چک چیست؟
چک یک لغت فارسی اصیل است. این تصور وجود دارد که چک واژه ای متعلق به زبان انگلیسی باشد، اما در اشعار شاعران اصیل ایرانی مانند فردوسی و… «چک» به معنای امروزی وجود داشته است.
چک در لغت به معنای نوشته ای است که با استفاده از آن پولی که در بانک دارید را برداشت یا به حساب شخص دیگری حواله می کنید. معنی چک از لحاظ حقوقی و در قانون اساسی بسیار کامل تر و تخصصی تر است. بر طبق ماده ۳۱۰ قانون تجارت: “چک نوشته ای است که به موجب آن صادرکننده وجوهی را که در نزد محال علیه دارد کلاً یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذار می کند.”
چک به زبان ساده یک سند تجاری است که شما به جای وجه نقد به دیگران میدهید.
گیرنده چک، آن را به بانک برده و به جای آن پول نقد دریافت می کند یا پس از پشت نویسی چک، آن را به دیگری واگذار می کنند.
لازم به ذکر است چک هایی که موسسات مالی و صندوق های قرض الحسنه صادر می کنند چک هستند، اما حمایت های قانونی صدور چک شامل آن ها نمی شود.
در این فرآیند پرداخت و دریافت چک سه نفر حضور دارند صادرکننده، دارنده و پرداخت کننده هر یک از این اشخاص وظایف و حقوقی دارند که به آن خواهیم پرداخت.
صادر کننده چک کیست و چه وظیفه ای دارد؟
صادر کننده چک کسی است که چک را صادر می کند. صادر کننده چک وظایف و مسئولیت هایی دارد که یکی از آن ها این است که تاریخ سررسید چک را به یاد بسپارد و در تاریخ معین شده روی چک به اندازه مبلغ قید شده روی آن در حساب خود پول داشته باشد تا چکی که صادر کرده پاس شود. در غیر این صورت چک برگشت می خورد. برای اینکه تاریخ سر رسید چک را به یاد داشته باشید و آن را فراموش نکنید حتما از یک یادآور چک کمک بگیرید.
نکته: صادر کننده نباید تمام یا قسمتی از وجه چک را از حساب بانکی خودش خارج کند یا گواهی عدم پرداخت چک را بدهد مگر در مواردی خاص! در ادامه این موارد را به اطلاع شما عزیزان می رسانیم.
موارد برگشت خوردن چک:
مطابق ماده 3 و 4 قانون صدور چک در موارد زیر چک برگشت می خورد:
- وجه نقد کافی در حساب نداشته باشد و یا صاحب حساب تمام یا قسمتی از وجه چکی که صادر کرده است را از حساب بانکی برداشت نماید .
- صادر کننده با آگاهی نسبت به بسته بودن حساب خود چک صادر کند و یا بعد از صادر کردن چک حساب خود را مسدود نماید .
- زمانی که صادر کننده چک دستور دهد که وجه به دارنده چک پرداخت نشود .
- در صورتی که چک به صورتی تنظیم شده باشد که بانک به دلایلی مانند قلم خوردگی ، عدم مطابقت امضا و یا اختلاف در مندرجات چک از پرداخت وجه به دارنده چک خودداری کند.
مهلت برگشت زدن چک:
اگر بخواهیم به صورت کلی به این سؤال پاسخ دهیم باید بیان کنیم چک های برگشتی طبق نظر مشاوران حقوقی ظرف مدت 15 روز از تاریخ صدورِ چک و یک سال پس از صدور گواهی، برای اقامه دعوا مهلت خواهند داشت.
نحوه برگشت زدن چک:
شیوه برگشت زدن چک شامل موارد مختلف است که باید به صورت دقیق رعایت شود. در صورت عدم وصول چک بهتر است مراحل زیر را برای برگشت زدن چک، انجام دهید:
- توجه کنید در گواهی عدم پرداخت وجه چک، تمامی مشخصات دارنده حساب و صادر کننده قید شود. اگر حساب حقوقی باشد باید نام امضا کننده نیز درج شود.
- اگر شخص دارای موجودی کمتر از رقم چک باشد می توانید برای کسر موجودی از بانک درخواست نمایید که موجودی حساب را به شما داده و بابت کسری مبلغ، گواهی عدم پرداخت صادر شود.
- شعبه بانکی که در آن چک را برگشت می زنید مهم است، چرا که در تعیین محل دادگاه و رسیدگی نقش دارد، پس بهتر است چک را در بانکی که در شهر محل اقامت شما قرار دارد برگشت بزنید.
- در نظر گرفتن زمان برگشت چک، برای دعوی حقوقی و کیفری حائز اهمیت است.
مطالبه وجه چک برگشتی از دادگاه
برخی گمان می کنند برای وصول وجه چک از طریق دادگاه، فقط باید شکایت کیفری کنند. در حالی که حتی اگر این شکایت به نتیجه برسد، دادگاه تنها حکم به مجازات حبس خواهد داد و درباره طلب دارنده اظهار نظر نمی کند. هم درباره چک های کیفری و هم چک های حقوقی ، دادگاه تنها در صورتی حکم به پرداخت مبلغ چک در وجه دارنده چک را صادر خواهد کرد که دارنده به عنوان خواهان، فرم مخصوص دادخواست را تکمیل و با پرداخت هزینه دادرسی از طریق ابطال تمبر و سایر تشریفات قانونی، آن را تحویل دفتر دادگاه کند. در غیر این صورت دادگاه قانونا نمی تواند حکمی مبنی بر پرداخت مبلغ چک صادر کند. البته در بسیاری موارد، صادرکننده به علت ترس از مجازات، خود راسا مبادرت به پرداخت مبلغ چک می کند. در این صورت، زحمت تقدیم دادخواست نیز از دوش دارنده چک برداشته خواهد شد.
مطابق با ماده ۷ قانون صدور چک: هر کس مرتکب بزه صدور چک بلامحل گردد به شرح ذیل محکوم خواهد شد:
الف- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ده میلیون (۱۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال) باشد به حبس تا حداکثر شش ماه محکوم خواهد شد.
ب- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ده میلیون (۱۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال تا پنجاه میلیون (۵۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال باشد از شش ماه تا یک سال حبس محکوم خواهد شد.
ج- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از پنجاه میلیون (۵۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال بیشتر باشد به حبس از یک سال تا دو سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد و در صورتی که صادر کننده چک اقدام به اصدار چک های بلامحل نموده باشد، مجموع مبالغ مندرج در متون چک ها ملاک عمل خواهد بود.
تبصره- این مجازات ها شامل مواردی که ثابت شود چک های بلامحل بابت معاملات نامشروع و یا بهره ربوی صادر شده، نمی باشد.
مواردی که صادر کننده چک بلامحل قابل تعقیب جزایی و کیفری نمی باشد و فقط به صورت حقوقی میتوان اقامه دعوی کرد ، به شرح ذیل می باشد :
۱) ظرف ۶ ماه پس از صدور گواهی عدم پرداخت از جانب بانک ، دارنده چک جهت وصول وجه آن به بانک مراجعه نکرده و گواهی عدم پرداخت اخذ ننموده باشد .
۲) ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت از جانب بانک ، دارنده چک درخواست تعقیب جزایی ننموده باشد .
۳) در صورتی که چک مدت دار بوده و تاریخ صدور (ذیل امضاء صادرکننده) و تاریخ سررسید یکی نباشد ، یعنی تاریخ صدور مقدم بر تاریخ سررسید باشد.
نکته : اصل بر این است که چک به روز می باشد و اگر صادرکننده چک ذیل امضاء خویش تاریخ درج نکرده باشد ، باید اثبات نماید که چک مدت دار صادر گردیده است .
۴) در صورتی که چک بلامحل پس از برگشت به شخص دیگری منتقل شده باشد که در این صورت شخص اخیر حق تعقیب جزایی ندارد ، مگر اینکه وارث دارنده چک باشند.
۵) در صورتی که صادرکننده چک قبل از تاریخ شکایت دارنده آن ، وجه آن را نقداً به دارنده چک پرداخت و لاشه چک را دریافت نموده باشد .
نکته : وجود لاشه چک در ید صادرکننده ، دلیل پرداخت وجه چک بوده ، مگر خلاف آن اثبات گردد.
۶) در صورتی که پس از شکایت، شاکی ترتیب انتقال چک مورد شکایت را به دیگری بدهد تعقیب جزایی متوقف می گردد .
۷) در صورت گذشت شاکی (دارنده چک بلا محل)
۸) در صورتی که ثابت شود چک سفید امضاء داده شده است.
۹) هرگاه در متن چک ، وصول آن منوط به تحقق شرطی شده باشد.
۱۰) هرگاه در متن چک قید شده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی صادر گردیده است.
۱۱) چنانچه بدون قید در متن چک ثابت شود که وصول چک منوط به تحقق شرطی بوده یا چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی صادر گردیده است.
۱۲) در صورتی که ثابت شود چک بدون تاریخ صادر گردیده است.
دارندگان چک برگشتی دوباره دسته چک می گیرند
