دیاربکر یا آمِد (به ترکی: Diyarbakır، به کردی: Amed - ئامه د، به عربی: دیار بکر، به آشوری: ܐܡܝܕ) شهری در جنوب شرقی کشور ترکیه و مرکز استان دیاربکر این کشور است. زبان بیشتر مردم این شهر کردی کرمانجی است.دیاربکر از قدیم شهر مهم و عمده ای در جنوب شرقی ترکیه بود که در بستر و جلگه های رودخانه دجله واقع بود و مرکز ایالت دیاربکر بود. در سرشماری رسمی سال ۲۰۱۶، ایالت دیاربکر ۲،۱۲۸٫۹۵۸ نفر جمعیت داشت. در سال ۲۰۱۸، شهر دیاربکر ۱،۷۲۳،۳۹۶ نفر جمعیت داشت. دیاربکر یکی از بزرگترین شهرهای کردنشین ترکیه و جهان است که در منطقه آناتولی جنوبی واقع شده است شهر دیاربکر دارای برج و باروی تاریخی استواری است که در زمان های قدیم به عنوان پادگان لشکریان عثمانی برای نبرد با لشکر ایران بکار می رفته است. ایرانیان، عرب ها، ترک ها و مغول ها در دوره های گوناگون بر این شهر و باروهای آن فرمان رانده اندشهر دیاربکر دارای برج و باروی تاریخی استواری است که مربوط به دوره امپراتوری روم شرقی است. نام دیار بکر یا سرزمین بکر از زبان عربی مشتق شده و به عرب های قبیله بکر بن وائل اشاره می کند که در اوایل آمدن اسلام در قرن هفتم میلادی در این منطقه سکنا گزیدند. از گذشته در داخل ترکیه، دیار بکر بخاطر هندوانه های بزرگش شناخته شده بوده است.این شهر توسط دیوارهای بازالت سیاه همگن و شگفت انگیزی احاطه شده که با طول ۵٫۵ کیلومتر محوطه شهر قدیمی را دربر گرفته اند. کوچه های بسیار دراماتیک و بلوک های ساختمان های بزرگ چهره شهر قدیمی را به طور دراماتیکی با کوچه های بلوک های آپارتمانی مدرن و خیابان ها و کوچه های gecekondu در غرب دربر گرفته اند. دیار بکر دارای مساجد و مدرسه های قدیمی بسیار است که با فرم Ulu Cami (مساجد بزرگ) قرن یازدهم با نوارهای ترکیبی از بازالت و سنگ آهک ساخته شده اند. همان سبک در مدرسه دلیلر هان سده شانزدهم میلادی استفاده شده است و حالا یک هتل و مسجد قلعه قرن دوازدهم میلادی (Kale Camii) است.کلیسای ارتدوکس سیاریکس بانوی ما اولین معبد بی دینان را در قرن اول قبل از میلاد بنا نهاد و هنوز هم محل عبادت است. دیار بکر همچنین یکی از جاهایی است که بازارهای خیابانی زنده و خیلی جالبی دارد.دیاربکر همیشه مرکز ملی گرایی کردهای ترکیه بوده است. دیار بکر مهم ترین مرکز استقرار حزب کارگران کردستان (پ ک ک) به ویژه پس از آغاز جنگ شبه نظامیان در جنوب شرقی ترکیه از سال ۱۹۸۴ به بعد است. در طی این برخوردها، جمعیت شهر به طور شگفت آوری زیاد شده است چون روستائیان و دهقانان از سرزمین هایی که جنگ های شدیدی جریان دارد یا به دلایل امنیتی مربوط به شهر از روستاهای خود رانده شده و به شهر هجوم آورده اند. دیار بکر همچنین یکی از مناطقی است که حزب الله (ترکیه) در آن از نیمه دهه ۱۹۹۰ خیلی فعال بوده و گروه های از آن اغلب فعالان پ ک ک و اقلیت ارمنی جمعیت شهر سیاریکس ها را هدف حمله و ترور قرار داده اند.بعد از متوقف کردن دشمنی ها توسط پ ک ک که دولت ترکیه ۱۵ سال قانون وضعیت اضطراری اعلام کرده بود، شهر در ۳۰ نوامبر سال ۲۰۰۲ تا حد زیادی به وضعیت عادی درآمد. اقتصاد محلی به آهستگی رشد و توسعه می یابد و شهر دیار بکر برای بازدید و گردش امن است.
اقلیم شهر دیاربکر
دیاربکر دارای آب و هوای مدیترانه ای است و به دلیل قرار گرفتن در دشت بین النهرین (که در معرض بادهای گرم از بیابان های سوریه و عراق واقع شده) تابستان های بسیار گرم و خشکی دارد. بالاترین دمای ثبت شده در ۲۱ ژوئیه سال ۱۹۳۷ برابر با ۴۶.۲ درجه سانتیگراد (۱۱۲.۶۴ درجه فارنهایت) بود و در زمستانها با بارش متوسط و شبهای سرد همراه است. همچنین بارش برف بین ماه های دسامبر و مارس کاملاً متداول بوده و یک یا دو هفته ادامه می یابد.
فرهنگ شهر دیاربکر
برخی از اهالی این شهر به ساختن جواهرات و سایر صنایع دستی روی آورده اند؛ هرچند که شهرت صنعتگران دیاربکر به مدتها پیش بر می گردد. جالب است بدانید که رقص عامیانه با طبل و زورنا نیز بخشی از مراسم عروسی و جشن در این منطقه است که تماشای آن بسیاز لذت بخش می باشد.بنابراین، برای آشنایی بیشتر با فرهنگ این منطقه می توانید به صورت مستقیم به آنجا رفته و یا پس از سفر به ترکیه از طریق تورهای استانبول، راهی این منطقه شوید.
جاذبه های گردشگری شهر دیاربکر
دیاربکر یکی از شهرهای بزرگ ترکیه واقع در حاشیه رودخانه دجله می باشد. معنای دیار بکر از دوره آشوری، در غلاف شمشیر نوشته شده است. دیاربکر، به عنوان آمیدا بزرگترین استان روم بین النهرین محسوب می شد. این شهر قدمت و حادثه های تاریخی بسیاری را متحمل شده است. در ادامه به معرفی و توضیحاتی در باره اماکن تاریخی شهر دیار بکر می پردازیم و شما را بابت این همراهی قدردانی می نماییم.
قلعه دیاربکر
واقع در منطقه جنوب شرقی آناتولی، استان دیاربکر، بخشی از چشم انداز فرهنگی قلعه دیاربکر و باغ های هوسل. حصاری که شهر را احاطه کرده است و از یک قلعه داخلی و یک قلعه بیرونی تشکیل شده است. دروازه های اصلی قلعه عبارتند از: دروازه داگ (کوه) ، دروازه اورفا ، دروازه ماردین و دروازه ینی (جدید). این دیوارها از شهر رومی قدیمی آمیدا می آیند و به شکل امروزی در اواسط قرن چهارم میلادی توسط امپراتور کنستانتیوس دوم ساخته شده است.این دیوار بعد از دیوار چین بزرگترین و طولانی ترین دیوا دفاعی کامل در جهان است.
مسجد جامع دیاربکر
این مسجد از مکان های مذهبی ترکیه محسوب می شود که در دوران حکمرانی ملک شاه یکم از سلاطین سلجوقی و فاتح آناتولی در سال 1091-92 میلادی با معماری اسلامی و سلجوقی بنا شده است. طراحی و ساخت این مسجد با الگو برداری از مسجد اموی دمشق انجام شده است.
مسجد شیخ مختار
این مسجد از مکان های مذهبی و تاریخی شهر دیاربکر محسوب می شود. این بنا در دوره حکمرانی آق قویونلوها در سال 1500 میلادی ساخته شده است. برجسته ترین ویژگی این بنا مناره هایش است که بر چهار ستون ایستاده است.
کایانو( cayonu)
این منطقه در غارهای هیلار(hilar) در محدوده سسورن پینار، منطقه ارگانی(ergani) در 40 کیلومتری شمال غرب دیاربکر قرار دارد. این منطقه از قدیمی ترین زیستگاه های آناتولیایی ها بوده و آثاری موجود است که نشان دهنده قدمت ده هزار ساله می باشد. در این منطقه که متعلق به دوران دهکده کشاورزان اولیه می باشد، آثاری مربوط به عصر نوسنگی نمایان شده است.
خرابه های اوک تپه (uctepe ruins)
این روستا در منطقه بیسمیل دیاربکر قرار دارد. در سال 1988 تحت نظارت علمی پرفسور دکتر علی سوین حفاری های این منطقه با مدیریت موزه دیار بکر آغاز شد. علاوه بر آثار مهم دوره جدید آشوریان، یافته های مهمی از هوری می تانی، دوره رومیان و یونانیان نیز کشف شد.
پل ملابادی
این پل در سال های 1146- 1147 روی رودخانه بتمن نزدیک شهر سیلوان در استان دیاربکر ساخته شد. این پل 150 متر طول، 7 متر عرض، 19 متر ارتفاع و پایه های قوس دار بزرگی دارد.
زندان دیاربکر
این زندان در سال 1980 ساخته شد که به آن جهنم دیار بکر می گفتند. در طی این سالها 34 زندانی در این مکان در گذشتند و در نهایت در سال 2009 تصمیم گرفتند این مکان را به مدرسه تبدیل کنند اما به در خواست کردهای منطقه این زندان در سال 2010 به موزه حقوق بشر مبدل شد.
موزه باستان شناسی و مردم شناسی دیاربکر
اولین موزه شهر که در سال 1944 در کنار مسجد جامع شهر افتتاح شد. در سال 1985 این موزه در ساختمان جدید خود در خیابان الازیق (elazig) در بخش شمالی شهر منتقل شد. در این موزه اسباب و وسایلی مربوط به عصر نوسنگی، اوایل عصر برنز، آشوریان، اراتو، روم، امپراتوری روم شرقی یا بیزانس، ترک های سلجوق، آق قویونلوها و دوران امپراتوری عثمانی به نمایش گذاشته شده است.
موزه ضیاء گوکالپ
ضیاءگوکالپ از اندیشمندان ترکیه در سال های 1876- 1924 بود. خانه ضیاء که محل تولد وی نیز بود، در سال 1953 از خاندانش خریداری و در سال 1962 به موزه تبدیل شد. این خانه یکی از نمونه های معماری شهری دیاربکر است که در سال 1808 ساخته شده است. در این موزه آثار، نوشته ها، روزنامه و عکس و وسایل شخصی وی به نمایش گذاشته شده است. این خانه در 2 طبقه از سنگ بازآلت سیاه با بخش های اندرونی و بیرونی ساخته شده است.
خانه آتاتورک دیاربکر
آتاتورک مدت کوتاهی با سمت فرماندهی ارتش در این شهر سکونت داشته است. این خانه سمان اغلو نامیده می شود که سبک معماری منحصر به فردی دارد. این بنا در اواخر قرن نوزدهم ساخته شده است.
و در پایان...
دیاربکر یکی از بزرگترین شهرها در جنوب شرق ترکیه است که در سواحل راست رودخانه دجله واقع شده است. دیاربکر که با نام آمیدا در زمان رومی ها مشهور بود، یک شهر باستانی است که در هر طرف آن اثار تاریخی دیده می شود. در زمان سلطنت روم ، دیوارهای اطراف شهر را ساختند كه شهر قدیمی را احاطه كرده بود.پس از رومی ها ، پارس ها آمدند و بعد از مدتی کوتاه دیاربکر توسط عربها فتح شد. رهبر این قبایل عرب بکر بن ویل بود و او کسی بود که نام این شهر دیاربکر که به معنای “کشور باکر” است گذاشت.
معرفی شهر زیبای ریودوژانیرو
