در مورد تالاب بندر انزلی یا مرداب بندر انزلی چه می دانید؟

تالاب بندر انزلی یا مرداب بندر انزلی (به گیلکی: أنزٚلی سٚل) با مساحتی در حدود ۲۰ هزار هکتار در شمال ایران، واقع در استان گیلان و در نزدیکی بندر انزلی است.پهنه ابی تالاب در شهرستان انزلی قرار گرفته است.این تالاب، از مهم ترین و بزرگ ترین زیستگاه های طبیعی جانوران ایران است. تالاب انزلی، هر ساله پذیرای تعداد زیادی از پرندگانی است که از سوی کشورهای همسایه شمالی به ایران می آیند.این تالاب به دلیل موقعیت جغرافیایی از نظر میزان بالای رطوبت و آب با هیچ یک از تالاب های ایران قابل مقایسه نیست. تالاب انزلی چندین جزیره را در خود جای داده است. این تالاب، شهر بندرانزلی را به دو قسمت تقسیم کرده است.

چرا تالاب انزلی؟

• تالاب انزلی یکی از جاذبه های طبیعی ارزشمند کشورمان است.
• این تالاب محل رویش گل لاله مردابی است که یکی از گل های بسیار زیبا و منحصر به فرد به شمار می رود.
• امکاناتی همچون قایق سواری و رستوران های محلی در تالاب انزلی و حوالی اش می تواند اوقات خوشی را برای شما رقم بزند.
• این تالاب محل تخم گذاری و مقصدی برای پرندگان نادر و مهاجر است.

تالاب چیست؟

تالاب یا مرداب به زیستگاهی اطلاق می شود که در اثر ترکیب اکوسیستم های خشکی و دریایی به وجود می آید. تالاب ها در واقع از نظر زمین شناسی، خلیج هایی هستند که با یک تیغه ماسه ای از دریا جدا شده اند و به آن ها «مرداب خلیجی» نیز گفته می شود. برخی از نقاط تالاب ها نیز نقاط پرعمقی هستند که در اثر حرکات پوسته ای زمین شکل می گیرند. بر اساس تعریف کنوانسیون رامسر (کنوانسیون مربوط به تالاب های مهم بین المللی، به ویژه تالاب های زیستگاه پرندگان آبزی)، تعریف تالاب به شرح زیر است:

تالاب عبارت است از مناطق مردابی، آبگیر، تورب زار (توده متراکم قهوه ای تا سیاه رنگ خزه ها) و مجموعه های آبی به صورت طبیعی، مصنوعی، دائم یا موقت با آب ساکن، جاری، شیرین، آب شور یا شور مشتمل بر آن دسته از آب های دریایی که عمق آب در کشند (جزر و مد) پایین تر از ۶ متر تجاوز نکند.

درباره تالاب انزلی گیلان بیشتر بدانید

تالاب انزلی، در سال ۱۳۵۴ در فهرست تالاب های بین المللی کنوانسیون رامسر به ثبت رسید و یکی از نخستین تالاب های بین المللی ثبت شده در ایران به شمار می آید. این منطقه ثبت شده شامل تمام منطقه تالاب انزلی، منطقه سیاه کشیم، منطقه حفاظت شده سلکه و سایر آب بندان های متعدد محدوده تالاب انزلی می شود که از نظر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی، مورفولوژیک، فیتواکولوژی و جغرافیایی، تفاوت های مهم و چشمگیری باهم دارند و در واقع، اکوسیستم های مختلفی هستند.

تالاب انزلی به دلیل موقعیت جغرافیایی از نظر میزان بالای رطوبت و آب، با هیچ یک از تالاب های دیگر ایران قابل مقایسه نیست. تالاب انزلی، زیستگاه لاله های مردابی، محل تخم ریزی آبزیان و پناهگاه و مامن پرندگان بومی و مهاجر است و یکی از مهم ترین نقش های آن، تصفیه آب رودخانه ها است. این تالاب از نوع تالاب های ساحلی (Coastal Wetland) به شمار می آید و از طریق یک کانال کشتیرانی به دریای خزر متصل می شود.

تالاب انزلی، یک تالاب منحصربه فرد در ایران و در جهان است که با وجود بیش از ۱۰۰ گونه پرنده و ۵۰ گونه آبزی از تنوع زیستی بسیاری برخوردار است. وسعت تالاب انزلی باتوجه به فصل و البته شرایط آب و هوایی متفاوت است و ممکن است در طول فصول پربارش سال به ۱۲۰ کیلومتر مربع و در فصول کم باران به حدود ۸۰ کیلومتر مربع برسد. مساحت حوزه آبریز تالاب، حدود ۳۷۴ هزار هکتار است که شامل مرتع، زمین های کشاورزی، آب بند، استخر و... می شود.

تالاب طبیعی و آب شیرین انزلی، دارای ۱۱ رود اصلی و ۳۰ رود فرعی است که پس از آبیاری مزارع و شالیزارها به همراه جریان های سطحی حوزه آبریز تالاب به آن وارد می شوند. رودخانه پیربازار، رمضان بکنده، قنادی، لله کا، بیجرود، نوخاله، هندخاله، سیاه درویشان، گاز رودبار، نرگستان، چومثقال، کلسر، شیجان، اسپند، چکوور، مرغک خالکایی، بهمبر، شیله سر و کانال مادر، مهم ترین رودخانه هایی هستند که آب آن ها به تالاب می رسد. این آب در نهایت از طریق یک کانال کشتیرانی به دریای خزر می ریزد؛ کانالی که به وسیله دو موج شکن واقع در تاسیسات بندرگاه انزلی حمایت می شود.

جالب است بدانید که تالاب انزلی، خواهرخوانده تالاب «کوشیرو» در پارک ملی «کوشیرو شیتسوگن» ژاپن است. تالاب آب شیرین انزلی همچنین توسط سازمان بین المللی حیات پرندگان به عنوان زیستگاه مهمی برای پرندگان معرفی می شود. این تالاب متاسفانه از سال ۱۹۹۳ به دلیل مخاطراتی مانند تغییر سطح آب دریای خزر، افزایش رسوبات، آلودگی آب و غیره در فهرست مونترآل یا مونترو قرار گرفته است و این موضوع بدین معنا است که تالاب انزلی برای جلوگیری از خشک شدن، به مراقبت بیشتری نیاز دارد.

چگونگی شکل گیری تالاب انزلی

بر اساس تحقیقات و مطالعات انجام شده، تالاب انزلی، در ۷۰ تا ۱۰۰ هزار سال پیش، با رسوب گذاری مارن (ماسه دانه ریز) و ضخامت تقریبی ۴۵۰ متر در حاشیه ساحلی به وجود آمده است. این رسوبات که با نام رسوبات قدیمی یا کاسپین قدیمی نیز شناخته می شوند، به احتمال زیاد تا «دوره یخچالی» ادامه داشته اند.

دوره یخچالی یا یخگیری به دوره ای گفته می شود که یک منطقه به طور کامل با یخچال یا یخسار پوشانده شده باشد. در آن دوره، شهر بندر انزلی و مرداب آن به شکل فعلی نبوده اند و در واقع، فرسایش کوه های اطراف در طول سال ها باعث ایجاد حوضه های فرو نشسته (آرام) شده است و نهشته های قدیمی (مواد انباشته) ته نشین شده اند. درست در همین زمان، رسوبات زیر دریایی مربوط به حدود ۱۵ هزار سال قبل از رسوبات جدید (کاسپین) روی رسوبات قبلی به وجود آمدند. پس از این اتفاق، عقب نشینی آب دریا ادامه پیدا کرد و رسوبات آبرفتی موجود در دشت ساحلی، از آب بیرون آمدند و باریکه ای طولانی را تشکیل دادند. گفته می شود که تالاب انزلی در حدود ۱۵ هزار سال قبل به وجود آمده است

گفته می شود که تالاب انزلی در حدود ۱۵ هزار سال قبل به وجود آمده است و رسوبات جدید یا کاسپین، آخرین رسوباتی هستند که شهر انزلی روی آن ها بنا شده است. این رسوبات نرم یا «فورش»، شامل رس، ماسه و آهک می شوند و ضخامت آن ها از ۳۰ تا ۱۶۰ متر متغیر است. جالب است بدانید که پس از بنا شدن شهر انزلی، آب دریا به تدریج پس روی کرد و به همین دلیل، مساحت شهر، هر روز بیشتر شد. در اثر همین پس روی دریا، جزیره ای دو قسمتی بر اثر فعل و انفعالات جوی و سایر عوامل طبیعی شکل گرفت و کانالی بین این دو قسمت ایجاد شد.

در نهایت، تالاب انزلی به دلیل تشکیل دو خشکی باریک دشتی به پهنای ۲۷۰ متر تا ۹ کیلومتر و کاهش ارتفاع سطح آب دریا شکل گرفت. خشکی غربی در حال حاضر با نام شبه جزیره بندر انزلی شناخته می شود و تا کپورچال (روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان بندر انزلی) ادامه دارد. شبه جزیره ماهروزه نیز در این بخش، کپورچال و بهمبر (روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان صومعه سرا) را از همدیگر جدا می کند. تالاب انزلی نیز اکنون از چهار بخش تشکیل می شود: بخش شرقی، بخشی غربی آبکنار، بخش مرکزی و سلکه و سیاه کشیم.

وجه تسمیه تالاب انزلی

گفته می شود که به احتمال زیاد نام تالاب انزلی از کلمه «همزلی» آمده باشد. این واژه در زبان گیلکی به معنای «سایش و نزدیکی آب و خشکی» است و ممکن است که نام شهر بندر انزلی به دلیل وجود همین تالاب در گذر زمان از همین واژه «همزلی» آمده باشد. البته واژه های دیگری مانند «انزلیوس» و «انزلیا» به معنای مرداب در زبان یونانی نیز ممکن است که به نام تالاب انزلی مرتبط باشند. قدمت تالاب انزلی بیش از ۱۵ هزار سال است و احتمالا این نام گذاری در گذشته های دور انجام شده است و ممکن است که نام این شهر نیز از تالاب انزلی، یکی از بزرگ ترین تالاب های جهان نشات گرفته باشد.

ارزش اقتصادی تالاب انزلی

رسوبات تالاب انزلی، ارزش اقتصادی بالایی دارند و می توانند به منظور بهر برداری به عنوان کودهای شیمیایی، بهره برداری به عنوان مواد اولیه ساختمانی و اکتشاف عناصر کمیاب مورد استفاده قرار بگیرند. یکی از عناصر کمیاب در رسوبات تالاب انزلی، تیتانیوم، یکی از عناصر بسیار ارزنده و کمیاب طبیعت است که در ساخت موشک ها و هواپیماهای سریع السیر استفاده می شود.

دیدنی ها و تفریحات تالاب انزلی

تالاب انزلی می تواند با دیدنی ها و تفریحات زیر لحظاتی فراموش نشدنی را به شما هدیه دهد:

• قایق سواری و تماشای لاله مردابی : اگر دست تان برای انتخاب زمان سفر باز است از اواخر خرداد تا اواخر تابستان را برای سفرتان به تالاب انزلی انتخاب کنید. در این هنگام از سال گل لاله مردابی میهمان تالاب می شود و لباسی سبز و گُل گلی به تن این جاذبه می نشاند. لاله مردابی یا لاله تالابی یا لوتوس، گیاهی دارای برگ های مدور و قلبی شکل و بسیار بزرگ است که از آب بیرون می آید و به رنگ سبز متمایل به آبی با گل های درشت دارای گلبرگ های صورتی رنگ ضخیم و متعدد دیده می شود.
• پرنده نگری: تعداد زیادی از پرندگانی که از سوی کشورهای همسایه شمالی به ایران می آیند، به تالاب انزلی پناه می برند. همین امر باعث می شود که این مکان یکی از بهترین موقعیت ها را برای انجام فعالیتی به نام پرنده نگری فراهم آورد. می توانید ساعت ها به تماشای پرنده ها و رفتارشان بنشینید و لذت ببرید.
• کایاک سواری: زمانی، کایاک تنها قایق اسکیموها بود که با آن در دریای شمال و کشورهای اطراف قطب شمال در حرکت بودند اما این روزها کایاک سواری تفریح و ورزشی شناخته شده است. در حاشیه تالاب انزلی می توانید سوار بر کایاک ها شوید، لحظات هیجان انگیزی برای خود رقم بزنید و ورزشی متفاوت را تجربه کنید.
• ماهیگیری: یکی از تفریحاتی که این روزها طرفداران زیادی دارد، ماهیگیری است. در تالاب و رودخانه های انزلی می توانید در سکوت و آرامش ماهیگیری را تجربه کنید و لذت ببرید. البته امکان اجاره وسایل را در این مکان ندارید و باید وسایل مورد نیاز را با خودتان ببرید و دست به کار شوید. حواس تان به فصل مناسب ماهیگیری هم باشد تا حیات جانداران را به خطر نیندازید. در این مورد می توانید از راهنمایی های محلی ها بهره بگیرید.
• پناهگاه حیات وحش سلکه: جذابیت های تالاب انزلی تنها به گشت و گذار با قایق ختم نمی شود و می توان اماکن مختلفی همچون پناهگاه حیات وحش سلکه هم در آن دید. سلکه یکی از مناطق تالابی با ارزشِ شمال کشور است که سالانه پذیرای تعداد زیادی از پرندگان مهاجر می شود و از محدود تالاب هایی است که عروس غاز و قو و حتی غاز پاکوتاه را میزبانی می کند.
• پناهگاه حیات وحش سرخانکل: در محدود تالاب بین المللی انزلی و در غرب سلکه، منطقه ای به نام سرخانکل وجود دارد که از پناهگاه های حیات وحش کشور محسوب می شود. سرخانکل در مسیر رسیدن به منطقه نیلوفرهای مردابی قرار دارد و باید از آن گذر کرد. پرندگان مهاجر همچون قو، غاز، چنگر و انواع مرغابی ها، طاووسک، یلوه و کاکایی، در زمستان مهمان سرخانکل می شوند و زندگی شان را در آنجا می گذرانند. در این منطقه ماهیان بومی همچون سوف، هشترخان، کپور، سیم، شوک (اردک ماهی) و ماهیان مهاجر از قبیل ماهی سفید، سفید کولی وسیاهکولی نیز زندگی می کنند. گونه غالب گیاهی این منطقه نی و لوئی است و آزولا، سه کوله خیز، لاله تالابی و نیزار به وفور در آن یافت می شود.

جزایر تالاب انزلی

در میان تالاب انزلی جزایر متعددی وجود دارند که عبارتند از:

• قلم گوده بزرگ و کوچک: قلم گوده نام جزیره ای است که در امتداد خارجی یا جنوبی و انتهای شرقی ساحل انزلی گسترش یافته است و معمولا کشتی ها در آن لنگر می اندازند. این جزیره دارای گذرگاهی عمیق و طویل است که شبیه به رودخانه است و 125 متر عرض دارد. کشتی ها در این گذرگاه می توانند در نزدیکی ساحل لنگر انداخته و با اطمینان کامل بارگیری کنند و یا کالای خود را تحویل دهند.
• میان پشته بزرگ و کوچک: در مقابل قلم گوده، جزیره طویلی به نام میان پشته قرار دارد که جنگلی و پوشیده از درخت است. این جزیره تنها 1 متر بالاتر از سطح آب است و با وزش بادهای شدید دچار سیل زدگی می شود. طول آن از شرق به غرب ۱۲۶۰ متر است و پهن ترین قسمت آن در بخش شرقی به ۷۶۵ متر می رسد.
• میان گوده و اکبر آباد: اکبرآباد جزیره بسیار کوچکی است که در نزدیکی قلم گوده قرار دارد و در کنار آن نیز میان گوده واقع شده است.
• میان پشته کول: جزیره کوچکی در بالای میان پشته قرار دارد که با درخت های کاشته شده در آن شناخته می شود.
• مرادگوده: جزیره مرادگوه شبیه استخر است و سلگاه نامیده می شود. اهالی محله کولیور در بندر انزلی برای شکار مرغابی به این جزیره می آیند. در این منطقه کسی که زندگی خود را با شکار مرغابی بگذراند به سل بر معروف است. قسمتی از جزیره زیر کشت رفته و کنف می دهد.
• چراغ پشتان: این جزیره در ۶ کیلومتری انزلی و در مشرق مراد گوده واقع شده است.
• سایر جزایر: در شرق انزلی جزایری به صورت باغی یا چمن وجود دارند که عبارتند از: خشکی، سید کاظم باغ، پیله علی باغ (پله علی باغ)، میرحسن باغ. طالقانی و آبکنار نیز از جزایر دیگر تالاب هستند.

زمان بازدید از مرداب بندر انزلی

از آنجایی که انزلی دارای تابستان های گرم و شرجی می باشد می توانم بهترین فصل برای بازدید از این مرداب را در فصل بهار و پاییز بدانیم.اگر می خواهید از گل های مردابی عکس بگیرید بهتر است در فصل بهار به خصوص در اواخر خرداد ماه به دیدن تالاب بروید زیرا در زمستان خبری از گل های اسرار آمیز نیلوفر آبی نیست.
بعد از تهیه بلیط هواپیما و سفر به رشت خود را به بندر انزلی برسانید بعد از رسیدن در این شهر به راحتی می توانید سراغ قایق هایی را بگیرید که شما را به تالاب می رسانند.

تالاب انزلی، از زیستگاه های مهم در ایران است که چشم اندازی خیره کننده دارد. امیدواریم از این سفر مجازی با ساعد نیوز لذت برده باشید. اگر در سفرهای قبل از این تالاب دیدن کرده اید ، تجربه هایتان خواندنی است. برایمان در کامنت ها بنویسید.

در مورد اولسبلنگاه گیلان چه می دانید؟