تفاوت عقد عاریه و عقد ودیعه

قراردادها در حقوق انواع مختلفی دارند و به علت رواج بعضی از قراردادها و استفاده زیاد مردم از آنها ، احتمالا نام بعضی از آن ها را بیشتر شنیده اید ، مثل قرارداد اجاره ، عقد بیع یا عقد رهن . اما برخی دیگر از قراردادها کمتر شناخته شده اند و با اینکه شاید ما در طول زندگی ناخودآگاه تحت تاثیر تبعات قانونی و حقوقی آنها باشیم اما نامشان را ندانیم . به عنوان نمونه زمانی که کسی آپارتمان یا اتومیبل خود را مدتی به دست دوست ، برادر یا همسایه خود می سپارد ، تا آن شخص از آن مال نگهداری کند . در این حالت می گوییم خانه یا اتومبیل خود را نزد تو به امانت گذاشتم ، این بیان عامیانه در حقوق تحت عنوان عقد ودیعه شناخته می شود . در میان قراردادهای مختلف دو قرارداد وجود دارند که بسیار به یکدیگر شبیه اند و از این حیث منجر به اشتباهاتی می شود . به همین دلیل در این محتوا به بررسی عقد ودیعه و عقد عاریه و تفاوت عقد عاریه و عقد ودیعه می پردازیم .

عقد ودیعه و عقد عاریه

قرارداد ودیعه و عاریه ، قراردادهای حقوقی هستند که بسیار به هم شباهت داشته و به همین علت موجب اشتباه می شوند . لازم به ذکر هستند که این قرارداد ها از جمله عقود معین هستند و در ادامه به تعریف مختصری از این دو عقد می پردازیم .

• عقد ودیعه : عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین مال خود را به دیگری می دهد ، برای آن که آن را مجانا نگاه دارد و در موعد مقرر هم برگرداند . بنابراین هر زمانی که کسی مال خودش را به دیگری امانت بدهد تا برایش نگه دارد ، عقد ودیعه شکل می گیرد ، مثل : نگه داری کفش در مساجد و حرم ها .
• عقد عاریه : بر اساس ماده 639 ، عاریه عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین به طرف دیگر اجازه می دهد که از عین مال او مجانا منتفع شود . عاریه دهنده را معیر و عاریه گیرنده را مستعیر گویند . به عبارت دیگر عقدی است که به موجب آن یکی مال خود را به دیگری می دهد تا به طور مجانی از آن منتفع شود . همانطور که مشاهده کردید ، در تعریف این دو قرارداد بسیار به هم نزدیکند اما تفاوت هایی دارند که آن ها را از هم مجزا می کند .

درج شرط اجرت در ودیعه و عاریه

یحتمل با نگاه به دو تعریف بالا فهم کلی از ماهیت عقود ودیعه و عاریه پیدا کرده اید اما همچنان این پرسش در ذهنتان است که هم ودیعه مجانی بودن و مستودع حقی از گرفتن اجرت نداشت و هم عاریه مستعیر حقی از بابت گرفتن اجرت ندارد؟ درست است که هر دو عقد ودیعه و عاریه در عمل مجانی هستند. یعنی تعهدی از بابت پرداخت اجرت، مال یا نفعی برای مودع یا معیر ایجاد نمی کند اما می تواند شرط اجرت یا نفع در این عقود درج کرد و برخلاف مقتضای ذات یا اطلاق عقد ودیعه و عاریه نمی باشد و ثانیاً مجانی بودن عمل مستودع در نگهداری از مال مودع صرفاً مسئولیت برای ایشان ایجاد می کند بدون اینکه حتی اجازه بهره مندی و استفاده از مال الودیعه را داشته باشد اما در عقد عاریه، هر چند که مستعیر مجاناً از مال معیر نگهداری می کند اما در عمل از منافع آن مدتی که استفاده می کند بهره مند می شود.

تفاوت های عقد عاریه و ودیعه

همانطور که همه می دانیم عقد عاریه و ودیعه علیرغم شباهت های بسیاری که دارند، تفاوت هایی نیز دارند. همین تفاوت ها نیز سبب شده است که دو عقد جداگانه شناخته شده و عناوین مختلفی نیز داشته باشند. از جمله تفاوت های عقد عاریه و ودیعه می توان به موارد زیر اشاره نمود:

استفاده از مال مورد معامله

مهمترین تفاوتی که در خصوص عقد عاریه و ودیعه وجود دارد این است که در عقد ودیعه، مستودع حق استفاده از مال مورد ودیعه را ندارد و صرفاً باید از آن نگهداری نماید. لیکن در خصوص عقد عاریه، مستعیر می تواند از مال مورد عاریه استفاده نموده ولی ید امانی بر مال مزبور دارد و نباید مرتکب تقصیر (تعدی و یا تفریط در نگهداری و استفاده از مال) گردد.

نوع امانی بودن مال مورد معامله

عقد عاریه و ودیعه، هر دو امانی هستند اما نوع امانی بودن این عقود متفاوت است. زیرا در عقد ودیعه، مبنای قرارداد حفاظت از مال است و امانت بالذات محسوب می شود در حالی که عقد عاریه، امانت بالعرض است زیرا هدف اصلی از انعقاد قرارداد، استفاده از مال دیگری و در عین حال نگهداری و حفاظت از آن است.

نوع مصرف مال مورد معامله

در عقد عاریه از آنجایی که مال مورد عاریه، از سوی مستعیر مورد استفاده قرار می گیرد لزوماً باید در زمره اموال مصرف نشدنی قرار داشته باشد. لیکن مال مورد ودیعه می تواند مصرف شدنی و یا مصرف نشدنی باشد.

مال مصرف نشدنی مالی است که با استفاده از منافع مال، عین آن از بین نرود و باقی بماند همانند اتومبیل. در حالی که، مال مصرف شدنی مالی است که با استفاده از آن مال از بین می رود مثل مواد خوراکی.

شباهت های عقد عاریه و عقد ودیعه

• در هر دو عقد مستودع و مستعیر مسئولیت ندارند ، مگر تقصیر کنند یا شرط ضمان بر آن ها بشود .
• هر دو عقد عاریه و ودیعه مجانی هستند و در هر دو عقد می توان شرط عوض قرار داد .
• در عقد عاریه مال باید مصرف نشدنی باشد ، ولی در عقد ودیعه فرق ندارد که مال مصرف شدنی یا مصرف نشدنی باشد .
• همچنین هر دو عقد عاریه و ودیعه جایز و اذنی هستند .
• از دیگر موارد شباهت عقد عاریه با ودیعه این است که هر دو عقد با فوت و حجر منفسخ می شوند .

نتیجتاً در قیاس دو عقد ودیعه و عاریه مشابهت هایی وجود دارد اما این مشابهت ها به حدی نیست که طرفین آن را در انتخاب صحیح نوع عقد دچار مشکل کند و صرفاً با در نظر گرفتن معیار ساده ای از قبیل حق بهره مندی از مال مورد امانت می توان میان عقد ودیعه و عقد عاریه تمایز ایجاد کرد. امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .

مفهوم عقد و قرار داد چیست؟