ساعدنیوز
ساعدنیوز

شعر یک اتفاق ناخودآگاه است

  سه شنبه، 13 شهریور 1403 ID  کد خبر 406692
محمد علی بهمنی، شاعر فقید: شعر یک اتفاق ناخودآگاه است
ساعدنیوز: اگر شاعری پیش‌اندیشی کند که می‌خواهد راجع به چه چیزی شعر بگوید، شعر خوبی نمی‌گوید چون شعر یک اتفاق ناخودآگاه است.

به گزارش پایگاه خبری ساعدنیوز به نقل از روزنامه صبا، در آخرین دقایق جمعه پزشکان تلاش کردند تا با احیای قلبی وضعیت استاد محمدعلی بهمنی را به پایداری برسانند اما پس از دو بار احیای قلبی این مهم میسر نشد و استاد حوالی ساعت 23 روز جمعه نهم شهریور ماه جاودانه شد. اما او همچنان در قلب عاشقان شعر و ادب زنده است همانگونه که خود گفته بود «من زنده‌ام هنوز و غزل فکر می‌کنم». در پی آسمانی شدن استاد محمدعلی بهمنی اقدام به باز نشر گفت‌وگو با این شاعر و غزلسرا می‌کنیم که درخصوص چرایی حفظ الگوهای کلاسیک در شعر معاصر با او داشته‌ایم. روحش شاد.

باتوجه به اینکه شعر کلاسیک به دلیل اینکه تعیناتی هرچند اندک در زمینه فرم خود دارد، آیا به آستانه تکمیل ظرفیت نرسیده است؟

اول باید بگویم فرم اولیه شعر در کشور ما غزل نبوده است که تغییرات بعدی آن بی‌حرمتی به ریشه، اساس یا سنت‌های شعری باشد. شعر منثور، شعر اولیه ایران بوده است و نه موزون و اساسا بر عکس باور عموم شعر موزون به ما تحمیل شد. قبل از اعراب ما شعر موزون اصلا نداشتیم! شعر این روزهای ما (منثور) اتفاقا بازگشت به اصالت خودمان است. شکلهای مختلف شعر (غزل، سپید و غیره) زبانهای متفاوتی دارند و این درست است. ما در هر فرمی می‌توانیم زبان خاص خود را یاد بگیریم و آن را پرورش و توسعه دهیم. یعنی نه تنها شکل به شعر لطمه نمی‌زند بلکه اتفاقا بازه خالقیت را وسیعتر هم می‌کند. من با نامگذاری‌هایی همچون غزل پست مدرن مخالفم چون می‌توانیم نام ایرانی‌تری برای آن بگذاریم ولی به هرحال همین غزل پست مدرن هم آسیب‌رسان نبود و اتفاقا خالقیت در برخی نمونه‌های آن مشهود بود. باید بپذیریم که این زمان است که همه چیز را ثبت و مشخص می‌کند. زمانه ما نیاز دارد که حتی در شکل غزل هم دست به نوآوری بزند و تغییری در آن ایجاد کند. کسی نمی‌تواند بگوید تغییری که در زمان حال در دست انجام است، آسیب زننده یا حتی برعکس است به این دلیل که هنر در زمانه خود قابل سنجش نیست. اگر ما مدعی آنیم که غزل پست مدرن آسیب‌زننده است، به نظرم داریم اشتباه می‌کنیم و به راه خطا می‌رویم. کسانی که با غزل آشنا نیستند فکر می‌کنند محدود است. شعر آنی نیست که شاعر می‌گوید بلکه شعر پس از قرنها تازه متبلور و ظرفیت‌های پنهان آن به مرور آشکار می‌شود. مخاطبی که شعر خوبی می‌شنود، الزاما شاید از آن خوشش نیاید و این طبیعی است. ما در وضعیتی قرار داریم که نمی‌توانیم سنجش و به این ترتیب نباید این قضیه را ملتهب‌تر کنیم.

چطور می‌توان مطمئن بود که سعدی الزاما بهترین شاعر در دوره خودش بوده است؟!

اول اینکه شاعران در زمانه خودشان هیچکدام شناخته نشدند. ببینید هم دوره‌های سعدی آثارشان وجود دارد و می‌شود سنجید؟ وقتی که تاریخ اینان را به ثبت رسانده یعنی خود شعر را به ثبت رسانده است. ذات هنر در عصر خودش قابل شناسایی نیست نه اینکه مردم نمی‌توانند بشناسند. ما باید این قضیه را بپذیریم. درخصوص دوره‌های گذشته با مقایسه آثار می‌شود به مقایسه درست رسید.

در چندسال اخیر جریاناتی مدعی ابداعاتی در شعر کلاسیک شدند که برخی غزل پست مدرن را عنوان کردند، برخی دیگر غزل فرم و نام‌های دیگری برای خود برگزیدند که وجه اشتراک همگی اینان در ادعاهایشان مبنی بر نوآوری بود؛ حال شما فکر می‌کنید که این جریانات توانستند به پختگی برسند یا اینکه خیلی زود رها شدند و تکوین نیافتند؟

خیر؛ رها نشدند چون غزل از همان لحظه‌ای که شناخت درونی از نیما به دست آورد، کشف درستی انجام داد؛ غزلسرایان به خود گفتند که غزل هم می‌تواند چنین پتانسیلی داشته باشد. فروغ فرخزاد یک غزل دارد که منطبق با موقعیت روز بوده است. یا همینطور منوچهر نیستانی نمونه کاشف این نکته است که می‌شود مثل یک شعر سپید، در غزل نوگرایی داشت. نیما گفت شعر من یا شعری که نامش را نیمایی می‌گذاریم، رودخانه‌ای است که هرکسی می‌تواند در گوشه‌ای از آن رفع تشنگی کند. من فکر می‌کنم شعر کلاسیک هم همینطور است.

چرا شعر کلاسیک ما هم‌پای تحولات اجتماعی حرکت نکرد و در یک قرن اخیر همواره عقب افتاد؟

من گفتم که شعر آزاد، بازگشت به اصالت خودمان است. شعر منثور یعنی نثری که شاعرانه است. هنر نمی‌تواند حدود داشته باشد. وقتی ما می‌گوییم قالب غزل، یعنی داریم به غزل اهانت می‌کنیم چون شعر قالب‌پذیر نیست. مدارس، خانواده و به طور کلی جامعه نتوانسته بپذیرد که به غزل «قالب» نگوید. ذات‌شناسی همراه ما نبوده و مشکل ما این است، چون اگر وجود داشت، مثال می‌گفتیم شکل غزل. اوضاع غزل اینطور که می‌گویید نیست؛ نمونه‌اش غزل‌های مریم جعفری‌آذرمانی که هم از نظر استحکام و چینش قوی است و هم اینکه انگار دارد از جامعه امروز شما با نگاهی کاشف‌تر صحبت می‌کند.

دولتها و نهادهای رسمی چه پتانسیلی را در شعر کلاسیک تشخیص داده‌اند که از آن حمایت می‌کنند؟ یا این طور بپرسیم که چه معضلی در شعر آزاد تشخیص داده شده است که به شکل سیستماتیک از آن حمایت نمی‌شود؟

بله؛ شعر کلاسیک پس از انقلاب جدی‌تر گرفته شد، آن هم به این دلیل که از دورانهای قدیم تنها ادبیاتی که به نسلهای بعد منتقل می‌شده، شعر موزون بوده است چون براساس موسیقی‌اش بخشش نیرو دارد و توده‌ها را به وجد می‌آورد. اوایل انقلاب شعر کلاسیک وسیله خوبی برای اهداف اینچنینی بوده است. از طرفی دیگر هم باید گفت آثار حماسی در قالب‌های موزون بهتر می‌نشینند. شعارگونگی موسیقایی که شعر کالسیک دارد، به درد اهداف سیاسی می‌خورد و طبیعتا نهادهای رسمی هم ترجیح می‌دهند کارکرد را بیشتر درنظر بگیرند.

قبل از انقلاب، شعر سپید به عنوان ابزاری برای مبارزه تلقی می‌شد که از شاعران این طیف می‌توان از شاملو، کسرایی و غیره نام برد. اما چرا پس از انقلاب شعر سیاسی ما شعر کلاسیک شد؟!

این شاعران که می‌گویید در شرایطی بوده‌اند که شعار دادن جذب‌های داشته است. بعد از انقلاب جنگیدن با دشمن روبه‌رو و مقابلمان مسئله ما بوده و این نیاز به انرژی لحظه‌ای بیشتری داشته است. شعر کسرایی و امثالش چنین خصوصیتی ندارد و خیلی بیشتر ایدئولوژیک است. اگر شاعری پیش‌اندیشی کند که می‌خواهد راجع به چه چیزی شعر بگوید، شعر خوبی نمی‌گوید چون شعر یک اتفاق ناخودآگاه است. انرژی‌های روحی هم‌زمان بدین طریق بیشتر می‌شده است و به کار تهییج می‌آمده است.

برچسب ها: شعر ادبیات

  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
ترافیک چهره‌های سیاسی کشور در مراسم دامادیِ پسر علی لاریجانی؛ از قدردانی داماد از فرزند رهبر معظم انقلاب به خاطر حضور در مراسم تا چهره شاد علی مطهری به عنوان دایی داماد+عکس (236 نظر) امیر نوری و حاشیه‌های پستش راجع به مهاجرتش به اسرائیل: من از رژیم‌صهیونیستی پیشنهاد دریافت کردم اطلاعات زیادی دارم؛ ما رفتیم بای بای+عکس (189 نظر) خداداد عزیزی: 17 سالم بود آرزو داشتم چلوکباب بخورم؛ واقعا تو یخچالمون هیچی پیدا نمیشد؛ مادرم بخاطر بی پولی فوت کرد / مصاحبه تکان دهنده خداداد+ ویدئو (118 نظر) اقدام قابل تقدیر بازیکن تیم ملی؛ مهدی طارمی هزینه تحصیل دختر دانش آموزی که مدیر از مادرش درخواستی غیرمنتظره کرده بود را برعهده گرفت (117 نظر) خلاقیت تحسین برانگیز یک میوه فروش بامرام شیرازی حماسه آفرید/ به ایشون باید گفت فرشته زمینی+عکس (113 نظر) ساغر عزیزی بازیگر نقش فرح پهلوی: فحش‌هایی در اینستاگرام به من می‌دهند که برای آنها خیلی گریه کردم من فرح دیبا نیستم با سیاست هم کاری ندارم (96 نظر) خلاقیت خنده دار مادر شیرازی برای طراحی پرچم ایران روی قرمه سبزی حماسه آفرید+عکس/ هنر نزد ایرانیان است و بس! (87 نظر) نصرالله رادش: سیگار می‌کشم تا زشتی‌هایم دیده شود! دوست دارم همه بدانند علاوه بر قیافه ام من این زشتی ها را دارم! +فیلم (74 نظر) واکنش تحسین برانگیز هادی چوپان به حمله اسرائیل: شهادت برای مادرمان ایران تسلیت ندارد تبریک دارد/ پرسنل غیور ارتش و نیروی انتظامی شهادت هم رزمتان مبارک! (67 نظر) سحر زکریا: مهران مدیری به جای پول به من چند تا قابلمه داد! مدیری کسی بود که اگر ما سر کار موسیقی گوش می‌دادیم می‌ترسیدیم بیاید و مسخره‌مان کند (66 نظر) آخرین جشن تولد ساده آیت الله هاشمی رفسنجانی با حضور همسرشان در طبقه دوم خانه/ مبلمان راحتی بدون زرق و برق، کیک شکلاتی و زیر میزی هنری زیبا+عکس (64 نظر) محمدرضا گلزار: می‌دانم خواننده خوبی نیستم؛ به فرض که صدایم خوب نیست چرا اینقدر دغدغه فکریتان شده است؟! (62 نظر) رهبر معظم انقلاب پاسخ می‌دهند؛ حکم شرعی رقص زنان در برابر مردان در مجالس عروسی روستایی (52 نظر) نگاهی به چیدمان شیک و مدرن آشپزخانه سیاه و سفید خانه شاهرخ استخری + ویدئو (45 نظر) علی دایی: اگر مطالباتم را از فدراسیون بگیرم برای اینکه ثابت کنم به این پول نظری ندارم یک یتیم‌خانه می‌سازم؛ زمانی که دانشجو بودم کارگری می‌کردم+عکس (42 نظر)
پربازدیدترین ویدئوهای روز   
تیتر امروز   
فال شمع روزانه امروز یکشنبه 13 آبان 1403
فال روزانه امروز یکشنبه 13 آبان ماه 1403
صفر تا صد خامه‌ کشی کیک اسفنجی در منزل + با این ترفند سه سوته خامه کشی حرفه ای کن
ایده های حرفه ای و آسان برای چیدمان کمد دیواری رختخواب/نو عروس ها دیگه نگران چیدمان جهازتون نباشین
8 راه کار موثر برای اینکه بعد از جدایی حس بهتری داشته باشید / بپذیرید که همه چیز بین شما تمام شده است!
ترفند تضمینی جلوگیری از سفت و لیز شدن خورشت بامیه + رمز و راز لذیذی این خورشت مقوی
ماجرای صید یک ماهی عجیب الخلقه و ترسناک در بندر انزلی
فال قهوه با نشان روز یکشنبه 13 آبان ماه 1403
فال ابجد روزانه یکشنبه 13 آبان 1403
مقایسه میزان دارایی هریس و دونالد ترامپ / ترامپ چقدر ثروت دارد؟
فال حافظ با تفسیر روز یکشنبه 13 آبان 1403 + فیلم
5 روغن طبیعی برای درمان شکستگی ناخن در خانه / روش‌های استفاده از روغن برای تقویت ناخن
خانه‌داری یک کدبانو؛ طرز تهیه لواشک خرمالوی خوشمزه و ملس به 3 روش؛ جلوی آفتاب، روی بخاری و داخل فر+ فوت و فن ریز برای نتیجه عالی
نتایج باورکردنی کرکس فضایی و برخورد 2 کهکشان با تلسکوپ "هابل" و "جیمز وب"
اگه آرامشت رو دوست داری از این 7 دسته آدم دوری کن! / چرا ارتباط با شخصیت های سمی را محدود کنیم؟
منتخب روز   
پسر 17ساله بدون گواهینامه، جان خود و 4 دوست نوجوانش را در تصادف گرفت صحنه های آخرالزمانی سیل مرگبار در والنسیای اسپانیا با 205 کشته در حال حرکت به سوی کاتالونیا + ویدئو / عکس جزئیات پرونده دختر سارق که هدف او آزادی برادرش از زندان بود / اخاذی به قیمت یک عمر در زندان ماندن با سوادترین روستای ایران کجاست؟ شیائومی 15 معرفی شد/اولین گوشی جهان با اسنپدراگون 8 الیت خانه نورانی معتمدی اصفهان با درهای چوبی ،شیشه های رنگارنگ و دکوراسیون اصیل ایرانی چشمانتان را جلا میدهد جزئیات قتل فجیع مادر و خواهرناتنی توسط دختر تهرانی و نامزدش / جنایتی که در تجریش رخ داد! انتخاب جنین های باهوش تر ممکن میشود! حیات وحش ؛ مستند حیات وحش حیوانات / جنگ واقعی بین عقرب زهری و تارانتولا پیشنهاد وسوسه‌انگیز دختر جوان، پسر دکوراتیو را راهی زندان کرد پایان گروگانگیری 4 روزه در نقطه صفر مرزی /گروگان 4 روز در اتاقک کامیون زندانی بود سکانس عاشقانه عاشق شدن قباد سر سفره عقد و بی قراری های فرهاد/ بی من چه شیرین می روی من دوستت دارم هنوز + فیلم