درباره صنایع دستی یزد چه می دانید؟

بخش مهمی از جاذبه های سفر به شهرهای تاریخی و سنتی، بازدید از بازارها و خرید است. وقتی به شهری سفر می کنید دوست دارید چیزی را به عنوان یادگاری از آن شهر برای خود داشته باشید. صنایع دستی هر شهر می تواند صفحه ای از شناسنامه آن دیار باشد و هر زمان که به آن بنگرید یاد خاطرات سفر خود بیفتید.

هر شهر با توجه به نوع اقلیم و سبک زندگی مردم، صنایع دستی متفاوت و منحصر به خود دارد. هنرهای دستی استان یزد با توجه به پیشینه تاریخی درخشانش، قدمتی چند هزار ساله دارند.

هنر قالی بافی

صنعت فرش های دست بافت، اصلی ترین صنعت دستی مردم یزد است. یزد سالانه حدود پنج متر مربع به ازای هر بافنده تولید فرش دارد. حدود ۵۰ درصد از تولیدات فرش دست بافت استان یزد در بازارهای خارج از ایران به فروش می رسند.این فرش ها با نقشه های اصیل فرش یزد بافته می شوند. نقوش اصیل و معروف یزدی عبارتند از: گل و ماهی، هراتی، کرمانی و سردار جنگل.

هنر زیلو بافی

زیلو که بافت آن در استان یزد و به خصوص در شهری چون میبد از جایگاهی والا برخوردار بوده است، از قدیمی ترین محصولات صنایع دستی استان به شمار می رود، به طوری که قدمت آن در میبد به پیش از اسلام می رسد و حتی گفته می شود که زیلو از ابداعات این خطه بوده و گسترش بافت آن به وسیله ی استادکاران میبدی صورت گرفته است. نفیس ترین زیلوی میبد نیز متعلق به قرن ۱۲ هجری قمری است که روی آن ۲۴ سجاده طراحی شده و در حاشیه ی آن نام واقف و تاریخ ۱۱۸۸ هجری قمری نقش بسته است.

استاد کار زیلوباف معمولاً نقوش آن را که بیشتر نقوش هندسی هستند، به صورت ذهنی بر دار زیلوبافی پیاده می کند. رنگ هایی که در زیلوبافی به کار می روند، به ۳ رنگ محدود می شوند که تماماً گیاهی هستند و از روناس (رنگ قرمز)، نیل (رنگ آبی) و پوست گردو (رنگ قهوه ای) در ساخت آن ها استفاده می شود. این رنگ ها مقاومت بالایی دارند و در برابر اشعه ی نورخورشید در مناطق کویری به خوبی دوام می آورند. در زيلوبافی به دلیل استفاده از پنبه به عنوان عنصر اوليه بدون پرز در بافت، سلامتی بافنده و مصرف كننده به مخاطره نمی افتد، در صورتی كه پشم در قالی بافی سبب بروز بيماری های دستگاه تنفسی می شود.

هنر ترمه

ترمه پارچه ی ابریشمی نفیسی است که روی آن با دست کار شده است. هنر ترمه دوزی یا ترمه بافی حدود چهار صد سال قدمت دارد و یادگاری نیک از نیاکان زرتشتیان کهن این شهر است. انواع مختلف محصولات ترمه عبارت اند از شال بندی، شال چارقدی، شال راه راه، شال اتابکی، شال محرمات، شال رضایی، شال کشمیری، شال یزدی و…، هرچند که امروزه محصولات مختلفی نظیر کیف و کفش و رومیزی و کیسه ی جواهرات نیز از آن تهیه می شود. تار و پود ابریشمی و نخی این ترمه ها همراه با نقش ونگار زیبای آن می تواند سوغاتی ماندگار برای عاشقان این صنایع دستی باشد. از آنجا که ترمه قیمت بالایی دارد، حتماً به یاد داشته باشید که ترمه را از ترمه فروشی های معتبر و مطمئن یزد تهیه کنید.

هنر چادرشب

در شهر یزد، اردکان و زارچ دست بافته هایی تولید می شوند که چادرشب نام دارند. چادر شب پارچه ای رنگارنگ است که طرح هایی چهارخانه دارد. جنس این پارچه از پنبه و یا ابریشم است و در دو نوع بافته می شود. یک نوع آن نازک است و معروف به چادرشب رختخواب پیچ است و نوع دیگرش که ضخیم تر می باشد، چادرشب صحرایی نام دارد. چادرشب صحرایی بیشتر جهت حمل محصولات کشاورزی استفاده می شود و طرح راه راه دارد. چادرشب ها بیشتر در ابعاد ۹۰ در ۹۰ تولید می شوند. در برخی موارد به عنوان سفره نیز می توان از آن ها استفاده کرد.

هنر زری بافی

زری بافی که قدمتش به دوران هخامنشی باز می گردد، به بافت پارچه هایی گفته می شود که بسیار ظریف و گران بها هستند. تار این پارچه از جنس ابریشم خالص است و پودهایش ابریشم رنگی و نخ گلابتون می باشد.

در گذشته از این پارچه ها برای تزئین کاخ سلاطین استفاده می شده و جزء نفیس ترین منسوجات ایرانی بوده است. حدود ۲۰۰۰ سال پیش تولیدات ابریشمی ایران در بین مردم آسیا و اروپا شهرت چشمگیری داشته و بهترین پارچه های زری در دنیا، به دست هنرمندان ایرانی بافته می شده است.

هنر شمدبافی

شمد نوعی پارچه نازک است که بیشتر در تابستان به عنوان رو انداز استفاده می شود. این پارچه اغلب در رنگ های روشن و طرح های ساده چهارخانه یا راه راه است. جنس آن از نخ پنبه و یا ابریشم مصنوعی است.

هنر سفال و سرامیک

سرامیک و سفال پیشینه ای طولانی در ایران دارند و موزه ی ملی ایران یا موزه ی آبگینه و سفالینه در تهران مهر تأییدی بر این ادعا هستند. امروزه شهرهایی مثل لالجین، میبد و نطنز همچنان به روال سنت باستانی خود ظروف را با دست رنگ آمیزی و تزیین می کنند. شهر میبد در نزدیکی یزد قرار دارد و به راحتی می توان ظروف سفالی زیبایی را از میبد یا شهر یزد به عنوان سوغات تهیه کرد. سفال های این خطه به شکل های سفال ساده ی بدون لعاب، سفال لعاب دار و کاشی و سرامیک عرضه می شوند و نقوش بسیار دیدنی و البته منحصربه فردی نظیر تاج، کوهک، چادر شبی، کله قوچی، بازوبندی، قندی، لوزی، زلف عروس، پیچ دو قلمه، سوزنی، طاق نصرت، چیت، کوه دار، اسب سوار و... دارند که در تمام دنیا بی نظیر است.

نقش های اصیل مرغ و ماهی و خورشید خانم از رایج ترین نقوشی هستند که بر سفال های میبد دیده می شود. وجه قابل تمایز سفال یزد از سفال سایر مناطق ایران یا حتی تمام دنیا، رنگ های زیبا و جذاب این نوع سفال ها هستند. سفال یزد، عموماً از رنگ های آبی، زرد و سبز تشکیل شده که با خط باریک مشکی طرح مورد نظر روی آن ها نقش بسته است.

هنر گیوه بافی

گیوه بافی هنر زنان روستایی استان یزد است. گیوه نوعی پاپوش تابستانی است که دوام زیادی دارد و می توان با آن راهپیمایی های طولانی انجام داد. جنس گیوه ها از نخ پنبه ای است و پس از بافت به قسمتی به نام تخت دوخته می شوند.

هنر کاشی سازی

در هنر کاشی سازی، یزدی ها از طرح های سنتی و اصیل ایرانی استفاده می کنند و کاشی هایی زیبا تولید می کنند که در معماری بناها جلوه ای ویژه دارد. قدمت این هنر در یزد به حدود ۷۰۰ سال می رسد. هنرمندان صنعت کاشی سازی شکل های مورد نظر را آماده می کنند و سپس طرح را روی کاشی نقاشی و لعاب و پخت انجام می دهند. انواع کاشی های یزدی عبارتند از: کاشی کمک، کاشی یزدی، کاشی شش گوش، کاشی شبکه، کاشی حاشیه، کاشی هفت رنگ، کاشی جوک و کاشی کمند.

هنر قلم زنی

کندن نقوش مختلف بر روی اشیا فلزی مانند مس، طلا، نقره و برنج را قلم زنی می گویند. نقوش انتخاب شده به وسیله قلم و با ضربه چکش بر روی اشیا فلزی حک می شود. قلم زنی عمری چندین هزار ساله دارد و از دوران هخامنشیان ظروفی که بر روی آن ها قلم زنی انجام شده به دست آمده است. در بازارهای یزد ظروف قلم زنی شده با طرح ها و در اندازه های مختلف وجود دارد که برای مسافران از جذابیت بالایی برخوردار است.

هنر نمدمالی

نمد تنها زیراندازی است که بافته نمی شود! ابزار نمدمالی آب داغ، پشم یا کرک و زور بازو است. از اسمش پیداست که نمدهای موجود در بازار بر اثر مالیدن شکل و انسجام گرفته اند. نمد یکی از گرم ترین پوشاک و زیراندازها است و متأسفانه این روزها در حال فراموش شدن می باشد.

هنر شَعربافی

در گویش یزد، مشاغل نساجی هنوز به نام شَعربافی شناخته می شود. یکی از دلایل اصلی که شهروندان یزد به این کسب و کار علاقه مند بوده اند، کمبود آب، رکود کشاورزی و همچنین عبور جاده ابریشم از شهر یزد بوده است.

این صنعت دارای شاخه های مختلفی است اما ابزار چوبی پایه و اساس صنعت شعربافی است. این ابزارها در ابعاد مختلف طراحی و تولید می شوند، اما اصول طراحی آن شامل دو غلطک، چند پدال کوچک و بزرگ است که دارای نام های خاصی می باشند.

هنر دارایی بافی یزد

دارایی بافی یزد با قدمت 800 ساله اش، هنر دستی بی نظیر مردمان یزد می باشد. در این صنعت زیبا، نوعی پارچه مخصوص از جنس ابریشم با استفاده از رنگ ها طبیعی تولید می شود.

هنر طلا سازی یزد

هنر طلا سازی و جواهر سازی دارای تاریخچه ای طولانی در یزد است که با استفاده از قالب بندی، ریخته گری فلز و برداشت موم، انواع جواهرات به شکل های مختلف ساخته می شوند. طلای یزد همیشه به خاطر ذوق و صبر سازندگان آن در طراحی و ساخت مشهور است. همچنین صداقت و وفاداری طلاسازان و طلافروشان یزدی به ارزشهای اخلاقی باعث شده که طلا یزد از جایگاه ویژه ای در بین علاقه مندان به این هنر برخوردار باشد.

هنر مس گری

شهر یزد و کرمان را به خاطر ظروف مسی شان می شناسند، پس اگر به دنبال هر نوع مصنوعات مسی هستید، سری به بازار قدیمی مسگری بزنید. از قوری و کتری مسی گرفته تا فنجان و وسایل تزئینی در این بازار به فروش می رسد. تولیدات این هنردستی در قدیم سينی، کماجدان، لگن، ملاقه، کفگير و... بوده است، اما با تغییر سبک زندگی، امروزه اندازه و نوع تولیدات مسی نیز تغییر کرده است و شاهد تولید محصولات متنوع ظروف مسی در اشکال تزئینی نظیر ساعت، کشکول، مرغ و ماهی، اشکال تخت جمشید، گل وبوته با برجسته کاری های ترمه و... هستیم. حتی اگر قصد خرید هم نداشته باشید، قدم زدن در این بازار تجربه ای منحصربه فرد برایتان خواهد بود، چراکه می توانید از نزدیک نحوه ی تولید این اقلام مسی، چکش کاری ها و سفیدکردن مس را ببینید.

آشنایی با صنایع دستی اهواز