فیلرگیری موتور خودرو چیست و چگونه انجام می شود؟

فیلر گیری یکی از مهمترين و ضروری ترین عملی است که تعمیر کار باید این عمل (فیلرزدن)را انجام دهد.هر جسمی بر اثر حرارت منبسط شده و بر طول و قطر و حجمش افزوده می شود قطعاتی که در موتور بکار رفته اند در مقابل حرارت انبساط پیدا می کنند که در هنگام طراحی موتور با محاسبه این مقدار انبساط را بخوبی جبران می کنند. یکی از سیستمهای که انبساط در انها محسوس بوده و برای کار موتور تاثیر بسزایی دارد سیستم حرکت سوپاپها می باشد که کارخانه سازنده با توجه به جنس و حجم و ضریب انبساط قطعات مقداری فاصله بین انها در نظر گرفته است تا در هنگام انبساط این فاصله پر شود و کار باز و بسته شدن سوپاپها مختل نگردد در صورت عدم وجود این لقی قطعات در برابر گرما منبسط شده و چون میدان حرکتی در جهت طولی ندارند به هم فشار اورده باعث سائیدگی تاب برداشتن و خرابی قطعات می گردند مقدار این لقی توسط کارخانجات سازنده اندازه گیری و اعلام شده و انرا با فیلر اندازه و تنظیم میکنند.

فیلر چیست؟

پیش از آنکه به سراغ مبحث فیلرگیری برویم ابتدا باید ببینیم که خود فیلر به چه معناست. کلمه feeler به یک ابزار مکانیکی شامل ورقه های نازک فلزی گفته می شود که هر کدام از این ورقه ها ضخامت مشخصی دارند و می توان با استفاده از آن ها میزان فاصله بین اجزای داخلی موتور را به طور نسبتا دقیق سنجید.

فیلرگیری چیست؟

حالا که با ابزار فیلر آشنا شدید، می توان دقیق تر در رابطه با عملیات فیلرگیری صحبت کرد. اگر با اجزای سرسیلندر آشنا باشید، می دانید که سوپاپ های نصب شده روی سرسیلندر توسط بادامک های میل سوپاپ به طور مدام باز و بسته می شوند. حال امکان دارد که بادامک ها به صورت مستقیم روی استکانی سرِ سوپاپ ضربه وارد کنند و یا به طور غیرمستقیم با انگشتی یا اسبک نصب شده روی سرسیلندر در ارتباط باشند.

اسبک ها قطعات فلزی هستند که از یک طرف با بادامک های میل سوپاپ در ارتباطند و در سمت دیگر با سوپاپ تماس پیدا می کنند. به منظور آنکه عملیات تایمینگ موتور به نحو دقیق و کامل صورت پذیرد، باید یک میزان لقی استاندارد بین سر سوپاپ تا انتهای اسبک در نظر گرفته شود؛ چراکه در زمان سرد بودن موتور، فاصله میان این دو به دلیل انبساط دمایی نسبت به زمانی که موتور کاملا گرم است، متفاوت خواهد بود. بنابراین درصورتی که لقی بین سر سوپاپ و اسبک به طور استاندارد تنظیم نشود، زمان باز و بسته شدن سوپاپ ها یا میزان حرکت این قطعات نسبت به حالت استاندارد تفاوت پیدا خواهد کرد. بنابراین ممکن است عملیات چهارگانه مکش، تراکم، انفجار و تخلیه سیلندر دچار خدشه شود. در این حالت ضمن آنکه سروصدای موتور بیشتر خواهد شد، توان پیشرانه، کشش خودرو و مصرف سوخت نیز تحت تاثیر منفی قرار خواهد گرفت.

به همین دلیل است که خودروهای دارای اسبک غیرهیدرولیک در فواصل زمانی مختلف نیاز به فیلرگیری پیدا می کنند. البته امروزه عملیات فیلرگیری به صورت خودکار از طریق تایپیت های هیدرولیک انجام می شود و خودروهای جدید دیگر نیازی به فیلرگیری ندارند. اما همچنان ماشین های قدیمی تر مثل پیکان و پرایدهای تولید شده در قبل از دهه ۹۰ به فیلرگیری نیازمند هستند.

فیلرگیری شامل چه مواردی است؟

• تنظیم سوپاپ­ های ورودی هوا بنا بر شرایط جوی و فصلی
• تنظیم سوپاپ­ های خروجی دود بنا بر شرایط جوی و فصلی
• تست وضعیت کارکرد موتور، سوخت، دود خروجی و … توسط دستگاه دیاگ
• صدا گیری سوپاپ ­ها

شل بودن فیلر سوپاپ

شل بودن یا زید بودن خلاصی سوپاپ باعث ایجاد سر و صدای زیاد در موتور میشود که این صدا معمولا بصورت (چیک چیک ) شنیده میشود و بسیار آزاردهنده است. شل بودن سوپاپها همچنین باعث کاهش عملکرد و راندمان موتور و طول عمر آن و متعلقات آن میشود. متعلقات سوپاپ در در اتومبیل های مختلف متفاوت است . در برخی اتومبیل ها استکانی یا تایپیت وجود دارد و در برخی از انگشتی یا اسبک استفاده میشود. سفت بودن فیلر سوپاپ به مراتب مشکلات بیشتری از شل بودن آن خواهد داشت.

سفت بودن فیلر سوپاپ

کم بودن خلاصی سوپاپ یا همان سفت بودن بدتر از شل بودن سوپاپ است. اگر چه در این صورت در موتور ایجاد سر و صدا نمیکند اما باعث ساییدگی میل سوپاپ و سایر متعلقات آن میشود و همچنین باعث کاهش راندمان موتور میشود و داغ کردن موتور میشود. در صورت سفت بودن سوپاپ کشش اتومبیل بعد از گرم شدن کمتر شده و آمپر آب بالا میرود. در خودروهایی که دارای سیستم خنک کنندگی قوی هستند سفت بودن سوپاپ باعث از کار افتادن زود هنگام فن رادیاتور میشود. فیلرگیری موجب کاهش مصرف سوخت می شود

علائم نیاز به فیلر گیری

در گذشته به دلیل استفاده از آلیاژهای نه چندان مرغوب در نشیمنگاه سوپاپ و دیگر متعلقات سوپاپ مانند انگشتی و میل تایپیت، عمل فیلرگیری بصورت دوره­ای انجام می­گرفت. در خودروهای امروزی از آلیاژهای بادوام­تری برای ساخت سوپاپ­ ها و سرسیلندر استفاده می­شود تا نیازی به انجام فیلرگیری خودرو نباشد، مگر اینکه خودرو عملکرد عادی نداشته باشد یا از سوخت­ های دیگری مانند دیزل و گاز استفاده کند. به یاد داشته باشید که در صورت باز شدن سرسیلندر و تعویض سوپاپ ­ها لازم است که علاوه بر انجام فیلرگیری اولیه، به ازای هر هزار کیلومتر کارکرد موتور دوباره فیلرگیری شود.در موارد زیر به فیلرگیری نیاز خواهد بود

• شنیده شدن صدای غیرطبیعی از سوپاپ­ ها بر اثر شل شدن مهره میل سوپاپ
• پس از تعمیر سر سیلندر
• ضربه خوردن شدید به موتور (مانند تصادف شدید)
• گرم شدن بیش از حد موتور در صورتی که سیستم خنک کننده به خوبی کار کند
• گرم شدن دیرتر خودرو و بد روشن شدن موتور در فصل سرما

اهمیت و مزایای فیلرگیری

فیلرگیری در خودروها باعث عملکرد بهتر و افزایش طول عمر موتور ، کاهش الودگی صدا و آلودگی هوا ، کاهش مصرف سوخت ، شتاب گیری بهتر و سریعتر خودرو میشود.

روش فیلرگیری

اصولا روش فیلرگیری بر حسب نوع موتور می تواند متفاوت باشد، اما اگر بخواهیم به طور کلی به این قضیه اشاره کنیم، باید گفت که ابتدا لازم است سوپاپ های خانه شماره ۱ را در یک موتور چهار سیلندر نظیر موتور پراید، به حالت قیچی درآورد. وضعیت قیچی به زمانی گفته می شود که سوپاپ دود سیلندر شماره ۱ کاملا بسته باشد و سوپاپ هوای مقابل آن در آستانه باز شدن قرار داشته باشد. در این حالت می شود گفت که خانه شماره یک در وضعیت قیچی قرار دارد و سپس می توان به فیلرگیری سوپاپ های خانه شماره ۴ و همچنین سوپاپ هوای سیلندر شماره ۳ و دود خانه شماره دو پرداخت. برای فیلرگیری سایر سوپاپ های باقیمانده نیز باید به صورت برعکس ابتدا سیلندر شماره ۴ را به حالت قیچی درآورد و همین فرآیند را روی سوپاپ های سیلندر شماره یک و دیگر سوپاپ های خانه شماره ۲ و ۳ انجام داد.

علائم فیلر گیری نامناسب

اگر فیلر سوپاپ مشکل داشته باشد، دو حالت پیش خواهد آمد؛ حالتی که فیلر بیش از حد شل باشد، سروصدایی شبیه به چیک چیک از سرسیلندر شنیده می شود و راندمان موتور پایین می آید. در حالت کم بودن لقی یا به اصطلاح سفت بودن فیلر نیز استهلاک قطعاتی مثل میل سوپاپ و سوپاپ ها افزایش پیدا خواهد کرد و درنتیجه عمر مفید قطعات سرسیلندر پایین خواهد آمد. همچنین راندمان موتور نیز تحت تأثیر منفی قرار خواهد گرفت.

لازم است یادآوری کنیم که اکثر خودروهای جدید مجهز به تایپیت هیدرولیک های اتومات هستند و نیازی به فیلرگیری ندارند، اما خودروهای قدیمی تر مثل پرایدهای تولید شده در سال های قبل از دهه ۹۰ ، پیکان، پژو آردی و… جهت کاهش سروصدای موتور و بهبود راندمان نیاز دارند تا در فواصل زمانی نه چندان طولانی مورد فیلرگیری قرار بگیرند. بنابراین توصیه می کنیم که حتما مبحث فیلرگیری این موتورها را جدی بگیرید تا اتومبیل شما بازده فنی بهتر، سروصدای کمتر و مصرف سوخت مناسب تری داشته باشد.

کدام خودرو ها نیاز به فیلرگیری و کدام نیاز به شیم گیری دارند؟

خودروهایی که در موتور بجای فیلر شیم دارند کار شیم گیری آنها توسط تراشکار و در هنگام باز کردن سر سیلندر انجام میشود. و اما خودروهایی که فیلر دارند شامل پرایدهای تا مدل 1392 ، تمام مدلهای پیکان و نیسان و مزدا و پی کی و دوو ماتیز وریسر و پژوهای تیپ یک و دو و سه ، میباشد که همگی باید فیلرگیری شوند.اما آب بندی سوپاپ ها در پژو 405 با موتور xuV ، سمند با موتور 8001 و پژو پارس با موتور 1800 با شیم گیری انجام میشود.خودروهای جدید دیگر دارای فیلر یا شیم نیستند و عمل آب بندی سوپاپ آنها توسط قطعه ای به نام استکان تایپیت انجام میشود که این کار بصورت خودکار یا فشار با روغن انجام میشود.

خودروهایی که دارای استکان تایپیت هستند شامکل پرایدهای مدل 1393 به بلا ، پژوهای 206 تیپ چهار و پنج و شش TU5 ، سمند ef7 با موتور ملی ، مزدا 3 ، ریو ، رانا، و برلیانس میباشد. در خودرو هایی که استکان تایپیت ندارند باید حتما از روغن موتور های 40-10 برای پر کردن استکان تایپیت استفاده کرد.

نشانه های یک فیلرگیری ایده آل

برای انجام یک فیلرگیری خوب و با کیفیت باید به نکاتی توجه شود. از جمله باید به استانداردهای کارخانه سازنده خودرو و همچنین به شرایط فیلرگیری مانند دما و تایمینگ توجه شود.از مشخصات یک فیلرگیری خوب ایجاد صدای نرم و یک دست توسط سوپاپها و همچنین خروجی نرم و یکنواخت اگزوز است. خلاصی صحیح سوپاپ باعث ایجاد صدایی یکنواخت و منظم میشود قطع شدن کامل صدای سوپاپها نشانه سفت بودن تنظیم سوپاپ است (البته بجز موتورهای دارای استکانی اتوماتیک و تنظیم دستی) و در این حالت خروجی اگزوز نیز خشن و زننده میشود.در صورتیکه فیلرگیری بعضی از سوپاپها شل تر و بعضی سفت تر باشد ، خروجی اگزوز و صدای سوپاپها نیز بصورت دوره ای دچار نوسان میشود.

فیلرگیری فصلی

عمل فیلر گیری فصلی یا همان فیلر گیری تابستانی یا زمستانی در واقع به علت عدم آگاهی و درک کامل ما و مقایسه موتور خودروها با بدن انسان است.از جمله این اشتباهات برای مثال باز کردن ترموستات در فصل تابستان است. اما موتور اتومبیل به دلیل وجود ترموستات در گرمای تابستان در سرمای زمستان به صورت پیوسته و در یک شرایط دمایی ثابت کار میکند و نیازی به تغییر دما بصورت دستی توسط ما ندارد. پس تغییر دادن میزان خلاصی سوپاپ در فصلهای مختلف سال کار اشتباه و بی نتیجه و کاملا غیر علمی است.

نکاتی که بهتر است برای فیلرگیری موتور بدانید

• شناخت سوپاپ­ ها برای فیلرگیری
• میزان شل بودن قطعات در جای خود و فاصله مجازیی که باید توسط فیلر برای سوپاپ­ ها میزان کنیم
• اطلاع از میزان شل بودن قطعات در جای خود، بسته به دستور کارخانه تا عمل فیلرگیری چه در حالت سرد و چه در حالت گرم به درستی انجام گیرد
• شناخت احتراق سیلندرها برای فیلرگیری دقیق­تر
• شناخت نوع خودرو و تنظیمات مناسب برای فیلر آن
  تست کمپرس موتور خودرو چیست و چگونه انجام میشود؟