افراد همواره در طول زندگی اعمالی انجام می دهند که در قانون مدنی تحت عنوان عقد و قرارداد شناخته شده است . در واقع زمانی که دو نفر توافق می کنند که عمل حقوقی را انجام دهند یا تعهد به انجام کاری می کنند سعی در انعقاد عقد یا قرارداد دارند. در این موضوع ما به دنبال تشریح مفاهیم عقد و قرارداد هستیم . از همین رو به ارکان تعهد برای فهم بهتر مطلب اشاره کردیم . در این مقاله به بررسی مفهوم عقد و قرارداد و اینکه عقد به چه معنا است و همچنین تفاوت عقد و قرارداد به چه صورت است و ارکان یک تعهد می پردازیم .
عقد و قرارداد
دغدغه ای که در میان افراد مختلف به عنوان کارمند و کارگر با کارفرما هایشان وجود دارد نیازمند امضا قراردادی است که بسیار روشن و دقیق باشد زیرا در مواردی دیده شده که کارفرما به علت عدم آگاهی از مفاد و قوانین قرارداد “گاها” قراردادی قید می کند که حقوق و مزایای کارمند و کارگر در آن رعایت نشده است و یا ممکن است این قرارداد همچنین به ضرر خود کارفرما می شود.
حال با عنوان نمودن این بحث می خواهیم در راستای حقوق افراد، نحوه تنظیم عقد قراردادی دقیق و منسجم به دور از ایراد و اشکالی تنظیم نماییم.
بر اثر عقد میان دو طرف برای نمونه رابطه کارگر و کارفرما و یا قرارداد کاری بین دو نفر که به نوعی متضمن تشکیل رابطه جدید حقوقی می شود و طرفین قرارداد با توجه به موضوع قرارداد نسبت به یکدیگر موظف اند تعهداتی را انجام دهند، برای نمونه می توان چنین عنوان کرد در خرید ملک یا آپارتمان دو نفر توافق می کنند که یکی (فروشنده) ملک خود را به دیگری (خریدار) بدهد و دیگری در قبال آن پولی به فروشنده پرداخت کند.
قرارداد یا عقد یا پیمان یک توافق لازم الااجرا می باشد که میان اشخاص است که حقوق و تکالیف طرفین آن را تعیین می کند.
قرارداد کار و استخدام به قراردادی گفته می شود که مابین یک شخص با یک یا چند شخص حقیقی یا حقوقی برای انجام کار و وظیفه ای در مدت زمانی معین و مشخص نوشته می شود.
قرارداد های استخدام که منعقد می گردند به طرق حقوقی و بر طبق وزارت کار تعیین می گردد که می توان با عناوینی همچون قرارداد کار، قرارداد استخدام ، قرارداد کار موقت، قرارداد کار دائم و … نام برد.
طبق قانون استخدام کشوری و مدیریت خدمات کشوری در دستگاه ها و ادارات دولتی سه نوع قرارداد استخدامی وجود دارد :
- استخدام به صورت رسمی
- استخدام به صورت پیمانی
- استخدام به صورت خدماتی و یا انواع قرارداد کار
ارکان اساسی و مهم در تنظیم قرارداد
- مدت قرارداد یکی از عوامل مهم و اساسی در نگارش و تنظیم قرارداد این است مدت زمان قرارداد را مشخص کنیم برای نمونه در قرارداد اجاره از ارکان اساسی در تنظیم قرارداد این است که مدت زمان در قرارداد مشخص شود و عدم مشخص کردن قرارداد باعث ابطال قرارداد اجاره می گردد لازم به ذکر می باشد جهت صحت اطلاعات درج شده بایستی مدت قرارداد به صورت عدد و به صورت حروف نوشته شود.
- موضوع قرارداد: موضوع قرارداد باید معلوم و معین همچنین در زمان تنظیم قرارداد باید موضوع قرارداد موجود و مشخص و معین باشد مانند ملکی که در زمان تنظیم قرارداد باید موجود بوده و به رویت برسد. همچنین بایستی که موضوع قرارداد باید ارزش اقتصادی داشته باشد یعنی قابل داد و ستد باشد. نکته اساسی دیگر در مورد موضوع قرارداد این است که فروشنده باید صاحب و مالک مال باشد تا معامله درست واقع شود و در صورتی که مالک نباشد معامله باطل می باشد.
- محل قرارداد: معمولا زمان تنظیم قرارداد بین طرفین، محل قرارداد مشخص می گردد حال اگر اختلافی مابین افراد ایجاد شود دادگاه محل قرارداد شایستگی رسیدگی را دارد.
- مبلغ قرارداد:ارزشی است که در مقابل کالا یا خدمات پرداخت می شود. معمولا توصیه می شود که میزان و نحوه پرداخت قیمت مورد معامله “دقیقا” با ذکر جزئیات اقساط و مدت آن و یا اسنادی که به صورت چک حساب جاری و یا چک مسافرتی یا وجه نقد است، توضیح داده شود تا از هر گونه سوء استفاده پیشگیری شود.
- شروط و تعهدات: طرفین قرارداد طبق قانون می توانند شروطی را که مخالف شرع و قانون نباشد، در ضمن قرارداد قراردهند. همچنین تمام موارد ذکر شده در بالا از مهم ترین بندهای یک قرارداد و نحوه نوشتن متن قرارداد هستند که ذکر آن ها برای کاهش دعواهای حقوقی در قراردادها واجب است.
- فورس ماژور: فورس ماژور یا همان قوه قهریه از شرایط اساسی قرارداد می باشد قاعده فورس ماژور را به این دلیل در قرارداد ها قرار می دهند زیرا بار مسئولیت را برای اموری از جمله امور طبیعی و غیر اجتنابی که باعث مختل شدن و ایجاد وقفه در قرارداد می شود را برای طرفین مشخص می کنند. به عبارت دیگر فورس ماژور برای حوادث و اتفاقاتی به کار می رود که جزو امور طبیعی محسوب شده و هیچ یک از طرفین را نمی توان به خاطر آن مسئول دانست نظیر طوفان، گردباد ، زلزله و … .همچنین این واژه شامل امور انسانی نظیر اغتشاش، شورش و درگیری های مسلحانه نیز می شود.
- حل اختلاف: در صورتی که اختلافاتی فی مابین طرفین در قرارداد ایجاد شود مرجع حل و فصل و رسیدگی به اختلافات طرفین شورای حل اختلاف می باشد، لازم به ذکر بوده اگر اختلافات فی مابین اشخاص جنبه کیفری داشته باشد تنها مرجع رسیدگی دستگاه های قضایی و دادگاه ها می باشد همچنین روش های جایگزین حل و فصل اختلافات شامل سازش، مذاکره، میانجی گری، کارشناسی و … می باشد. همچنین مرجعی دیگر نیز جهت رسیدگی به اختلافات هست با عنوان داوری یاد می کنند داوری می تواند از طریق شخص داور و سازمان های داوری صورت بگیرد. رای داوری قطعی و لازم الاجراست و قابل اعتراض نمی باشد اما ممکن است به استناد ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی ادعای باطل بودن رأی داوری مطرح شود.
تفاوت عقد و قرارداد به چه صورت است؟
در رابطه با تفاوت عقد و قرارداد باید یک تفکیک بین عقود معین و غیر معین قائل شویم . زیرا عقود معین و غیر معین موضوع عقد و قرارداد است و این تفکیک از همین جا نشات می گیرد . در زبان غیرتخصصی عقد و قرارداد به یک معنی است ، اما در علم حقوق منظور از اصطلاح عقد ، عقود معین ( آن دسته از عقدهایی که در قانون مدنی شرایط و چگونگی آنها ذکر شده است مثل عقد بیع ، عقد اجاره ، عقد رهن ، عقد وکالت ، عقد مضاربه و غیره ) استعمال می شود و حال آنکه کلمه قرارداد ، بر تمامی عقود ( خواه معین باشد یا نباشد ) اطلاق می شود . قرارداد در صورتی معتبر است که مخالف نظم عمومی ( اخلاق حسنه و قانون آمره ) نباشد . ارائه تعریف کاملی از نظم عمومی بسیار دشوار است. اما به طور کلی نظم عمومی عبارت است از مجموعه تاسیسات حقوقی و قوانین وابسته به حسن جریان لازم امور مربوط به اداره کشور و یا راجع به صیانت امنیت و اخلاق در روابط مردم که اراده افراد جامعه در خلاف جهت آنها بلا اثر باشد . بنابراین نظم عمومی به طور آشکار با منافع و مصالح جامعه مرتبط بوده و طبیعت آن به گونه ای است که همه افراد باید آن را محترم شمرده و تجاوز به آن غیر ممکن باشد
ارکان یک تعهد
تعهد که وجه مشترک عقود و قراردادها به شمار می رود سه رکن دارد :
- طرفین تعهد : منظور از طرفین تعهد دو یا چند شخص حقیقی یا حقوقی است . بنابراین ، برای تصور تعهد ، وجود شخصی به عنوان طلبکار یا متعهدله و شخص دیگری به عنوان متعهد یا مدیون ضروری است . البته این نکته را نباید فراموش کرد که ممکن است استثنائا برخی از تعهدات ایجاد شوند که متعهد له مشخصی نداشته باشند . مانند جعاله عام یا بیمه عمر که ممکن است ذینفع آن در حین انعقاد عقد معدوم باشد .
- موضوع تعهد : اعم است از اینکه فعل ( انجام کار ) که ممکن است مادی مثل تعهد به ساخت آپارتمان یا حقوقی مثل تعهد به فروش یا اسقاط حق یا ترک فعل باشد . این موضوع نیز به مانند فعل ممکن است مادی به مانند تعهد به عدم اشتغال به شغل پر سر و صدا یا تعهد به عدم افشای اسرار تجاری و یا حقوقی به مانند تعهد به عدم انتقال عین مستاجره . بنابراین موضوع تعهد باید معلوم و معین و مقدور بودن باشد .
- رابطه حقوقی . به موجب آن متعهد له می تواند الزام متعهد را به ایفای تعهد خود درخواست کند . دلیل تکیه بر حقوقی بودن رابطه دینی آن است که به طور معمول دین همراه با ضمانت اجرایی است که به موجب آن طلبکار حق رجوع به دادگاه یا سایر مقامات عمومی را برای اجبار مدیون می دهد . همین ضمانت اجرا وجه تمایز دیون حقوقی از تعهدات اخلاقی است .
امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .
صلح خیاری چیست؟
