زندگینامه برتراند راسل فیلسوف و ریاضی‌دان بریتانیایی

برتراند آرتور ویلیام راسل، اِرل راسل سوم (به انگلیسی: Bertrand Arthur William Russell, 3rd Earl Russell)، (زادهٔ ۱۸ مه ۱۸۷۲ — درگذشتهٔ ۲ فوریه ۱۹۷۰)، همه چیزدان، فیلسوف، منطق دان، ریاضی دان، مورخ، جامعه شناس، نویسنده، فعال سیاسی، برنده جایزه ادبی نوبل و فعال صلح طلب بریتانیایی بود. راسل در سراسر عمر، خود را یک لیبرال، سوسیالیست و صلح طلب می نامید اگرچه بعضی مواقع بیان می کرد که ذهن شک گرای او موجب می شده که احساس کند که در معنای عمیق، در هیچ یک از این گروه ها قرار نداشته است. راسل، یکی از فیلسوفان برجستهٔ قرن بیستم به شمار می رود و «جنبش مخالفت با آرمان گرایی» را در اوایل قرن بیستم رهبری می کرد. او را به همراه گوتلوب فرگه و لودویگ ویتگنشتاین، از بنیان گذاران فلسفهٔ تحلیلی می دانند. او به همراه آلفرد نورث وایتهد سعی کرد تا با تلاشی بسیار زیاد و با کمک منطق کلاسیک، بنیانی منطقی برای ریاضیات بنا کند. از مقاله فلسفی او با عنوان در باب دلالت، به عنوان یکی از چهارچوب های فلسفه یاد می شود. کارهای او اثرات قابل توجهی بر روی ریاضیات، منطق، نظریه مجموعه ها، زبان شناسی، هوش مصنوعی، علوم شناختی، علم کامپیوتر و فلسفه به ویژه فلسفه زبان، معرفت شناسی و متافیزیک گذاشت. برتراند راسل، فعال ضد جنگ و نیز مخالف امپریالیسم بود که به دلیل عقاید صلح طلبانه اش در طول جنگ جهانی اول، از دانشگاه اخراج شد و به زندان افتاد. او مخالف آدولف هیتلر، منتقد تمامیت خواهی استالین، معترض درگیری آمریکا در جنگ ویتنام و همچنین از حامیان خلع سلاح هسته ای بود. وی در سال ۱۹۵۰، به پاس «آثار متعدد در حمایت از نوع دوستی و آزادی اندیشه»، برندهٔ جایزه نوبل ادبیات شد.

دوران کودکی و نوجوانی راسل

اگرچه راسل بیشتر عمر را در انگلستان گذراند، اما اصلیتی ولزی داشت. خانوادهٔ برتراند راسل از شهروندان قدیمی و بانفوذ بودند. پدربزرگش، جان راسل، نخستین ارل راسل پسر سوم جان راسل، ششمین دوک بدفورد بود و دو بار در عصر ویکتوریا به سمت نخست وزیری بریتانیا رسیده بود. پدرش، جان راسل، لرد آمبرلی که مردی بی دین بود نیز از اشراف زادگان محسوب می شد. در ۱۸۷۴ مادرش را که از مبارزان آزادی زنان بود بر اثر دیفتری از دست داد. مدت کوتاهی پس از آن خواهرش ریچل که از او چهار سال بزرگتر بود، درگذشت. تنها دو سال بعد در ۱۸۷۶ پدر راسل بر اثر برونشیت از دنیا رفت. پس از آن، پدربزرگ اش جان راسل، نخستین ارل راسل، او و برادرش فرانک (که هفت سال از او بزرگتر بود) را سرپرستی می کرد. راسل از او به عنوان پیرمردی مهربان و ویلچرنشین یاد می کند. در ۱۸۷۸ پدربزرگ اش درگذشت و برتراند و فرانک تا نوجوانی به سرپرستی بیوهٔ جان راسل، پرورش یافتند. او در زندگی نامهٔ خود گفته است که در نوجوانی، عمدهٔ علایق او را سکس، فلسفه دین و ریاضیات تشکیل می داده اند و تنها چیزی که از خودکشی او بر اثر رنج از دست دادن عزیزان در خردسالی جلوگیری می کرد، شوق فراگیری هر چه بیشتر ریاضیات بود.

دوران تحصیل راسل

راسل از سن هفت سالگی به شکلی گسترده به مطالعه تاریخ و ادبیات پرداخت و در سن یازده سالگی با هندسه اقلیدسی آشنا شد. در آغاز جوانی به مطالعه آثاری از پرسی بیش شلی روی آورد؛ که این امر مسیر زندگی او را تغییر داد. سپس به کالج ترینیتی در کمبریج وارد شد و در ریاضیات و فلسفه تحصیل کرد.در ۱۹۰۱ موفق به کشف پارادوکس راسل شد و هفت سال بعد به عضویت انجمن سلطنتی بریتانیا درآمد.

تفکرات راسلی

راسل یک فعال ضد جنگ بود و به خاطر فعالیت های ضد جنگ در خلال جنگ جهانی اول از دانشگاه ترینیتی اخراج و برای پنج ماه زندانی شد. وقتی جنگ جهانی اول آغاز شد، کشورهای غربی از جمله انگلستان، برای تامین منافع خود در جنگ شرکت کردند. اما روح راسل با جنگ سازگاری نداشت و اصولا شخصی صلح دوست بود. اعتقاد داشت، منافع شخصی انگلیسی ها ارزش کشته شدن هزاران جوان را ندارد و علت جنگ طلبی انگلیسی ها را سرمایه داری می دانست. او در دامان سرمایه داری غرب پرورش یافته و از طبقات مرفه جامعه بود، ولی از عملکرد آنها نفرت داشت. از این رو به طرفداری از سوسیالیسم روسیه پرداخت، ولی بعد از مدتی به این نکته پی برد که روش آنان نیز مثل سرمایه داری غرب، ناموفق و شکست خورده است. مسیحیت هم برای او جذابیتی نداشت. راسل مدتی به چین رفت و به زندگی مردم آسیا علاقه مند شد، اما سرگردانی رهایش نکرد. وی هیچ گونه اعتقادی به سوسیالیسم، سرمایه داری، نژاد سفید و تمدن غرب را در وجود خود حس نمی کرد.

فعالیت های راسل

از اقدامات صلح طلبانه راسل می توان به راه انداختن کمپینی ضد آدولف هیتلر، انتقاد از استبداد و خفقان در شوروی، اعتراض علیه مداخله ایالات متحده در جنگ ویتنام و تاسیس انستیتوی دفاع از صلح در سال ۱۹۶۳ اشاره نمود. با نگارش آثاری شاخص در دفاع از انسان گرایی و آزادی بیان، جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۵۰ را از آن خود کرد. در ریاضیات او پارادوکس راسل را کشف کرد که منجر به تعمیق و گسترش نظریه مجموعه ها گردید. پارادوکس راسل نشان می دهد که مفهوم مجموعه همه مجموعه هایی که عضو خود نیستند پارادوکسیکال است، به این شکل که اگر این مجموعه وجود داشته باشد، تنها در صورتی عضو خود خواهد بود که عضو خود نباشد. راسل در مقام حل این پارادوکس نظریه ی انواع را ابداع کرد و آن را در اصول ریاضیات (1910-1913) ارائه کرد. علاوه بر ریاضیات، بخش مهمی از شهرت برتراند راسل به سبب نظریاتش در زمینه فلسفه تحلیلی است. راسل از پایه گذاران منطق جدید و بنیانگذاران اصلی فلسفه تحلیلی به شمار می رود.

زندگی شخصی راسل

راسل چهار بار ازدواج کرد و زندگی آشفته ای داشت. نخست در ۱۸۹۴ با آلیس پیرسال اسمیت ازدواج کرد اما بعد از چند سال دل به زن دیگری بست و آلیس را رها کرد. در ۱۹۲۱ از آلیس طلاق گرفت و با دورا راسل (بلک) ازدواج کرد و از او صاحب دو فرزند شد. ۱۴ سال بعد و پس از اینکه دورا از یک فعال سیاسی چپ گرای آمریکایی به نام گریفین بری باردار شد از دورا نیز جدا شد و تا آخر عمر با هم دشمن بودند. این دشمنی زمانی تشدید شد که دورا برای فرزندی که از گریفین بری باردار شده بود شناسنامه ای با نام خانوادگی راسل گرفت. راسل یک سال پس از طلاق از دورا با پاتریشیا (پیتر) هلن اسپنس ازدواج کرد که تنها ۲۱ سال داشت. در ۱۹۵۲ از پاتریشیا هم جدا شد. همان سال با ادیث فینچ ازدواج کرد که تا پایان عمر با او بود. فرزند وی جان پس از جدایی از همسرش دچار جنون شد. در کتاب فیلسوفان بدکردار آمده که شواهدی مبهم دربارهٔ ارتباط راسل با عروسش و آگاهی یافتن جان از این مسئله در دست است، اما برخی هم معتقدند این جنون در خانوادهٔ راسل ارثی بود.

گزیده آثار راسل

فهرست زیر فقط شامل گزیده ای از آثار برتراند راسل است که به فارسی برگردانیده شده است.

• شرح انتقادی بر فلسفه لایبنیتز به فارسی برگردانده شده است.
• مبادی ریاضیات به فارسی برگردانده شده است.
• مسائل فلسفه توسط منوچهر بزرگمهر به فارسی برگردانده شده است.
• علم ما به عالم خارج به فارسی برگردانده شده است.
• تحلیل موضوع به فارسی برگردانده شده است.
• چرا مسیحی نیستم به فارسی برگردانده شده است.
• زناشویی و اخلاق توسط ابراهیم یونسی به فارسی برگردانده شده است.
• دین و علم توسط علی اصغر مهاجر و احمد ایرانی به فارسی برگردانده شده است.
• قدرت توسط هوشنگ منتصری و نجف دریابندری به فارسی برگردانده شده است.
• تاریخ فلسفه غرب راسل توسط نجف دریا بندری به فارسی برگردانده شده است.
• تکامل فلسفی من به فارسی برگردانده شده است.
• آینده بشر به فارسی برگردانده شده است.
• اتوبیوگرافی راسل به فارسی برگردانده شده است.

مرگ راسل

سرانجام او در دوم فوریه ۱۹۷۰ بر اثر آنفلوانزا در پنریندیدرایث در ولز درگذشت. بنا به وصیت برتراند، جسدش را سوزاندند و خاکسترش را روی کوه های ولز ریختند.

زندگینامه تالس ریاضی دان و فیلسوف