موتور، قلب خودرو است و همان طور که ما با انواع و اقسام اقدامات سعی می کنیم از قلب خودمان محافظت کنیم، موتور هم به مراقبت و نگهداری نیاز دارد. به همین خاطر از کار افتادن یا خراب شدن آن همیشه خبر بدی است، زیرا علاوه بر این که باید خودرو را به کناری بکشید، مجبورید هزینه گزافی هم بابت تعمیرات بپردازید. یکی از کارهایی که می توانید انجام دهید تا از موتور خودرویتان مراقبت کرده باشید تست کمپرس خودرو است. در این مقاله قصد داریم تا شما را با این اصطلاح و روش انجام آن آشنا کنیم. با ما همراه باشید.
منظور از کمپرس موتور چیست؟
در ابتدای مقاله بهتر است با کمپرس موتور آشنا شویم. موتورهای احتراقی جهت انجام صحیح وظیفه خود نیاز دارند تا هوا را به میزان کافی درون محفظه سیلندر فشرده یا کمپرس کنند تا از این طریق مخلوط سوخت و هوای فشرده شده در اثر جرقه یا گرما منفجر شود و انرژی لازم جهت چرخش میل لنگ و چرخ ها را فراهم آورد. فشرده کردن هوا درون سیلندر نیازمند آب بندی و عایق بندی کامل فضای میان پیستون با دیواره سیلندر، سوپاپ ها و سرسیلندر خواهد بود تا پیستون به بهترین وجه ممکن مخلوط سوخت و هوای درون سیلندر را فشرده و آماده انفجار کند.
درز بین پیستون و دیواره سیلندر توسط رینگ های کمپرس روی پیستون گرفته می شود؛ واشر سرسیلندر وظیفه آب بندی سطح تماس سیلندر با سر سیلندر را برعهده دارد و سوپاپ ها نیز روی سرسیلندر توسط سیت سوپاپ آب بندی می شوند. هرگونه ایراد در موارد یادشده سبب خواهد شد تا هوای فشرده شده از درزها بیرون بزند و قدرت پیشرانه از حالت استاندارد کمتر شود.
علاوه بر کاهش قدرت موتور، مواردی همچون افزایش خروج بخار از درب روغن موتور یا ورود هوا به سیستم رادیاتور، از دیگر نشانه های کاهش کمپرس موتور به شمار می رود. همچنین در موارد حادتر احتمال بروز روغن سوزی به دلیل ساییدگی رینگ های کمپرس پیستون نیز وجود خواهد داشت.
تست کمپرس موتور چیست؟
شرکت های سازنده معمولا مقادیر مجازی را به عنوان میزان کمپرس هوای استاندارد برای سیلندرهای موتورهای خود اعلام می کنند که بسته به نوع و قدرت موتور، این اعداد می تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال رنج استاندارد برای کمپرس سیلندر خودروی پراید چیزی حدود 140 تا 200 psi اعلام شده است.
حالا اگر کمپرس موتور از میزان مجاز کمتر شود، موتور با افت توان یا سایر ایرادات اشاره شده در بالا مواجه خواهد شد. جهت انجام تست میزان کمپرس موتور می توان از روش های مکانیزه کامپیوتری پیشرفته استفاده کرد و یا آن را با استفاده از یک فشارسنج دستی انجام داد. به دلیل ارزان تر بودن روش دوم، معمولا تمامی تعمیرگاه ها از فشارسنج دستی جهت تشخیص میزان کمپرس موتور استفاده می کنند
شیوه کار به این صورت است که ابتدا شمع سیلندری که نیاز به فشارسنجی دارد، باز شده و فشارسنج به جای شمع بسته می شود. پس از آن لوله های ورودی هوای موتور باز می شود تا هوا بدون مانع مستقیما به درون موتور راه یابد. همچنین رله یا فیوز پمپ بنزین از جای خود خارج می شود تا اتومبیل پس از استارت خوردن روشن نشود.
در مرحله بعد یک نفر پشت فرمان نشسته و پدال های کلاچ و گاز را تا آخر می فشارد و استارت میزند. هم زمان فرد دیگر فشارسنج متصل به سیلندر را در دست دارد . پس از اینکه موتور برای مدتی استارت خورد و پیستون ها درون سیلندر بالا و پایین شدند، عقربه فشارسنج روی یک عدد ثابت خواهد شد. این عدد فشار کمپرس آن سیلندر را به اطلاع تعمیرکار می رساند. تست کمپرس تمامی سیلندرهای دیگر نیز به همین شیوه قابل انجام خواهد بود.
پس از اتمام کار و ثبت فشار کمپرس هر یک از سیلندرها، می توان با مقایسه اعداد به دست آمده با مقادیر استاندارد اعلامی توسط کارخانه، از بروز ایراد در مجموعه سیلندر، پیستون و سایر موارد مطلع شد.
گاهی اوقات نیز تعمیرکاران طی دو مرحله تست کمپرس را انجام می دهند که در مرحله دوم با اضافه کردن چند قطره روغن به درون سیلندر این فرایند انجام می پذیرد. اگر کمپرس موتور در مرحله دوم بیش از میزان ثبت شده مرحله اول باشد، این امر نشانه آن است که رینگ های موتور ضعیف تر از حد استاندارد هستند؛ چراکه به طور موقت روغن، درز رینگ با دیواره سیلندر را پر کرده و کمپرس موتور افزایش یافته است.
با استفاده از تست کمپرس متوجه خواهید شد که موتور خودروتان در چه وضعیتی قرار دارد. در واقع موتور، از برخی جهات مشابه پمپ باد کار می کند،بنابراین برای این که به طور موثر و کارآمد عمل کند و به راحتی استارت بخورد، نیاز به کمپرس و آب بندی خوب دارد.
به عنوان یک اصل، جرم کمپرس بیش تر موتورها بایدبین 140 تا 160 باشد و نباید بین سیلندرها تفاوتی بیش تر از 10 درصد وجود داشته باشد. کمپرس پا یین در یک سیلندر معمولا بیانگر وجود نوعی ایراد در سوپاپ دود است. کمپرس پایین در دو سیلندر کنار هم معمولا به این معنی است که واشر سرسیلندر خوب عمل نمیکند. کمپرس پا یین در همه سیلندرها نشانگر روند فرسودگی رینگ ها و سیلندرهاست و موتور به معاینه فنی جدیتری نیاز دارد.
کمبود کمپرس موتور به چه معناست؟
با توجه به توضیحات ارائه شده در سطوح بالا می توان خیلی راحت به جواب این سوال پی برد. کاهش کمپرس موتور در مقایسه با میزان استاندارد می تواند نشانه وجود ایراد در رینگ های کمپرس، گشاد شدن دیواره سیلندر، سوختن واشر سرسیلندر یا آب بندی ناصحیح سوپاپ های سرسیلندر باشد. اگر کمپرس یک سیلندر بسیار پایین یا نزدیک صفر ارزیابی شود، احتمالا یک یا چند سوپاپ دچار ایراد شده و باز مانده اند.
ضمنا اگر دو سیلندر کنار هم دارای کمپرس یکسان باشند و در عین حال میزان آن پایین تر از حد استاندارد ارزیابی شود، سوختن واشر سرسیلندر محتمل خواهد بود؛ اما اگر میزان فشار هوای هر سیلندر به طور جداگانه پایین تر از رقم استاندارد باشد، آنگاه می توان به وجود ایراد در رینگ های کمپرس پیستون های این سیلندرها یا افزایش قطر داخلی سیلندر مذکور پی برد. همچنین ممکن است آب بندی سوپاپ ها نیز دچار ایراد باشد که درنتیجه هوای فشرده شده از سوپاپ سرسیلندر به بیرون هدایت می شود. در این صورت رفع ایراد کمپرس موتور چندان هزینه بر نخواهد بود و صرفا با آب بندی سوپاپ ها و سرویس سرسیلندر مشکل برطرف خواهد شد، اما اگر رینگ پیستون و دیواره سیلندر موتور نقص داشته باشد، آنگاه هزینه تعمیرات بسیار افزایش خواهد یافت.
7 اشتباه رایج در مورد روغن موتور خودرو که به کمپرس آسیب می زند :
- شایع شده است که روغن پارافینی بیشتر لجن می سازد . این شایع به خاطر شباهت حالت مومی لجن به مومی بودن پارافین رواج یافته است ، در حالی که بسیاری از روغن های پایه نفتی ، ثبات کارایی و طول عمر زیادی را به موتور ماشین شما می بخشد .
- گفته می شود که هر وقت خواستید ، می توانید به از روغن های پایه نفتی استفاده نمود . زمان زیادی می باشد که روغن سنتتیک که استاندارد های روغن موتور تغییر کرده و بسیاری از روغن ها هستند . مثل همیشه ترکیبی از روغن های پایه نفتی و سنتتیک توصیه می شود .
- معمولا خودرو سازان خارجی برند و نوع خاصی از روغن را برای موتور توصیه می شود . مثل الف ، شل ، اسو ، لیکومولی و غیره که اغلب برچسب آرم شرکت طرف قرار داد با خودرو ساز نیز در کوشه شیشه عقب نصب می شود .
- می گویند استفاده از روغن با کیفیت در موتور خودروهایی که چند سال از عمرش گذشته ، سبب چکه کردن و نشت روغن می شود . اصلا نباید این حرف را باور کرد و از حتما باید از روغن های با کیفیت استفاده کرد . اگر بعد از مدتی استفاده از روغن معمولی با تعویض روغن به سمت استفاده از روغن با کیفیت بالاتر ، نشت روغن دیدید ، هیچ ارتباطی با کیفیت روغن ندارد بلکه مربوط به خرابی قطعات است ، باید آن ها را عوض کنید .
- می گویند اگر قدری روغن بیشتر از میزان استاندارد در داخل موتور بریزی ، بهتر کار می کند .این حقیقت ندارد و چه بسا باعث نشت روغن و دردسر های بعدی شود . ممکن است روغن از سیلندر نشت کند و یا وارد قسمت هایی شود که نباید شود . روغن موتور باید دقیقا مطابق اندازه استاندارد مصرف شود .
- اگر سیاه شدن روغن علامت بدی نیست ، پس روغنی که سیاه نشده هنوز می توانید کار کند ؟ خیر روغن موتور عمر خاصی دارد . میزان پیمایش خودرو ، فشار موتور و گرمای محیط ، عوامل اصلی تاثیر گذار بر عمر روغن هستند . روغن موتور را به موقع و طبق زمان بندی باید عوض کرد ، رنگ روغن دلیل محکمی برای تعویض آن نیست .
- می گویند که روغن های مخصوص فشار بالا بهترند . بد نیست بدانید که رابطه مستقیمی میان فشار روغن و گرانروی وجود دارد . این دو شاخص می توانند در شرایط مختلف رانندگی تغییر کرده و عملکرد موتور را نیز تغییر دهند . در این جا هم عامل اصلی برای انتخاب روغن موتور باید توصیه های خودرو سازان باشد .
آزمون "نشتی " چیست؟
آزمون "نشتی سیلندر " مشابه تست کمپرس بوده و نشانگر آب بندی سیلندرهاست، با این تفاوت که به جای فشار، عدم (فقدان) فشار را اندازه گیری میکند. در تست نشتی، همه شمع ها باید باز شوند؛ سپس میل لنگ را بچرخانید تا هر پیستون درست در وسط قرار بگیرد. هنگام آزمایش هرکدام از سیلندرها، سوپاپ های دود و هوا بسته هستند. بیش تر افراد با سیلندر شماره یک شروع و از ترتیب احتراق مثل 2- 4- 3- 1پیروی میکنند. یک کوپلینگ سیم پیچی شده به نشتی سنج متصل می شود و به سوراخی که شمع در آن قرار می گیرد بسته می شود. سپس هوای تحت فشار ( 80 تا 90 پی اس آی) به سیلندر دمیده می شود.( یک پی اس آی فشار به معنای فشار اعمال شده ناشی از 454 گرم وزن روی سطحی به اندازه یک اینچ مربع است.)
به طور کلی، موتور در بهترین وضعیت باید تنها پنج تا 10 درصد نشتی داشته باشد. موتوری که هنوز در وضعیت خوبی قرار دارد ممکن است تا 20 درصد نشتی هم نشان دهد، اما نشتی بیش تر از 30 درصد نشاندهنده مشکل است.
نکته ای که در آزمون نشتی بر خلاف تست کمپرس وجود دارد این است که در این تست، وجود فشار سریع ترو راحت تر مشخص می شود. اگر می شنوید که هوا از لوله اگزوز بیرون می آید، نشان دهنده سوپاپ دودی است که نشتی می دهد. هوایی که از اطراف دریچه گاز یا کاربراتور بیرون می آید نشان گر وجود نشتی در سوپاپ هواست و بخاراتی که از سوپاپ خروجی کمپرس Crankcase Ventilation Positive بیرون می آید بیانگر مستهلک بودن رینگ ها یا بوش سیلندرها هستند.از تست نشتی به صورت مرتبط با تست کمپرس نیز استفاده می شود تا انواع مشکلات دیگر تشخیص داده شود.
سیلندری که کمپرس ضعیف ولی نشتی جزئی دارد، معمولا به دلیل مشکل در مجموعه سوپاپ است؛ مانند خرابی دلکو، فنر شکسته سوپاپ، فیلترهوای معیوب، میل بادامک ساییده شده و غیره. اگر همه سیلندرها کمپرس پایین دارند اما نشتی جزئی نشان می دهند، مهم ترین علت آن ممکن است زمان بندی نامناسب سوپاپ باشد.زنجیر یا تسمه تایمینگ ممکن است یکی دو دندانه اش از بین رفته باشد و به همین علت درست کار نکند.اگر کمپرس خوب است و نشتی جزئی است اما سیلندر خوب عمل نمیکند یا در تست توازن قدرت، ضعیف عمل میکند ، این موضوع بیانگر مشکل در پاشش سوخت یا انژکتور ایراددار است.
برخی اوقات مکانیک می گوید، موتور کمپرس بسیار زیادی دارد که به دلیل رسوب بیش از حد دوده کربن است؛ این جمله به این معنی است: هنگامی که سوخت می سوزد، رسوب زیادی در اتاق احتراق، سوپاپ ها و بالای پیستون باقی می گذارد. سرعتی که این رسوبات جمع می شوند، بستگی به نوع رانندگی و کیفیت سوخت دارد. رسوبات کربن به طور کلی در یک موتور جدید در مسافتی بین هشت هزار و 450 تا 25 هزار و 350 کیلومتر جمع آوری و سپس متوقف می شوند.
با این حال رانندگی کم، تعویض کم روغن یا مشکلات داخلی موتور مانند گایدهای فرسوده سوپاپ یا رینگ های ایراددار یا شکسته شدن نشیمن ( seat ) سوپاپ سبب سوختن روغن در محفظه احتراق می شوند و می توانندتجمع رسوبات را به مقدار زیادی سرعت ببخشند. کمپرس زیاد ممکن است به دلیل ضخامت زیاد رسوبات کربن باشد که سبب ضربه به شمع یا تاخیر در احتراق موتور های احتراق داخلی می شود. حتی ممکن است رسوبات به حدی برسد که سبب سایش میان پیستون و سرسیلندر شده و همچنین عامل ایجاد سروصدا و آسیب بسیار زیاد به موتور خودرو شود.
نحوه تست كمپرس موتور خودرو
كمپرس را می توان به دو روش اندازه گيري کرد: به روش دستی با اندازه گیری كمپرس، یا الکترونیکی با تحليل گر موتور. روش اندازه گیری دستی تنها روش قابل دسترسی است که بیش تر افراد نیز خودشان به تنهاییمی توانند آن را انجام دهند.
مرحله اول آزمایش
- موتور حتماً بايد گرم باشد (یعنی حداقل يك بار فن ها كار كرده باشند).
- خرطومی هوا را از دريچه گاز جدا كنيد(دريچه گاز باید مستقيماً هوا بكشد).
- سوكت كويل دوبل را جدا كنيد ( يا واير سر شمعها را از روی شمع جدا كرده و شمع را به صورت جداگانه روی وايرها نصب كنيد و اتصال به بدنه كنيد تا جرقه موقع استارت زدن به صورت طبيعی تخليه شود).
- شمع های موتور را باز كنيد.
- تهيه يك عدد كمپرس سنج.
- يك نفر پشت فرمان بنشيند و همزمان پدال كلاچ را گرفته و پدال گاز را تا آخر فشار دهد(تخته گاز).
- نفر بعدی ابتدا از خانه يك شروع كند: كمپرس سنج رو بر روي جاي شمع خانه يك قرار داده و نفر اول شروع به استارت زدن كند.
- انقدر استارت زده شود تا عقربه كمپرس سنج ديگر نوسان نداشته باشد.
- عدد روی كمپرس سنج را يادداشت كنيد.
- تمام مراحل برای خانه های ديگر تكرار شود.
- مهم نيست خانه يك از كدوم سمت شروع شود.
- چهار عدد بدست می آيد.
مرحله دوم آزمایش
- يك مقدار روغن (به اندازه چند سی سی) با روغن دان درون خانه شماره يك بريزيد(همان خانه شماره يك در مرحله يك).
- استارت بزنيد تا عقربه كمپرس سنج از نوسان بيفتد.
- عدد را يادداشت كنيد.
- براي خانه های ديگر دقيقاً تكرار شود.
- در مجموع برای هر خانه دو عدد بدست می آيد.
مرحله تفسیر اعداد تست كمپرس موتور خودرو
اگر عدد دوم هر خانه نسبت به عدد اولی همان خانه بيشتر شد يعنی رينگ ضعيف است ( زیرا روغن ريخته شده توسط روغن دان به صورت موقت به كمك رينگ ها آمده و محفظه احتراق را آب بندی می كند).
اگر عدد دوم تغييری نداشت يا تغييرات كم بود،يعنی لاستيك ساق سوپاپ يا گيت سوپاپ مشكل دارد.
اگر در مرحله اول اعداد سيلندرها با هم اختلاف داشتند،ابتدا سرسيلندر را طبق گشتاور توصيه شده پيچ ها را سفت كنيد و بعد دوباره شروع كنيد جهت تست.
اگر دو خانه وسط كه همزمان پيستون ها با هم بالا می آیند،اعداد فشار كمپرس مثل هم بود اما با بقيه سيلندرها تفاوت داشت،ابتدا آچار كشی سرسيلندر را انجام دهید و اگر مجددا تكرار شد یعنی واشر سر سيلندر سوخته است.
تست گوزن یا تست موس خودرو چیست ؟
