دریاچه تخت سلیمان در کشور ایران و استان آذربایجان غربی و در 45 کیلومتری شمال شرقی شهر تکاب واقع شده است. گفته می‌شود که این ناحیه پایتخت اشکانیان بوده است. تا قبل از ورود اسلام این محل بزرگترین مرکز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادی ایرانیان محسوب می‌شده و اهمیت بالایی داشته است. گنزک، کنزک، گنجک، گنزه، جنزه، گنجه، گنگ، گنزکا، کادزا، گنذزک، گنژگ، گادزاکا، جزن، جزنق، ستوریق، شیز، چیچست و چوچست تمامی نام‌هایی هستند که در طول تاریخ به این محل داده‌اند که خود حکایت از اهمیت و تاریخ کهن آن دارد. اقوامی همچون مادها، هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و مغولان هریک در دورانی اطراف این دریاچه زیسته‌اند و در نهایت دریاچه شاهد تاریخ بسیاری از این اقوام بوده است. این‌جا را محل تولد زرتشت می‌دانند و آتشکده بزرگ آذرگشنسپ در آن بنا شده بوده که آتش جاودان این معبد تا هفت قرن فروزان باقی می‌ماند. آتشکده آذرگشنسپ یکی از سه آتشکده مقدس زرتشتیان و نماد قدرت آیین زرتشتی به‌شمار می‌رفته است.
افسانه‌های بسیاری حاکی از مدفون بودن گنجینه‌هایی ارزشمند در اعماق این دریاچه وجود دارد. گنج‌هایی که به دلیل عمق زیاد آب آن، هیچکس حتی غواصان هم قادر نیستند به آن دسترسی پیدا کنند. از روایاتی که به قدمت این دریاچه و وجود گنجهای پنهان شده در آن اشاره دارد مربوط به سلسله هخامنشی و دوران کوروش کبیر می‌باشد، که آمده است کوروش پس از غلبه بر پادشاه لیدیه، اموال بسیاری بدست آورده و هنگام بازگشت از سفرش به ایران، غنایم قیمتی را که بدست آورده بود به عنوان نذر در آب مقدس دریاچه می‌اندازد. در روایتی دیگر به جنگ‌های میان رومیان و اشکانیان و در سال 36 پیش از میلاد اشاره دارد که طی آن‌ها قلعه تخت سلیمان محاصره می‌شود و نگهبانان آتشکده مقدس در این زمان‌ها با انداختن اشیای قیمتی موجود در آتشکده و معبد به داخل دریاچه آن‌ها را از دسترسی دشمن در امان نگاه می‌دارند و نیز برای حفظ خود از دشمن همزمان اشیا را نذر دریاچه و خدای آب می‌کنند، زیرا به باور زرتشتیان این دریاچه به الهه آب یعنی آناهیتا تعلق دارد و ریختن این اشیا به عنوان نذری کاری مرسوم بوده است. برخی نیز بر این باورند که شاید انگشتر گمشده سلیمان نبی در کف این دریاچه باشد. طبق افسانه‌ای، شیطان انگشتر او را به درون دریاچه می‌اندازد و با ظاهر سلیمان بر تخت پادشاهی تکیه می‌زند. برخی از مردم دریاچه تخت سلیمان را دارای خاصیتی جادویی می‌دانند که هر موجودی که به آن وارد شود بلعیده و به قعر دریاچه می‌برد.
آب چشمه رسوبی دریاچه تخت سلیمان از عمق بیش از 112 متری و از درون زمین می‌جوشد. شاید برایتان جالب باشد بدانید که چرا عمق دریاچه اینقدر زیاد است! در حقیقت بدلیل بالا بودن رسوبات چشمه آرتزین تامین کننده آب دریاچه و در گذر زمان با رسوب شدن املاح آب، لبه‌های چشمه بالا آمده و امروزه تا این ارتفاع رشد کرده‌اند. مهمترین آثار باستانی قرار گرفته در اطراف دریاچه بقایای بجای مانده از آتشکده آذرگشنسپ و تالارهای دوره ساسانی هستند. طول دریاچه 110 متر است و عرضی به طول 80 متر دارد. آبی که از چشمه کف دریاچه می‌جوشد در ابتدا 40 درجه سانتی‌گراد دما دارد اما با رسیدن به سطح دریاچه این عدد به 21 درجه می‌رسد. دمای دریاچه در تمامی طول سال ثابت و بدون تغییر است.
به‌دلیل وجود مقادیر زیادی از عناصر سخت مانند منیزیم، پتاسیم، سدیم، سولفات، کلر و کلسیم نوشیدن آب دریاچه ممکن نیست و نمی‌توان حیاتی در سطح آن و یا اعماق دریاچه پیدا کرد. دو جوی در شمال و جنوب محوطه، آب سرریز شده از دریاچه را به سوی مزارع زراعی هدایت می‌کنند. تپه‌ای که دریاچه و محوطه باستانی بر روی آن قرار گرفته‌اند 62 متر ارتفاع دارد و رسوبات حاصل از چشمه کف دریاچه آن را بوجود آورده است. به‌طور میانگین هرساله 9 میلی‌متر رسوب بر روی این تپه ایجاد می‌شود. و همین تشکیل رسوب در این دریاچه علتی بر عدم دسترسی به اعماق آن می‌باشد.
