اسامی:
بر خلاف زبان هایی مانند آلمانی، اسپانیایی و فرانسوی، در زبان ترکی استانبولی جنسیت وجود ندارد و واژه های به نام مذکر یا مؤنث را ندارند. درک اینکه ضمیر سوم شخص مفرد مربوط به اسم مذکر است یا مؤنث در صورتی که مشخص نشده باشد، امکان پذیر نیست. در محیط های رسمی و کاری از واژه های bay و bayan (آقا یا خانم) استفاده می شود.
همچنین در زبان ترکی، حرف تعریف وجود ندارد. حالت مفعول مستقیم (accusative case) یکی از نمونه های اسم در حالت معین می باشد.
در زبان ترکی استانبولی شما می توانید با اضافه کردن ler یا lar به انتهای اسامی، آن ها را جمع ببندید. اگر حرف آخر اسمی حروف صدا دار سخت یعنی u، o، l و a باشد پسوند –lar، و اگر اخر اسم حروف صدادار نرم یعنی ü، ö، i و e باشد پسوند –ler به آن اضافه می شود. برای نمونه به مثال زیر توجه کنید:
Arabalar (ماشین ها)
Defterler (دفترها)
توجه داشته باشید که درباره این موضوع استثنایی نیز وجود دارد که بیشتر مربوط به واژه هایی است که از زبان های دیگر وارد زبان ترکی شده اند.
ساختار اسم
در زبان ترکی استانبولی، اسم به سه دسته ساده، مشتق و مرکب تقسیم می شود:
- اسم ساده: اسامی ساده از یک بخش ساده معنایی ساخته شده اند، مانند: su (آب) و yol (راه)
- اسم مشتق: اسم مشتق از یک جزء بامعنی و یک یا چند جزء دستوری و بی معنی درست می شود. این اسامی در زبان ترکی از طریق پسوندهای مختلف درست می شوند، مانند: yazı-cı (نویسنده)
- اسم مرکب: اسم های مرکب به دو شکل درست می شوند، با ترکیب دو کلمه یک نقش (مثلا دو اسم) و یا با ترکیب دو کلمه در نقش های مختلف.
اسامی از نظر معنی
اسامی از نظر معنایی به چند دسته تقسیم می شوند که در ادامه آن ها را به شما معرفی می کنیم:
- اسم عام: این نوع اسم شامل تمام افراد یا چیزهای هم جنس خودش می شود. برای مثال وقتی می گوییم tavuk (مرغ) منظور همه انواع مرغ است.
- اسم خاص: این نوع اسم بر روی شخص یا چیز خاص و مشخص دلالت دارد. حرف اول اسامی خاص در زبان ترکی به صورت بزرگ نوشته می شود، برای مثال استانبول به صورت Istanbul نوشته می شود.
- اسم ذات: اسم ذات به اسم هایی گفته می شود که می توان آن ها را با چشم دید و با دست لمس کرد. برای مثال: kafes (قفس) یا ağaç (درخت).
- اسم معنی: اسم معنی به اسم هایی گفته می شود که نمی توان آن ها را دید و با دست لمس کرد، مانند: aşk (عشق).
- اسم جمع: این اسامی علامتی به عنوان نشانه جمع را دارا نیستند اما از نظر معنایی به بیش از یک چیز یا یک شخص دلالت دارند، مثل ordu (سپاه).
حالت های اسامی در زبان ترکی استانبولی
در زبان ترکی استانبولی، یک اسم می تواند شش حالت کلی را داشته باشد. در زبان فارسی این حالت ها معمولا با حروف اضافه نشان داده می شوند. از جمله زبان های که اسامی حالت های مختلف را به خود می گیرند می توان به زبان ترکی، روسی، آلمانی، فنلاندی و… اشاره کرد. زبان ترکی تنها شش حالت دارد اما زبان های دیگر مانند فنلاندی ۱۵ حالت و زبان مجارستانی ۱۸ حالت را دارند. توجه داشته باشید که این حالت ها با پسوند به وجود می آیند.
در جدول زیر حالت ها و پسوندهای زبان ترکی را برای شما معرفی کرده ایم که بیشتر با آن ها آشنا شوید و آن ها را یادبگیرید.
جمع مفرد نقش در جمله حالت
| -Ler | – | فاعل | اسمی |
| -Leri | -(y)i | مفعول مستقیم | مفعولی |
| -Lerin | -(n)in | مضاف الیه | ملکی |
| -Lere | -(y)e | مفعول غیر مستقیم | مفعولی |
| -Lerde | -ed | قید مکان | مکانی |
| -Lerden | -dn | متمم | مفعول به |
جمع بستن اسامی
برای جمع بستن اسامی در زبان ترکی مشابه فارسی به آنها پسوند اضافه می کنیم. البته در ترکی برای جمع بستن اسامی بسته به حرف اخر صدادار آنها، باید از یکی از دو پسوند ler یا lar استفاده کرد.
جدول زیر نحوه جمع بستن اسامی را در زبان ترکی نشان میدهد:
| آخرین حرف صدادار | پسوند |
| a, ı, o, u | -lar |
| e, i, ö, ü | -ler |
برای مثال برای جمع بستن واژه Araba (به معنای ماشین) ابتدا آخرین حرف صدادار آن را بررسی میکنیم، در این واژه اخرین حرف صدادار حرف a است پس حالت جمع آن می شود Arabalar. به طور مشابه برای واژه Kalem (به معنای خودکار) با توجه به حرف آخر صدادار آن (که حرف e است) شکل جمع آن به صورت Kalemler خواهد بود.
در پایین می توانید مثال های بیشتری را ببینید:
Kapı – Kapılar (در – درها)
Top – Toplar (توپ – توپ ها)
Soru – Sorular (سوال – سوالات)
Cami – Camiler (مسجد – مساجد)
Göz – Gözler (چشم – چشم ها)
Türk – Türkler (ترک – ترک ها)
تمرین: برای تمرین می توانید حالت جمع اسامی زیر را به دست آورید:
hafta (هفته)
yıll (سال)
Kişi (فرد، انسان)
grup (گروه)
gün (روز)
