نام خاصی نیستند؛ اما نقش های برگرفته از طبیعت به همان نام ها مشهور هستند.
    تصویرنقوش و طرح‌ها

    استفاده از هنر فاخر سوزن دوزی بلوچستان در استایل

    استفاده از هنرهای بومی و سنتی در مد و فشن یک تیر و دو نشان است؛ زنده نگه داشتن میراث معنوی و ملی یک کشور و دیگری کارآفرینی برای هنرمندان بومی. وقتی پای سوزن دوزی بلوچی به میان می آید علاوه بر موارد ذکر شده باید به زیبایی و جذابیت بسیار این طرح های فوق العاده در استایل هم اشاره کرد. اکنون برخلاف گذشته که غالبا از سوزن دوزی برای تزئین لباس های زنانه استفاده می شد، از این هنر فاخر برای تزیین کت، مانتو انواع پیراهن، شلوار و کفش و اکسسوری هایی مانند شال، کیف زنانه، کیف پول، پیراهن، کاپشن، چکمه، کمربند، پارچه، کراوات، جلد عینک، جاکلیدی و… هم استفاده می شود. می توانید این اکسسوری های سوزن دوزی شده را تهیه کنید و این هنر فاخر و بومی اصیل را به استایلتان اضافه کنید. زیورآلات سوزن دوزی شده بلوچی هم از جمله اکسسوری هایی هستند که در چند سال گذشته بسیار محبوبیت پیدا کرده اند.

    تصویر مدل مانتو

    اگر به استایل هنری یا بوهو علاقه مندید استفاده از پیراهن های نخی با سوزن دوزی های زیبای بلوچی یکی از بهترین ایده ها برای استایل تابستانه است. پیراهن هایی خنک با طرح هایی بسیار خوش رنگ و زیبا که با نقش های هندسی بلوچی جذابیتی بسیار خاص را به شما می دهند. این پیراهن های فوق العاده را می توانید با شال های نخی و صندل های بندی ست کنید و ست های خنک و بسیار جذاب تابستانه را برای خودتان بسازید.

    در استایل های رسمی و مجلسی می توانید به سراغ کت هایی بروید که به شیوه ی بلوچی سوزن دوزی شده اند و جذابیتی بی حد و حصر و در عین حال شیک را در استایلتان داشته باشید.شال هایی که دور دوزی های سوزن دوزی بلوچی دارند هم انتخاب بسیار زیبا و جذابی هستند. همان طور که گفتیم دوخت های بلوچی شامل طرح های چند رنگ و دو رنگ است. اگر استایل شخصی تان بیشتر به سمت استایل های مینی مال تر متمایل است می توانید آیتم هایی با دوخت های دو رنگ را انتخاب کنید و اگر به هارمونی تنوع رنگ ها علاقه مندید و دوست دارید استایلی رنگارنگ داشته باشید می توانید به سراغ طرح های پرکار و پر نقش و نگار و رنگارنگ بلوچی بروید.

دیدگاه ها

  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
رهبر معظم انقلاب: از وقتی که رهبر شده‌ام آجیل نخوردم؛ چون رهبر باید مثل فقرا زندگی کند! (516 نظر) 10 اقدامِ منجر به گرانی در 100 روز (255 نظر) داریوش ارجمند: زنی که وزنه برداری می کند نه رَحِم دارد و نه تخمدان ریش درآورده نه می‌تواند شوهر کند و نه می‌تواند بچه داشته باشد! (254 نظر) 10 ایده تبلیغات مؤثر برای کسب‌وکارهای کوچک (246 نظر) (تصاویر) سفر به عصر قاجار؛ منظره‌های «کلاردشت»، 158 سال قبل (244 نظر) مهران مدیری: من رفتم مسافرت و بهترین هتل اون شهر رو پیدا کردم ولی من رو نشناخت و گفت اتاقامون پُره، من هنوزم که هنوزه فکر میکنم دارم خواب میبینم+ویدیو (216 نظر) الهام چرخنده: من برای همه کسانی که کتکم زدند، باعث بیماری قلبی شدند نفرین ندارم اما الهی که به درد من دچار بشید+ویدیو (84 نظر) بهاره رهنما: من کاهل نماز بودم که بعد از شرط گذاشتن همسر دومم درباره نماز خواندن الان نمازم را میخوانم و دیگه کاهل نماز نیستم (64 نظر) مازیار لرستانی: ای کاش به جای روز زن و روز مرد، روز شرف و انسانیت داشتیم+عکس (63 نظر) رونالدو: برای اولین بار جورجینا را برای شام دعوت کردم متعجب بود چون باورش نمی شد که به جای اتوبوس با بوگاتی به خانه برمی گردد+فیلم (60 نظر) شعرخوانی زیبا و دلنشین رهبر معظم انقلاب: ای تکیه گاه و پناه زیباترین لحظه های پرعصمت و پر شکوه تنهایی و خلوت من+ویدیو (50 نظر) تعجب بازیگر مطرح ترکیه با دیدن خونه زندگیِ شاه‌نشین پوریا پورسرخ، آرش سریال کیمیا+ ویدیو/ میزبانی درجه یک در خانه‌ای درجه یک👌 (42 نظر) خلاقیت خنده دار پدر ایرانی با طراحی سینما در توالت خانه اش حماسه آفرید+عکس/ هنر نزد ایرانیان است و بس😂 (41 نظر) پریناز ایزدیار؛ هرچقدر هم شلوغ باشم بازم وقت دارم که به ازدواج فکر کنم، شرایط خانواده‌مون این مدلی نیست که ازدواج حتما باید سنتی باشه یا نباشه، ولی خودم دوست دارم همسرم رو انتخاب کنم (39 نظر) مهران مدیری: شایعه نیست؛ هواپیمای شخصی دارم سوئیچ رو هم دادم به بچه‌های پشت صحنه! / برشی از برنامه تلویزیونی جذاب «دورهمی» با اجرای بی‌نظیر مهران مدیری (39 نظر)
پربازدیدترین ویدئوهای روز   
تیتر امروز   
جریمه سنگین قهرمان سرشناس به خاطر دست درازی به یک زن
فال ابجد روزانه یکشنبه 4 آذر 1403
فال انبیاء روزانه یکشنبه 4 آذر 1403
دارندگان سهام عدالت بخوانند؛ وراث منتظر واریزی سود باشند
فال حافظ با تفسیر امروز یکشنبه 4 آذر 1403 + فیلم
عبور از این 7 مرحله برای تبدیل شدن به یک تریدر حرفه‌ای؛ نقشه راه تریدر شدن
بنزین هواپیما 10 برابر گران می شود: لاکچری سوارها کیسه ها را شل خواهند کرد
این شغل دوم بین چهره های مشهور فوتبالی اپیدمی شد/ دستمزدهای میلیاردی فوتبالیست ها در تجارت رستوران از علی دایی تا بیرانوند و...+عکس
تنش زدایی با قدرت های هسته ای در دستور کار دولت جدید آمریکا: ترامپ مذاکره‌کننده پیشین اتمی با کره‌شمالی را در دستگاه امنیتی آمریکا جایگاه داد
18 ترفند طلایی برای درمان فوری سرما خوردگی شدید
آش نخورده و دهان سوخته با یک تماس تلفنی
آغاز فروش سایپا با قیمت‌های جدید در هفته دوم آذر
راهکارهای جلوگیری از خالی شدن باتری ماشین در زمان پارک طولانی
با بانوان کارآفرین ایران آشنا شوید؛ زنانی با اراده آهنین+عکس
در جواب چه عجب پیدات شد چه بگوییم؟ 33 پاسخ‌ مناسب در مقابل "چه عجب پیدات شد"
منتخب روز   
جریمه سنگین قهرمان سرشناس به خاطر دست درازی به یک زن 5 منطقه گردشگری پاییزی اطراف تبریز/ جون میدن واسه گرفتن عکسهای جذاب پاییزی قتل در پارک قیطریه بخاطر متلک انداختن به نامزد مقتول مهران مدیری: بدترین 4 سال زندگیم حتی پول نان و پنیر نداشتم! پسرم فرهاد از گرسنگی بیهوش شد/عین جنازه شده بودم عوضش الان بادیگارد دارم+فیلم حضور پرانرژی قهرمانان جوکر، ناهید مسلمی و عمو رشید در وی‌آی‌پی کنسرت سهراب پاکزاد/ یویو گفتن ناهید مسلمی رو وسط کنسرت از دست ندید👌 می‌گویند پزشکیان برف تهران را هم نخواهد دید! / تأخیر در پرداخت یارانه پاس گل به مخالفان دو آتیشه رئیس جمهور بود دورهمی پارسا پیروزفر و پریناز ایزدیار در یک کافه شیک و دلباز/ دو بازیگر خوش استایل و دوست‌داشتنی در یک قاب هدیه‌ دست‌ساز مادران سرزمین آفتاب، سیستان و بلوچستان به مسعود پزشکیان+ویدیو استفاده از ویروس کووید 19 برای مبارزه با سرطان! تب دنگی خطرناک شد؛ شیوع در جنوب شرقی ایران! سردار آزمون: وقتی دو تا گل میزنیم فکر میکنیم بازی رو بردیم و این ایراد بزرگ ماست/ناراحتی سردار آزمون بعد از بازی با قرقیزستان جزئیات پرونده آزار و اذیت دختر 16 ساله مشهدی از طرف 2 برادر ناتنی و پناه بردن او به کلانتری / از چند سال قبل که 2 برادر ناتنی ام به مصرف شیشه اعتیاد پیدا کردند مدام مرا کتک می زدند...