بسیاری از والدین این رویا را در سر خود می پرورانند که نوجوانی مسئولیت پذیر و مستقل داشته باشند، نوجوانی که بدون اینکه از او خواسته شود در کارهای خانه کمک کند، همیشه به تماس مادر و پدر پاسخ دهد و همسالان مناسبی را برای دوستی انتخاب کند. در واقع، آنچه در این دوره سنی برای والدین اهمیت پیدا می کند افزایش مسئولیت پذیری نوجوانان است.اگرچه شما نیاز ندارید که فرزندتان، یک فرد بی عیب و نقص باشد، اما لازم است که او را برای واقعیت های دنیای بزرگسالی و مسئولیت های آن آماده کنید. به همین منظور برای آماده کردن فرزند خود باید بتوانید بین راهنمایی کردن و دادن آزادی به نوجوان، تعادل برقرار کنید. در ادامه به راه های افزایش مسئولیت پذیری نوجوانان با جزئیات بیشتری پرداخته شده است. اما لازم است قبل از آن بدانید مسئولیت های یک نوجوان چیست.
نوجوانان چه مسئولیت هایی دارند؟
مسئولیت پذیری نوجوانان با پختگی و افزایش عزت نفس آن ها همراه است. زیرا در این صورت نوجوان متوجه می شود که یک فرد توانمند است. علاوه بر اینکه نوجوانان در قبال انجام تکالیف مدرسه و مرتب کردن اتاق خود مسئول هستند، با رسیدن فرزندتان به نوجوانی، می توانید پس از بررسی شرایط خانواده، مسئولیت های بیشتری به او بدهید. معمولا نوجوانان مانند بزرگسالان می توانند از پس انجام همه وظایف کاری در خانه بربیایند، با این تفاوت که ممکن است برای برخی کارها نیاز به آموزش داشته باشند.از سوی دیگر، نوجوانان باید مسئول اعمال خود باشند. اگر آن ها به دلیل بی احتیاطی چیزی را از دست دادند باید هزینه جایگزین آن را پرداخت کنند یا برای به دست آورد پول آن کار کنند. اگر یک قرار ملاقات را فراموش کردند باید تماس بگیرند و از طرف مقابل عذرخواهی کنند و مجددا برنامه ریزی کنند. والدینی که همیشه از فرزندشان در مقابل تجربه عواقب رفتار محافظت می کنند در واقع مانع پیشرفت مسئولیت پذیری در او می شوند.
اصول پرورش حس مسئولیت پذیری در نوجوانان
آموزش مسئولیت، نفیس ترین هدیه ای است که می توانیم به فرزندانمان ارزانی داریم. چنین آموزشی آنان را قادر می سازد از خویشتن مراقبت کنند و در آینده به عنوان بزرگسالانی مسئول وظایف شان را به عهده بگیرند.
شناخت نوجوان
تمام کسانی که در امر آموزش و پرورش نوجوانان سهیم هستند باید به ویژگی های عقلانی، عاطفی، جسمانی و اجتماعی آن ها آگاه باشند تا بر اساس ویژگی های مذکور به آموزش مسئولیت پذیری در نوجوانان اقدام کنند.
برآوردن نیازهای زیستی و روانی نوجوانان
پرورش حس مسئولیت پذیری در نوجوانان اقتضا می کند وضعیتی فراهم شود که در سایه آن نیازهای زیستی و روانی آن ها برآورده شود.
پرورش قوای ذهنی نوجوانان
برای این که نوجوانان بتوانند مسئولیت بپذیرند و به خوبی آن را انجام دهند باید قوای ذهنی و شناختی شان شکوفا شود.
عزت نفس
برای تشویق نوجوانان به قبول مسئولیت انجام فعالیت های مختلف، لازم است که به عزت نفس آن ها توجه و کرامت و ارزشمندی شخصیت ایشان حفظ شود.
تقویت تقوای الهی
تقوای الهی مانع نیرومندی است که انسان را از ارتکاب گناه باز می دارد و مهم ترین عامل برای انجام مسئولیت انسان در برابر خداوند خویش، جامعه و طبیعت است، لذا باید در تقویت تقوای نوجوانان که خدمتگزاران و مسئولان آینده جامعه هستند، کوشید.
تقویت اعتماد به نفس
اعتماد به نفس از مهم ترین عوامل برای انجام مسئولیت انسان نسبت به خویش و جامعه بشری است. کسی که از اعتماد به نفس برخوردار است به خوبی می تواند استعدادهای خود را شکوفا سازد و به پذیرش مسئولیت های فردی و اجتماعی روی آورد.نوجوانی که به توانایی های خود پی برده باشد و به قابلیت ها و توانمندی های خویش متکی باشد به آسانی مسئولیت های زندگی اجتماعی را می پذیرد.
شناخت ارزش های حاکم در جامعه
اولیا و مربیان باید نوجوانان را با ارزش های مرسوم جامعه آشنا سازند تا طبق آن ارزش ها، رفتار خویش را شکل دهند.
نظم و انضباط
گاهی نوجوانان به دلیل بی انضباطی یا بی نظمی ممکن است احساس بی کفایتی و بی ارزشی کنند و اعتماد به نفس خود را از دست بدهند و سرانجام در انجام مسئولیت خویش موفق نشوند. لذا به منظور پرورش حس مسئولیت پذیری در آن ها باید نظم و انضباط در وجود آن ها تقویت شود.
روش های تقویت مسئولیت پذیری نوجوانان
متاسفانه امروزه بسیاری از نوجوانان بدون احساس مسئولیت بزرگ می شوند و والدین از عدم تمرکز و بد اخلاقی آنها شکایت می کنند که این موضوع کاملاً ریشه در تربیت ناصحیح دارد. اگر نمی خواهید شما هم این اشتباه را تکرار نکنید، باید مسئولیت پذیری را به نوجوانتان آموزش دهید.در این بخش راه های تقویت مسئولیت پذیری نوجوانان را خواهیم گفت .
تعیین انتظارات
درست است که بدون هیچ انتظاری کودک خود را دوست دارید اما اکنون زمان خوبی برای تعیین برخی چیزهاست. وقتی نوجوان بداند از او چه انتظاری می رود ، مجبور می شود برای رسیدن به آن تلاش کند و این اولین قدم برای مسئولیت پذیری است. از اینکه انتظارات منطقی باشند مطمئن شوید زیرا انتظارات غیرممکن فقط باعث ناامیدی نوجوان و خودتان خواهد شد.
تهیه لیستی از کارها
یک روش عالی برای تعیین مسئولیت پذیری تهیه لیست است بنابراین ، لیستی از کارهایی که انتظار دارید نوجوان آنها را انجام دهد تهیه و درباره آن با خانواده بحث کنید و در جایی قرار دهید.اگرچه انجام کارهای روزمره برای نوجوانان سرگرم کننده نیست اما با بزرگ شدن ، این کارها بخشی از زندگی آنها خواهد بود بنابراین ، ازامروز باید آموزش را شروع کنید.اگر نوجوان نتواند کارهایی که به او واگذار شده را انجام دهد ، جریمه اش کنید مثلا یک روز موبایلش را بگیرید تا بیاموزند چگونه یک نوجوان مسئولیت پذیر باشند.
انتخاب گزینه ها
زندگی صحنه انتخاب هاست و هرچه نوجوان زودتر متوجه این موضوع شود برای خودش بهتر خواهد بود پس باید او را درگیر تصمیمات خانه کنید. مثلا اگر قصد خرید لوازم خانگی جدید را دارید یا برنامه ریزی تعطیلات ، از نوجوان خود نظر بخواهید این به او احساس مسئولیت می دهد. همچنین می توانید جلسات هفتگی خانوادگی را برنامه ریزی کنید و در آن در مورد لیست کارها ، ایده های تفریحی و ....تصمیم بگیرید.
اعتماد به نوجوان
یکی از اصلی ترین موارد اعتماد کردن به نوجوان است ، اگرچه کار آسانی نیست اما بیاموزید به نوجوان خود اعتماد کنید تا بتواند گزینه های درست را انتخاب کند زیرا این طور انگیزه ای به وی می دهید که برای مسئولیت پذیری بیشتر به آن احتیاج دارد.
چشیدن عواقب بی مسئولیتی
اگر نوجوان کار خود را تمام نکرده است از او حمایت نکنید و به منظور یادآوری کارها برایش یادداشت نگذارید تا به این ترتیب متوجه عواقب طبیعی هر کاری شود و بداند آنچه می کارد درو می کند.
پاداش دادن به نوجوان
منظور ما از پاداش دادن به نوجوان رشوه نیست اما او باید بداند که کار خوبش دیده می شود و سزاوار تشویق است بنابراین ، اگر در انجام مسئولیتش خوب عمل کرد ، به او پاداش دهید. نحوه پاداش دادن کاملاً به خودتان بستگی دارد و می تواند قدردانی زبانی ، کتاب ، سفر و سینما برای تماشای فیلم مورد علاقه باشد ، در واقع هر چیزی که نشان دهد متوجه تلاش او شده اید.
پیوستن به گروه نوجوانان
نوجوانان را در گروه های مختلف قرار دهید تا گاهی در موقعیت رهبری هنگام کار با دیگران درک کند باید مسئولیت های خود را جدی بگیرد .
کمک به تعیین اهداف
در مورد رویاها و برنامه های بلند مدت با او صحبت کنید و اگر او در ذهن خود برنامه ای دارد تصویر کلی برای او ترسیم و کمک کنید تا گام های کوچک بردارد. بگویید در برابر رویاهایش مسئولیت دارد و فقط اوست که می تواند آن را به واقعیت تبدیل کند.
احترام به شخصیت او
شما نمی توانید به جای نوجوان زندگی کنید او باید یاد بگیرد مسئولیت زندگی با همه فراز و نشیب هایش بر عهده خودش است و والدین باید بپذیرند و به روش متفاوت او احترام بگذارند و اگر انتخابی مغایر با خواسته تان انجام داد ، آن را بپذیرید. مثلا زمانی که می خواهد با سلیقه خود لباسی بخرد یا انتخاب شغل انجام دهد به خواسته اش احترام گذاشته و او را یاری کنید.
آموزش مهارت مدیریت زمان
مدیریت زمان در مسئولیت پذیری نقش بسزایی دارد. نوجوانانی که وقت خود را به خوبی تنظیم می کنند تصمیمات بهتری می گیرند و همچنین استرس و اضطراب آنها کمتر خواهد بود پس آموزش مدیریت زمان به نوجوانان اهمیت زیادی دارد و اگر به عنوان والدین افراد بی نظمی هستید نوجوان نیز از شما الگو می گیرد. به نوجوان خود کمک کنید تا مدت زمان لازم برای انجام هر کار را تخمین بزند و با او در مورد نحوه بهره وری از اوقات فراغت صحبت کنید.
کمک به کنترل عاطفه
بیشتر نوجوانان دچار تغییرات خلقی می شوند و از نظر ذهنی و عاطفی تغییرات زیادی را تجربه می کنند ،گرچه این تغییرات خلقی طبیعی است. یک روز خوش خلق هستند و روز بعد حتی نمی خواهند اتاق خود را ترک کنند و این نوع مدیریت عاطفی اساس مسئولیت است و تمایز بین احساسات می تواند به نوجوانان کمک کند تا حتی وقتی احساسات منفی دارند رفتارهای مسئولیت پذیری داشته باشند اما متأسفانه ، بدون تمرین بسیاری از نوجوانان قادر به تشخیص اینکه حتی چه احساسی را تجربه می کنند نیستند.
صحبت در مورد چالش ها
به عنوان یک پدر و مادر ، از صحبت در مورد چالش هایی که در زندگی خود با آنها روبرو هستید ، نترسید زیرا وقتی جرات آسیب پذیری داشته باشید ، بحث در مورد احساسات در خانواده طبیعی خواهد بود و بیان این مسائل نوجوان را با بعد دیگری از مسئولیت در زندگی آشنا می سازد.
ایجاد فرهنگ مسئولیت پذیری در خانواده
اگر می خواهید یک نوجوان مسئولیت پذیر تربیت کنید ، او باید ارزش مسئولیت پذیری را درک کند. یک فرد مسئولیت پذیر پاسخگو اعمال خود است و اشتباهات خود را قبول می کند.
تشویق به کمک
انجام کارهای روزمره مسئولیت پذیری نوجوان را نشان می دهد اما فراتر رفتن از این کارها راهی عالی برای استقلال بیشتر نوجوان شماست. به نوجوان خود بیاموزید که در کارهای عام المنفعه جامعه کمک کنند مثل غذا دادن به نیازمندان، شرکت در اقدامات پاکسازی شهر یا جمع آوری کمک مالی برای یک ازدواج و ....می تواند احساس مسئولیت را در هر فردی تقویت کند.
اصول صحیح گفتگو و ارتباط با نوجوانان
