بیماری ها و انگل های پوستی در طوطی و روش های درمان 

مبحث انگل های پرندگان بسیار وسیع می باشد و طیف گسترده ای از انگل هایی را شامل می شود که حتی تا به امروز همگی مورد شناسایی دقیق و تشیخص گونه قرار نگرفته اند. با این که شیوع آلودگی های انگلی بین پرندگان خانگی در حد بالایی نیست اما عدم شناخت آنها منجر به گمراهی در تشخیص علت بیماری و در نتیجه روند درمانی نامناسب و استفاده از داروهایی است که گاه عوارض جبران ناپذیری به همراه دارند. اصولاً پرندگان خانگی در شرایط نگهداری معمول دچار عفونت انگلی نمی شود. بنابراین درمان های دوره ای (ضد انگلی) منطقی به نظر نمی رسد ولی از آن جایی که طیف قابل توجهی از پرندگان در معرض فروش را پرندگان صید شده از طبیعت تشیکل می دهند، احتمال آلودگی انگلی قابل توجه است. همچنین به دلیل عدم رعایت موازین بهداشتی در نگهداری و عرضه آنها انتقال عفونت به پرندگان سالم نیز به سادگی صورت می پذیرد.

نشانه های وجود بیماری و انگل پوستی در پرندگان

انگل های پوستی موجودات بسیار ریزی هستند که معمولا به رنگ سیاه یا قرمز دیده میشوند. از مهمترین نشانه های این انگل ها میتوان به ریزش پر، نامرتب بودن پرها، پف کردن، خارش بدن، بی قراری پرنده، جیغ کشیدن در برخی پرندگان، کاهش وزن، کاهش اشتها، کاهش تخمگذاری، بی حالی و افسردگی اشاره کرد.وجود انگل در پرندگان بالغ باعث ضعف شدید آنها شده و در جوجه ها نیز باعث مرگ آنها میشود.

انگل های پوستی با تغذیه از خون، پوست و پرهای پرنده میزبان زندگی میکنند. در بیشتر مزارع کنه ها و شپش ها از جمله مخرب ترین انگل های خارجی در طیور عنوان شده اند. البته گاها مرغ ها و دیگر پرندگان ممکن است به حشره های دیگر مثل کک و ساس نیز آلوده شوند. در صنعت پرورش طیور این انگل ها خسارات زیادی به مزارع وارد میکنند. مخصوصا در گله های تخمگذار یا مولد هم بر عملکرد تخمگذاری و هم بر باروری پرنده اثر منفی میگذارند.

بیماری و انگل های پوستی طوطی سانان

در ادامه برخی از ویژگی های ظاهری و رفتاری انگل های خارجی در پرندگان را شرح میدهیم تا راحتتر بتوانید این انگل ها را شناسایی کنید.

1. کنمیدوکوپتس پیله

به جز جرب کنمیدوکوپتس در طوطی های کوچک، سایر موارد ابتلا به انگل های پوستی در طوطی سانان رایج نمی باشد.کنمیدوکوپتس پیله ( Cnemidocptes Pilae ) عامل ایجاد بیماری صورت فلســی (پوسته پوسته شدن صورت و پاهای طوطی) در طوطی سانان کوچک استو ضایعات آن به شکل هایپرکراتوز در منقار و نرمه منقار، همچنین پاها دیده می شود.

2. مایــت هــای اپیدرموپتید

مایــت هــای اپیدرموپتید ( Epidermoptid Mites ) سبب خارش شدید و پر ریزی نواحی مبتلا می شوند.ضایعات پوستی به شکل هایپرکراتوز می باشــد. این دسته از جرب ها اغلب میزبان اختصاصی دارند.

3. جــرب هــای هارپیرینچید

جــرب هــای هارپیرینچید و کیلیتیلید نیز در طوطی سانان دیده می شودهرچند مشابه مورد قبلی وقوع چنین آلودگی هایی در طوطــی هــا رایج نیســت.جــرب هارپیرینچید کیست های هایپرکراتوزی در اپیدرم إیجاد می کند.و جرب کیلیتیلید ضایعات هایپرکراتوزی مشابه جرب اپیدرموپتید به وجود می آورد.

4. جرب درمانیسوز

جرب درمانیسوز فقط شب ها روی بدن پرندگان قابل مشاهده می شود و خون خواری می کند .

5. جرب اورنیتونیسوز

تمام مدت روی بدن پرنده قرار داشــته و به همین دلیل مشکلات جدی تری به بار می آورد.تشخیص جرب های پوستی بر اســاس ضایعات جلدی، نمونه های پوســتی تهیه شده، بیوپسی و یا پاسخ به درمان است.جرب های دو مورد آخر ضایعات جلدی شدیدی ایجاد نمی کنند ولی به علت گزش، التهاب پوستی به وجود می آید.عفونت با این جرب ها در موارد حاد منجر به کم خونی و حتی مرگ جوجه ها می شود.

6. مایت نیمِدوکاپْتیز (Cnemidocoptes /Knemidokoptes) در طوطی

یکی از رایج ترین انواع مایت ها نیمدوکاپتیز است. این نوع مایت ایجاد کننده ی حالتی است که به فلس (پوسته پوسته شدن صورت و پاهای طوطی) می انجامد.این مایت در نواحی بدون پر شامل اسفنج بینی، منقار، چشم ها، مخرج و پاها مخفی می شود.این نوع جراحت بسیار آرام رشد می کند به طوری که پرنده ی مبتلا شده ممکن برای مدتی طولانی، در ظاهر سالم به نظر برسد.حتی ممکن است اولین نشانه ها پس از شش ماه تا یک سال بروز داده شوند.عقیده بر این است که این مایت ها در لانه ایجاد می شوند و عفونت برای مدت طولانی نهفته باقی می ماند.

این مایت ها بسیار ریز و میکروسکوپیک هستند و تشخیص آنها توسط آثار فیزیکی است که تولید می کنند.اشکال زگیل مانند کوچکی در درزهای منقار یا اطراف اسفنج بینی ایجاد می شوند.منقار و پوست درگیر شده حالت زبر و مشبک مانندی به همراه چاله های ریز پیدا می کنند که ممکن است رشد بیش از حد ناخن و ترک خوردن آن را به همراه داشته باشد.

اگر هجوم این مایت و در نتیجه بیماری پیشرفت کند،تمام نواحی بدون پر بدن طوطی را در بر خواهد گرفت و با جلوگیری کردن مایت ها از رشد ناحیه مورد نظر، ممکن است منقار طوطی بدشکل شود و در مواردی نیز به رشد غیر عادی و بیش از حد منقار طوطی می انجامد.در چنین شرایطی نیاز به اصلاح منقار توسط دامپزشک است. در موارد پیشرفته، کم تحرکی و لنگیدن را به همراه خواهد داشت و حتی ممکن است باعث شود پرنده ی مبتلا شده توانایی نشستن بر روی نشیمنگاه را نیز از دست بدهد.همچنین ممکن است عفونت باکتریایی و التهاب مفاصل رخ دهد و درنهایت پرنده ی مبتلاشده را از پا درآورد.

7. جرب (مایت) میالْگِس نودِس (Myialges Nudus)

نوع دوم مایت ها و نیز از رایج ترین ها که ممکن است پرنده را آلوده کند، میالگس نودس نام دارد.برخلاف نوع قبلی مایت ها یعنی نیمدوکاپتیز، این نوع مایت خارش شدیدی در طوطی ایجاد می کند.پرنده ی مبتلا شده بسیار ناتوان و ضعیف می شود و لاغر شدن و قرمزی و فلس (پوسته پوسته شدن صورت و پاهای طوطی)، علائم ظاهری این بیماری اند.اگر این بیماری درمان نشود پرنده در عرض چند ماه تلف می شود. این مایت ها نیز میکروسکوپیک هستند و در تونل های پوستی پرنده نهفته اند.

8. مایت قرمز (Red Mite)

مایت های قرمز شبانه تغذیه می کنند که معمولا موجب بی قراری و ناآسودگی و خارش داشتن بدن پرنده می شوند.مایت های قرمز شب ها بر روی بدن پرنده و میان پرهای آن دیده می شوند.ناحیه ی سر و مخرج بیشترین احتمال هجوم مایت قرمز را دارند.این مایت ها پس از اینکه خون مورد نیاز خود را از بدن پرنده دریافت کردند، به داخل شکاف های موجود در قفس و نشیمنگاه ها، لانه و یا نواحی دیگر خانه، می خزند.

هجوم تعداد زیاد مایت می تواند موجب کم خونی جوجه ها و کشته شدن آن ها گردد.این مایت می تواند از خون انسان و دیگر حیوانات خانگی نیز تغذیه کند.در طول روز، این مایت ها می توانند به درون مبلمان و فرش ها و وسیله های چوبی نفوذ و در آنجا تخم گذاری نمایند.بهترین راه برای شناسایی این نوع مایت پوشاندن قفس هنگام شب، با پارچه ای سفید است.با مشاهده ی پارچه هنگام صبح می توان نقطه های بسیار ریز قهوه ای و قرمز را که تقریبا اندازه ی یک دانه ی ریز فلفل هستند را مشاهده کرد .

9. بیماری پوستی زَنتُما (Xanthoma) در طوطی

زنتما ها وصله های پوستی چاله مانند و ضخیم زرد و نارنجی رنگی هستند که از انباشته شدن لیپید و کلسترول تشکیل شده اند.نواحی سینه، ران و سر بال ها رایج ترین محل تشکیل آن هاست. زنتماها اغلب خوشخیم هستند اما اگر درمان نشوند، ممکن است، رشد بی رویه ی سرطانی داشته باشند.گونه ی در معرض این بیماری: این اختلال بیشتر در باجریگار، کاکتیل و کاکتوها شایع است.عامل ایجاد کننده: در حال حاضر نامشخص است اما رژیم غذایی نامناسب و حاوی چربی بیش از حد، ممکن است دخیل باشد.

10. التهاب پوستی همراه با زخم در طوطی

این نوع التهاب به صورت قرمزی بر روی پوست ایجاد می شود.ناحیه ی مورد نظر معمولا حالتی ورم کرده دارد و بدن پرنده در حال بالا بردن تعداد سلول های سفید است که حاکی از عفونت است.چنین التهاباتی ممکن است مربوط به زخم ها و جراحات، دیابت و پارازیت های داخل روده باشند.این گونه التهابات عموما با خارش همراه اند که باعث می شود پرنده به آن ناحیه نوک بزند و باعث زخمی شدن آن گردد. به همین دلیل ممکن است با ادامه دار شدن این روند، عفونت باکتریایی ایجاد شود.

11. برجستگی کف پا (پادُدِرْمُتایْتِس / pododermatitis) طوطی

این برجستگی بیشتر در پرندگان در اسارت دیده می شود. بر اثر انحطاط و شرایط ناخوشایندی که پا دارد ایجاد می شود.در موارد ابتدایی، قرمز شدن و برجستگی کف پا را به همراه دارد و در موارد عمیق، ورم های چرکی عمیق و عفونت استخوان را داراست.

12. پُلی فالیکِل (Polyfollicles / Polyfolliculitis)

هنگامی که پایه های چند پر از یک فالیکل رشد کنند، پلی فالیکل ایجاد می شود. این پدیده ممکن است هیچ اشکالی ایجاد نکند و یا ممکن است مربوط به التهاب مزمن در ناحیه ی پرها و پوست باشد.نواحی خارش دار پلی فالیکل در لاوبرد ها و باجریگارها مشاهده شده اند. بیشترین احتمال وقوع در ناحیه ی دم و پشت گردن است.

نحوه پیشگیری از بیماری و انگل های پوستی طوطی سانان

برای پیشگیری از آلوده شدن پرندگان اهلی یا زینتی به انگل خارجی می توان اقدامات موثر زیر را انجام داد:

• تمیز کردن مداوم قفس نگهداری و وسایل مورد استفاده همچون دانخوری و آبخوری
• فراهم نمودن امکان آبتنی برای پرندگان زینتی؛ در زمان آبتنی میتوان چند قطره سرکه سیب را به ظرف آب اضافه کرد. این محلول باعث میشود که پرنده به هنگام آبتنی پاک و تمیز شود.
• برای مرغ ها نیز باید امکان خاک بازی حتما فراهم کرد.
• در پرندگان زینتی حداقل به مدت یک ساعت باید محل قفس آفتابگیر باشد.
• هرگز پرنده یا جفت جدید را مستقیما داخل قفس پرنده قبلی قرار ندهید. پرنده جدید ممکن است به انگل آلوده باشد. مخصوصا اگر آن پرنده را از سالن های تکثیر که بهداشت پایین دارند، تهیه کرده باشید.
• گاها پرنده های خود را به جهت وجود انگل پوستی چک کنید. این انگل ها هر چقدر هم که ریز باشند ولی از نزدیک با چشم قابل مشاهده هستند.
• از تماس و ورود پرنده های وحشی و جوندگان موذی به محل نگهداری پرندگان به شدت جلوگیری کنید. زیرا این موجودات از جمله ناقلین اصلی انگل، حشره و بیماری به محیط پرندگان می باشند.

پرنده هایی که دچار انگل پوستی شده اند باید سریعا درمان شوند. پاک بودن پرنده از انگل خارجی مخصوصا در زمان جوجه کشی بسیار مهم است. زیرا انگل ها با ایجاد مزاحمتی که دارند مانع خوابیدن پرنده بر روی تخم ها خواهند شد و در نتیجه نطفه درون تخم تلف خواهد شد. از طرف دیگر پرنده در اثر خون مکیدن انگل ها به قدری ضعیف شده که ممکن است با یک بیماری ساده نیز تلف شود.

روش های درمان بیماری و انگل های پوستی طوطی سانان

انگل های خارجی در طیور و پرندگان را میتوان با رعایت بهداشت و همچنین با استفاده صحیح از حشره کش های مخصوص کنترل کرد.بعنوان درمان خانگی چنیدن راهکار ساده وجود دارد که میتوان با انجام دادن آنها، انگل ها را از محل نگهداری پرنده فراری داد.

• یکی از این راهکارها استفاده از برگ تنباکو می باشد. به طوریکه اگر برگ تنباکو را خیس کنید و به قسمت های مختلف قفس، لانه و بدن پرنده بزنید در اثر بوی تنباکو شپش ها فرار خواهند کرد.
• در مورد طیور خانگی مثل مرغ و خروس، اردک، بوقلمون و … می توان زیر بغل و بغل ران آنها را با روغن نباتی چرب کرد. شپشک ها از بوی روغن نباتی فراری هستند.
• با استفاده از پودر دایناسور نیز میتوانید بدن پرندگان را از وجود انگل های خارجی پاک کنید. این دارو هم بصورت مستقیم و هم بصورت محلول در آب و به شکل اسپری کردن بر بدن پرنده قابل استفاده است.

داروی ضد حشره

داروهای مختلفی در بازار به فروش می رسد که مخصوص انگل های خارجی می باشند. بیشتر این داروها بصورت قطره پشت گردنی مصرف میشوند. یعنی پرورش دهنده یکی دو قطره از این دارو را بر روی پشت گردن پرنده میچکاند. سپس این دارو جذب خون شده و زمانیکه حشره از این خون میخورد، از بین میرود.

اسپری حشره کش و انگل کش

برای از بین بردن شپشک و دیگر انگل ها پوستی در پرندگان انواع اسپری حشره کش نیز استفاده میشود. در استفاده از این اسپری ها باید مواظب باشید که آن را به سر و چشمان پرنده اسپری نکنید. چون احتمال مسمومیت و مرگ پرنده در این صورت وجود دارد.توجه داشته باشید که گاها به خاطر عدم رعایت بهداشت در محیط نگهداری پرندگان، بیماری های قارچ پوستی نیز در پرنده ایجاد میشود. درمان این نوع بیماری ها با انگل خارجی متفاوت بوده و باید از داروهای ضد قارچ برای درمان استفاده کرد. در بیشتر داروخانه های دامی و همچنین پت شاپ های معتبر میتوانید هم داروی انگل کش و هم داروی ضد قارچ پوستی برای پرنده هایتان تهیه کنید.