با طرح افشان در فرش آشنا شوید

فرش طرح افشان چیست؟

در معرفی طرح افشان باید عنوان داشت که این طرح از جمله طرح هایی است که در صنعت و هنر فرش بافی معروفیت زیادی دارد. تفاوت فرش هایی که دارای طرح افشان هستند با فرش های سنتی به حدی بالاست که این تفاوت نوعی هنجار شکنی در زمینه طرح و نگاره به حساب می آید. این طرح در انواع مختلفی از نگاره ها و تحت نام های متعددی تولید می شود.
در اکثر طرح هایی که زیر شاخه های طرح افشان نام دارند ، با حجم زیادی از شاخ و برگ ها سر و کار داریم. فرش طرح اسلیمی به عنوان معروف ترین طرح از زیر شاخه طرح افشان، سراسر پر است از شاخ و برگ ها و تصاویری از حیوانات که در کنار بوته ها و ... پراکنده شده اند. هر چند هرگاه در مورد طرح افشان صحبت می شود، اولین موضوع مهم مطرح شده پراکندگی و پیچیدگی است که در مورد فرش های طرح افشان وجود دارد اما نکته مهم و جالب آن است که در همین پیچیدگی و پراکندگی موجود در دل طرح های افشان ارتباطی محکم و پیوسته وجود دارد. به طور کلی در معرفی طرح های نقش افشان کافی است گفته شود طرح فاقد لچک و ترنج بوده و نگاره ها بدون داشتن نقطه مرکزی در فرش پراکنده شده اند. هرچند در طرح هایی که اخیرا تحت عنوان طرح ترنج تولید می شوند ترنج و لچک های کوچکی بوجود آمده است.
طرح و نقش افشان با وجود آنکه نسبت به طرح های دارای ترنج جدیدتر هستند اما در میان طرح های فرش های ماشینی و دستبافت ایرانی به عنوان یک طرح قدیمی ، اصیل و ریشه دار شناخته می شوند که بدو تولید تاکنون دارای طرفداران زیادی بوده اند. به علاوه انکه این طرح برای تمامی نقاط خانه از هال و پذیرایی گرفته تا اتاق خواب کاربرد دارد. نقوش موجود در طرح و نقش اسلیمی بیشترین نگاره هایی هستند که در انواع طرح های افشان بکار رفته اند.
از دیگر انواع طرح افشان می توان به طرح های ختایی که نگاره غالب آن نقش هایی از شاخ و برگ درختان به همراه تعداد محدودی حیوان هستند، نیز اشاره کرد. در واقع می توان گفت طرح های افشان ترکیبی از طرح های اسلیمی و ختایی هستند.

تاریخچه فرش طرح افشان کاشان

در میان انواع طرح فرش، طرح افشان یکی از قدیمی ترین، ریشه دارترین، زیباترین و پرطرفدارترین نقشه های قالی ایرانی و همچنین قالی کاشان به حساب می آید. در اکثر مواقع این طرح با نقوش طرح اسلیمی نیز ترکیب شده است. شاید بتوان به طور کلی طرح افشان را ترکیبی از طرح اسلیمی و طرح ختایی دانست. طرح ختایی را می توان نمادی از طرح بوته و گل دانست که البته مجموعه ای از بوته، گل، غنچه، جوانه و برگ را روی یک ساقه ی منحنی نمایش می دهد. اما اسلیمی نماد و نشاندهنده درخت است و تمامی شاخ و برگها و پیچ و خم آن را نمایش میدهد و به همین دلیل است که شاید کمی خشن تر از طرح ختایی به نظر برسد.

در زمان های گذشته مشهورترین طرحی که برای فرش و قالی ایرانی استفاده می شد ، طرح ترنج بود ؛ این طرح یک ترنج بزرگ بود که در مرکز فرش قرار می گرفت و اطراف آن نیز گل های ریزی قرار داشت و هنوز هم مورد استقبال بسیاری از خانواده ها است. در سال های بعد طراحان نقشه فرش و قالی دستباف ایرانی تصمیم به حذف ترنج از وسط فرش گرفتند و طرح و نقش افشان به وجود آمد که فرش از گل های به صورت پراکنده برخوردار بود و دیگر از ترنج مرکزی استفاده نمی شد.

فرش های طرح افشان به طور معمول فاقد لچک و ترنج هستند اما اخیرا توجه به تنوع ذائقه های مشتریان و نیاز بازار فرش و به ویژه فرش ماشینی، باعث شده است که برخی طرح افشان را با لچک و ترنج نیز طراحی و روانه بازار کنند.

علت نامگذاری طرح افشان

نگاره های موجود در طرح افشان با نام آن کاملا مطابق بوده و می توان نوع طرح را از نام آن حدس زد. افشان به معنای پیچیده و پراکنده دقیقا اشاره به طرحی دارد که بدون داشتن ترنج مرکزی و لچک طراحی شده است. در این طرح که گل ها، بوته ها، برگ ها، غنچه ها، حیوانات و .... در سطح فرش افشان و پراکنده شده اند تمامی سطح فرش را در اختیار خود درآورده و زیبایی بی نظیری را خلق کرده اند پراکندگی و حالت افشانی که در این فرش ها وجود دارد این طرح و نقش را به یکی از طرح های ممتاز و منحصر به فرد تبدیل کرده است.

ویژگی های طرح افشان

طرح افشان همانند سایر طرح های موجود از ویژگی های خاصی برخوردار است که این طرح را از سایرین متمایز داشته است. از مهم ترین ویژگی های این طرح می توان به این مهم اشاره داشت که همه بند ها و نگاره هایی موجود در نقشه در عین پراکندگی کاملا به یکدیگر پیوسته بوده و به گونه ای طراحی شده اند که تمامی نقشه از ابتدا تا انتها با شاخ و برگ به یکدیگر متصل شده اند. طرح افشان فرش های عرضه شده در مجموعه بورس فرش توسط ماهر ترین طراحان کشیده شده اند چراکه این طرح ها به گونه ای هستند که گویی از ابتدا تا انتهای آن دست طراح از روی کاغذ برداشته نشده و اتصال و پیوستگی سراسر طرح حفظ شده است.
دیگر از ویژگی مطرح و مهم در طرح و نقشه افشان که می توان به آن اشاره کرد، آن که در طرح افشان بر خلاف سایر طرح ها به هیچ عنوان قرینگی نقشه موضوعیت ندارد و از همین رو کشیدن چنین نقشه هایی دشوار تر خواهد بود. در سایر طرح ها که قرینگی طرح وجود دارد، طراح یک چهارم نقشه فرش را کشیده و سه ربع دیگر تکرار همین نقشه ای است که طراحی شده اما در طرح افشان ، طراح باید نقشه یک فرش کامل را ارائه دهد. در این طرح اثری از قرینگی بین گل ها دیده نشده و شاید بتوان ادعا کرد که بزرگ ترین ویژگی در آنچه طرح افشان نام نهاده می شود، بزرگ تر از میزان واقعی نشان داده شدن خانه به علت خطای دید ناشی از عدم وجود ترنج و لچک است.

نقش های مهم افشان

طرح افشان از نقوش زیاد و متنوعی برخوردار است ، در طرح افشان از حیوانات ، گل ها ، برگ ها به صورت های مختلف و مقتضی استفاده می شود. به طور کلی در طرح افشان بیشتر از گل و برگ استفاده می شود و از تصاویر اصلی در این طرح محسوب می شوند. تصاویر گل و برگ هایی که در قسمت های مختلف فرش وجود دارد در جای جای فرش پراکنده هستند اما با توجه به هماهنگی هایی که بین رنگ ها وجود دارد یک مجموعه یکدست و زیبا را شاهد هستیم.

نقش های مهم طرح افشان را می توانیم به صورت ذیل دسته بندی کنیم :

• طرح افشان سلطنتی:به خاطر خلوتی طرح و همچنین عرض زیاد بخش حاشیه طرح نمایی بسیار ویژه و با ابهت به این فرش داده است! این طرح فرش بالاخص برای فضاهای با دکوراسیون خلوت و مدرن بسیار هماهنگی خوبی داشته و در چنین فضایی بسیار چشم نواز خواهد بود.

• طرح افشان اسلیمی: این طرح را گلهای افشان در ترکیب با شاخه های دورانی و منحنی که در میان برگها قرار دارد، را خلق کرده است.

• طرح افشان بندی : این طرح دارای گل هایی است که با یکدیگر در ارتباط هستند. منظور از طرح بندی در نقشه فرش طرحی است که در آن یک طرح یا نقش کوچک در متن فرش مدام تکرار می شود. در طرح افشان بندی نیز گلهای افشان به گونه ای نسبتا منظم تکرار شده اند به طوری که به نظر میرسد کل نقش فرش یک طرح کوچک است که تکرار شده است.
• طرح افشان شاخه پیچ :طرحی که در آن به نظر میرسد شاخه ها به هم پیوستگی دارند و به اصطلاح به هم پیچیده اند.در همه موارد فوق وقتی صحبت از طرح افشان در ترکیب با طرحی دیگر می شود، منظور این است که گلها و شاخ برگ ها در تمام فرش افشان شده اند. البته آنچه که امروزه در صنعت فرش ماشینی و در میان عامه مردم رواج دارد و در محصولات فرش کاشان نیز مشاهده می شود این است که عموما به هر فرشی که در آن از گل و شاخه و برگ استفاده شده باشد و ترنج وسط نداشته باشد، طرح افشان گفته مشود.
• طرح افشان دسته گل : در این طرح دسته گل ها و بته های کوتاه درختچه مانند که کومه نامیده می شوند، جزو نقوش و تصاویر اصلی اند.
• طرح افشان حیوانات : در این طرح حیوانات وظیفه و نقش اصلی را در شکل گیری طرح فرش بر عهده دارد و تصویر آن بیشتر از دیگر عناصر به چشم می آید.
• طرح افشان ترنج دار :همانگونه که از نام آن پیداست بر خلاف کارکرد اصلی طرح افشان که در ابتدای ورودش در مقابل طرح های ترنج دار، خود را به عنوان یک طرح بدون ترنج مطرح نمود، اما در ترکیب این طرح یک ترنج نیز در وسط فرش به چشم می خورد که اطراف آن گلهای افشان پراکنده شده اند.
• طرح افشان شکسته : نقاشی زمینه این فرش با خطوط شکسته همراه است و از همین رو به این شهرت یافته است.

• طرح افشان ختایی: به ساقه هایی که شکلی ریسمان مانند دارند و غنچه ها، گلها و برگها روی آن قرا می گیرند و بخشهایی از این ساقه ضخیم تر و قسمت هایی از آن نازک تر است نقش ختایی گفته می شود که در ترکیب با گلهای افشان، طرح افشان ختایی را به وجود می آورند.

• طرح افشان گل اناری: نقوش گل اناری نیز که در معماری و هنر فرش ایران شناخته شده اند به دلی شباهتشان به گل انار یا گلنار به این نام شهرت یافته اند. استفاده از این نقش گل اناری در ترکیب با نقشه افشان، افشان گل اناری را به وجود آورده است.

فرش طرح افشان و نقش آن در دکوراسیون

تا چند سال پیش زیبایی و نقش فرش های ماشینی در دکوراسیون چندان مطرح نبود اما در حال حاضر نقشه فرش های ماشینی در دکوراسیون خانه یکی از موضوعات مهم و مطرح در طراحی دکوراسیون است. از این رو هنگام خرید علاوه بر کیفیت و قیمت ، ست بودن رنگ و طرح فرش با فضای خانه هم مد نظر قرار می گیرد. همانطور که بارها عنوان شد تفاوت نگاره ها در طرح افشان با سایر طرح ها موجب شده تا این طرح برای تمامی فضاهایی که نیاز به طرحی فاقد ترنج و لجک باشند، زیبا و جذاب جلوه کند. طرح افشان برای قسمت های مختلف خانه مناسب است، خصوصا برای آپارتمان ها و فضاهایی که کوچک یا شلوغ هستند انتخاب فرشی با رنگ زمینه روشن و نگاره هایی خلوت مناسب خواهد بود. با توجه به ویژگی هایی که فرش های طرح افشان دارند، استفاده از آنها برای خانه هایی که از دکوراسیون لوکس و شیک برخوردار هستند مناسب است. نداشتن ترنج و عدم استفاده از سبک های قدیمی در این نوع فرش ها از مهمترین دلایل افزایش علاقه مندی به این نوع طرح ها است. فرش هایی که دارای طرح و نقش افشان هستند از نقشه شلوغی برخوردار می باشند که تعداد گل های ریز و پراکنده زیادی دارند.به دلیل همین شلوغی زیاد در بافت فرش های این نوع نقشه باید از الیافی استفاده شود که خیلی ریز و ظریف هستند و در واقع فرش یا قالی باید با شانه و تراکم بالاتر بافته شود و ظرافت به کار رفته شده در بافت نقشه های افشان سبب شده است که این نوع از قالی به فرش های دستباف شباهت بیشتری داشته باشد.

با ویژگی های فرش ترک آشنا شوید