ساعدنیوز
ساعدنیوز

بیوگرافی و زندگی شخصی فرامرز پایور پدر سنتور ایران

  شنبه، 18 اردیبهشت 1400   زمان مطالعه 10 دقیقه
بیوگرافی و زندگی شخصی فرامرز پایور پدر سنتور ایران
فرامرز پایور اولین سنتورنوازی بود که روی سنتور، نواسازی می‌کرد و تنها در پی بداهه‌نوازی نبود. به بیان دیگر،فرامرز پایور اولین آهنگ‌سازی بود که ساز تخصصی او، سنتور بود.

«فرامرز» نام پسر رستمِ دستان بوده است، اما در فرهنگ انجمن آرای ناصری، توضیح جالبی درباره ی ریشه واژه «فرامرز» آمده است؛ و آن، اینکه فرامرز «در اصل فَرمَرز بوده، یعنی شکوه زمین».«پایوَر» نیز در فرهنگ معین صاحب منصب و مقام دار معنا شده است.

این مقدمه موجزِ لغت نامه یی، مدخلی است برای یادکردن از یکی از بزرگان موسیقی ایرانی؛ مردی که نامش «فرامرز» بود و به حق، یکی از جلوه های شُکوهِ سرزمینِ موسیقی ایرانی بوده و همچون شهرتش، «پایور»، یکی از عالی جنابان و بلندپایگانِ واجب احترامِ آن به شمار می آید.

شاید شماری از مخاطبانِ کم سنّ و سال ترِ موسیقی در فضای امروزِ ایران، فرامرز پایور را نشناسند؛ اما همین گروه نیز اگر کارتون یا همان پویانماییِ خاطره انگیز بچه های کوه آلپ را دیده باشند، به احتمال موسیقی تیتراژ خاطره انگیزِ آن مجموعه را به خاطر خواهند داشت؛ اثری از ساخته های استاد مجید انتظامی. موسیقی این تیتراژ که با پیتزیکاتوهای جذابِ اعضای ارکستر آغاز می شود، به نوای سحرانگیز تکنوازیِ سنتوری دلنشین می پیوندد؛ و نوازنده ی آن سنتورِ جادویی کسی نیست جز یکی از بزرگ ترین نوازندگان سنتور، استاد فرامرز پایور. مردی که شنوندگانِ جدّی و مخاطبانِ پیگیرِ موسیقی ایرانی او را با آن هیئتِ منضبط و آراسته اش و مضراب های راست و چپش که با قدرتی یکسان و به طرزی آکروبات گونه بر سیم های ساز فرودمی آمد، می شناسند.در این مقاله می خواهیم شما را با استاد فرامرز پایور آشنا کنیم و آثار زیبای ایشان را به شما معرفی کنیم.

زندگینامه فرامرز پایور

فرامرز پایور نوازنده سنتور و ردیف دان و نواساز و تصنیف ساز نامدار موسیقی ایران در ۲۱ بهمن سال ۱۳۱۱ در تهران به دنیا آمد. پدرش علی پایور، هنرمند نقاش و استاد زبان فرانسه در دانشگاه تهران و پدربزرگش مصورالدوله، نقاش چیره دست دوره قاجار بود که با نواختن ویولن، سنتور و سه تار آشنایی داشت.

فرامرز پایور در سن ۱۷ سالگی، آموزش موسیقی را نزد استاد ابوالحسن صبا آغاز کرد و همچنین از محضر استادانی چون عبدالله دوامی و نورعلی خان برومند بهره برد. هنگامى که فرامرز پایور برای فراگیری سنتور به کلاس درس استاد ابوالحسن صبا در خیابان ظهیرالاسلام رفت، سه سال از درگذشت آخرین بازماندهٔ سنتورنوازان افسانه ای از نسل قدیم، استاد حبیب سماعی، می گذشت.

صبا که خود در دوره نوجوانی، سنتورنوازی را نزد علی اکبرخان شاهی و با تکنیکی متفاوت با روش خاندان سماعی فراگرفته بود، پس از مدتی معاشرت با حبیب سماعی، روش سنتورنوازی او را برتر از استاد پیشین خود یافت.

بنابراین با تلاش فراوان پاره ای از بداهه نوازی های وی را نت نویسی کرد. سپس تلاش کرد تا با آموزش روش صحیح سنتورنوازی به تعدادی از شاگردانش، از منسوخ شدن روش سنتورنوازی نزدیک به موازین هنری و زیباشناسی موسیقی دستگاهی ایران جلوگیری کند. فرامرز پایور، یکی از برجسته ترین شاگردان استاد صبا شد و تا سال ۱۳۳۶ که استاد صبا درگذشت، از آموزش های وی بهره برد.

استاد فرامرز پایور از سال ۱۳۳۳، فعالیت خود را در وزارت فرهنگ و هنر وقت و از سال ۱۳۳۷ تدریس سنتور را در هنرستان عالی موسیقی ملی آغاز کرد. فرامرز پایور اولین سنتورنوازی بود که روى سنتور، نواسازى مى کرد و تنها در پى بداهه نوازی نبود. به بیان دیگر، فرامرز پایور اولین آهنگ سازى بود که ساز تخصصى او، سنتور بود.

فرامرز پایور سپس هارمونی و کمپوزیسیون را در کلاس استاد بزرگ آن زمان، امانوئل ملیک اصلانیان آموخت. در سال ۱۳۴۱ براى ادامه تحصیلات کلاسیک خود که سال ها پیش به عشق موسیقى آن را کنار گذاشته بود، از طرف وزارت فرهنگ و هنر به انگلستان فرستاده شد. از دانشگاه کمبریج در زبان و ادبیات انگلیسى دانشنامه گرفت و در تمام این سال ها تلاش فراوانی در جهت معرفی موسیقی ایرانی و سنتور به محافل دانشگاهى انگلستان انجام داد که برنامه هاى دلپذیرى از آن سال ها در آرشیو رادیو بی بی سی وجود دارد.

در این سال ها، برای شناساندن موسیقی اصیل ایرانی، از طرف دانشگاه لندن و دانشگاه کمبریج از فرامرز پایور خواسته شد تا کنفرانس هایی در این زمینه همراه با ساز خود ترتیب دهد. همه این کنفرانس ها با موفقیت انجام شد و از سوی این دانشگاه ها به دریافت جوایزی نائل گردید.

استاد فرامرز پایور را باید از نخستین رواج دهندگان گروه نوازی با ساختار سازهای ایرانی به شمار آورد و وی با دانش وسیعی که در زمینه موسیقی داشت و همچنین علاقه مندی و پی گیری فراوان توانست بسیاری از آموخته های خود از استادانی چون صبا و دوامی و برومند را در قالب کتاب سامان دهی کند که ردیف فرامرز پایور برای سنتور و همچنین نت نویسی نزدیک به 200 تصنیف به روایت استادش عبدالله خان دوامی از جمله این کارهاست.

فرامرز پایور در اجراهای گروهی خود با تعدادی از نخبگان موسیقی ایرانی مانند جلیل شهناز و هوشنگ ظریف (تار)، رحمت الله بدیعى و علی اصغر بهاری (کمانچه)، حسن ناهید و محمد موسوی (نی)، حسین تهرانی و محمد اسماعیلی (تنبک) همکاری کرده است.

فرامرز پایور در دههٔ ۱۳۶۰ به همراهی جلیل شهناز، علی اصغر بهاری، محمد موسوی و محمد اسماعیلی، «گروه اساتید» را تشکیل داد و سرپرستی، آهنگ سازی و نوازندگی سنتور را در آن به عهده گرفت. این گروه، آثار ماندگاری با محمدرضا شجریان و شهرام ناظری ارائه دادند.

تلاش های پایور، پلى بود بین میراث صبا و محجوبی و آن جریانی که جوانان موسیقی دان و تحصیل کرده در دانشکده هنرهای زیبا از اوایل دهه ۱۳۵۰ به راه انداختند و موسیقى ایرانی امروز را الگو شدند. در فاصله زمانی بین این دو، حدود پانزده سال، هیچ کس جز استاد فرامرز پایور، کار جدى و پی گیر در زمینهٔ موسیقى اصیل انجام نمى داد.

فرامرز پایور در نظم و انضباط شخصی هم شخصیتی ویژه بود،دآنهایی که با وی در این سال ها در داخل و خارج از ایران کنسرت داده اند به شفقت و دلسوزی اش به اعضای گروه و توجه اش و این که اعضاء احساس تبعیض نکنند، بارها اشاره کرده اند. این انضباط ، البته به شاگردانش هم انتقال یافته است و برخی از شاخص ترین نوازندگان سنتور و تار در زمره شاگردان این چهره نامی به شمار می روند.

سبک و شیوه استاد فرامرز پایور

سبک و شیوه استاد فرامرز پایور را از دو بعد می توان بررسی کرد:

اول از بعد سنتورنوازی ایشان و دوم از بعد آهنگسازی. نحوه سنتورنوازی پایور، سبک جدیدی است که کمی هم رنگ و لعاب سبک حبیب سماعی را به خود گرفته است و آن هم به دلیل تعلیمات استاد صبا بوده است. البته استاد صبا در نوازندگی سنتور مهارت و چیره دستی حبیب را نداشت ولی توانست از نظر اطلاعات پایه ای و شناخت ردیف موسیقی کمکهای شایانی به استاد فرامرز پایور بنماید.

نحوه سنتورنوازی پایور، سبک جدیدی بود که کمی هم رنگ و لعاب سبک حبیب سماعی را به خود گرفته بود و آن هم به دلیل تعلیمات استاد صبا بوده است. البته استاد صبا در نوازندگی سنتور مهارت و چیره دستی حبیب را نداشت ولی توانست از نظر اطلاعات پایه ای و شناخت ردیف موسیقی کمکهای شایانی به استاد فرامرز پایور بنماید.

استاد پایور به عنوان آهنگسازی تحصیل کرده که در نوازندگی سنتور به سبک و شیوه خاص خودش دست یافته بود هارمونی و کمپوزیسیون را در کلاس استاد بزرگ آن زمان، امانوئل ملیک اصلانیان آموخت. در سال ۱۳۴۱ برای ادامه تحصیلات کلاسیک از طرف وزارت فرهنگ و هنر به انگلستان فرستاده شد. از دانشگاه کمبریج در زبان و ادبیات انگلیسی دانشنامه گرفت و در تمام این سالها تلاش فراوانی در جهت معرفی موسیقی ایرانی و سنتور به محافل علمی و هنری دنیا داشت.

سبک نوازندگی استاد فرامرز پایور از همان ابتدا ( به استناد آثار باقیمانده از آن زمان) تا به حال، تقریبا ثابت مانده است. بدون تردید با گذشت زمان بر مهارت و چابکی نوازندگی اش افزوده شده است ولی سبک کلی وی ثابت بوده است.

چابکی و سرعت مضرابهای فرامرز پایور و در عین حال شمرده بودن ریزهایش (چنانکه معروف است که میگویند” در عین سرعت می توان تعداد ریزهایش را شمرد!”)، ویژگی خاص نوازندگی اوست. دقت بالای استاد فرامرز پایور چنان است که به ندرت دیده شده که نتی را به اشتباه اجرا کند. نگهداری و تنظیم صحیح وزن قطعات در اجراهایش همیشه مورد توجه بوده است. سر ضربها (آکسان ها) را به طور دقیق اجرا می کند و سرعت و تمپو قطعه تا پایان به خوبی حفظ می شود.

از دیگر ویژگیهای سنتورنوازی فرامرز پایور می توان به کم و زیاد کردن و یا خفه کردن مناسب و به موقع صدای سنتور اشاره کرد که تبحر وی در آن، زبانزد خاص و عام است. استاد فرامرز پایور هیچگاه در اجرای یک قطعه، خود را دربند یک اکتاو نمی کند و همیشه تا حد امکان از تمام اکتاوها و قابلیتهای سنتور استفاده می کند. علاوه بر اینها، استاد فرامرز پایور در قسمتهای آوازی قدرت بداهه نوازی بالایی نیز دارد و هیچ گاه بداهه نوازی هایش ملال آور و کسل کننده نیست و همینطور جواب آوازهایش، بسیار دقیق و حساب شده است که خود بسیار نیز روی این موضوع تاکید می کند.

فرامرز پایور مهارت ویژه ای نیز در اجرای پاساژهای مشکل و جابجایی اکتاوها دارد. علاوه بر اینها، استاد فرامرز پایور در قسمتهای آوازی قدرت بداهه نوازی بالایی نیز دارد و هیچ گاه بداهه نوازی هایش ملال آور و کسل کننده نیست و همینطور جواب آوازهایش، بسیار دقیق و حساب شده است که خود بسیار نیز روی این موضوع تاکید می کند.

جدا از تمام این ویژگیها استیل و فرم زیبای دستان و بدن فرامرز پایور در هنگام نوازندگی بسیار زیبا است. بدون تردید، فرامرز پایور معرف بهترین استیل را در نوازندگی سنتور بوده است. صاف نشستن پشت سنتور، تحرک کم بدنش حتی در موقع اجرای قطعات سنگین همگان را شیفته خود می کند.

سبک آهنگسازی استاد فرامرز پایور نیز سبک جدیدی است که باید آن را از 2 بعد بررسی کرد: اول قطعاتی که فرامرز پایور مخصوص سنتور نوشته است و دوم قطعات مخصوص ارکستر.

فعالیت هاى اجرایی فرامرز پایور در زمینه موسیقی

  • فرامرز پایور بیش از هزار و پانصد اجراى گروهی و فردى روى صحنه هاى داخل و خارج از کشور داشته است.
  • آهنگ سازى و تنظیم قطعات فراوان موسیقی
  • فرامرز پایور صدها شاگرد از چهار نسل متوالی داشت.
  • نت نویسى قطعات فراوانی از پیشینیان
  • حضور در هنرستان و هنرکده موسیقى ملى، اداره هنرهاى زیبا و واحد موسیقى رادیو تلویزیون ملى ایران
  • کتب آموزشى سنتور را فرامرز پایور نگارش کرده است (دومین کتاب «دستور سنتور» را در ۱۳۴۰ بعد از زنده یاد حسین صبا نوشت که تاکنون پرفروش ترین کتاب آموزش موسیقى در ایران بوده است.)
  • فرامرز پایور بر کار گروه هاى دیگر و تصحیح نقاط ضعف آنها نظارت داشت.

آلبوم های فرامرز پایور

  • شهرناز (فرامرز پایور، حسین تهرانی)
  • پرنیان (فرامرز پایور)
  • ضرباهنگ (فرامرز پایور، حسین تهرانی)
  • شهرآشوب (فرامرز پایور، حسین تهرانی)
  • دلنواز (فرامرز پایور، حسین تهرانی)
  • کرشمه (اجرای آثار درویش خان با ارکستر)
  • پریزاد (اجرای آثار درویش خان با ارکستر)
  • دلکش (اجرای آثار درویش خان با ارکستر)
  • دستگاه ماهور و سه گاه (فرامرز پایور، هوشنگ ظریف و محمد اسماعیلی)
  • نغمه هایی در دستگاه شور و ماهور (ارکستر پایور)
  • شور، چهارگاه، به یاد حبیب سماعی (فرامرز پایور)
  • دستگاه همایون (فرامرز پایور، محمد اسماعیلی)
  • رهاورد (فرامرز پایور، جلیل شهناز، محمد اسماعیلی)
  • چهارباغ (گروه اساتید به سرپرستی فرامرز پایور، خواننده: علی رستمیان)
  • ضرب اصول (فرامرز پایور، حسین تهرانی)
  • حاصل عمر (پایور، بهاری، تهرانی)
  • حکایت دل (گروه پایور، خواننده: علی رستمیان)
  • ارغوان (گروه پایور، خواننده:علی رستمیان)
  • شب مهتاب (مجموعه تصانیفی که علی رستمیان با گروه پایور خوانده است)

گروه نوازی فرامرز پایور

  • گفتگو (مجموعه دو نوازی برای سنتور و سازهای مختلف)
  • پرده عشاق (گروه پایور، خواننده: حمیدرضا نوربخش)
  • سروش بهار (ساخته استاد فرامرز پایور، خواننده: بهرام باجلان)
  • مویه (گروه دلنوازی با همکاری فرامرز پایور، جلیل شهناز، محمد موسوی)
  • کرشمه نرگس (فرامرز پایور، جلیل شهناز، محمد اسماعیلی، خواننده: سیامک شجریان)
  • هفت پیکر
  • آواز محمود کریمی (سنتور: فرامرز پایور، سه تار: داریوش صفوت)
  • تنها یک خاطره (فرامرز پایور و محمدرضا لطفی)
  • عیاران (اجرای آثاری از احمد پژمان توسط گروه سازهای ملی)
  • قطعاتی از استادان قدیم ایران (گروه سازهای ملی، تنظیم و سرپرست گروه: استاد فرامرز پایور)
  • هم نوازی استادان (اجرای گروه پایور، انتشار در ۱۳۹۱)

درگذشت استاد فرامرز پایور

استاد فرامرز پایور در سال 1376 دچار سکته مغزی شد و از همان زمان کلیه فعالیتهای هنری وی متوقف شده و در منزل به سر می برد. در سال 1386 و در آخرین تجلیلی که خانه موسیقی از وی کرد خواهر وی تندیس و لوح تقدیر را به نمایندگی از ایشان دریافت کرد.


دیدگاه ها


  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
اگر یک بار تنگه هرمز را ببندیم تا شریعتمداری دلش خوش بشود و حکومتی هم به جلیلی بدهیم، دیگر همه چیز تمام و مشکلات حل می‌شود (3 نظر) نگاهی به عکس شناسنامه بازیگران و سلبریتی های مشهور سینمای ایران+عکس/ از شیلا خداداد و شهاب حسینی تا بهرام رادان و مرتضی پاشایی (1 نظر) کنایه سنگین جمهوری اسلامی به قالیباف: با فقط 6 درصد آراء حوزه انتخابیه رئیس مجلس شده است! (1 نظر) خانه ابدی مشترک آزاده نامدای و هنرمندی که سنگ قبرشان یکی است/روحش شاد و یادش گرامی (1 نظر) ذکر امروز با ناصر رفیعی برای "افزایش روزی" / توصیه پیامبر به دخترش فاطمه (س)؛ بگو یا رب العالمین... (1 نظر) خبر بسیار امیدبخش یک دیپلمات معروف درباره توافق قریب الوقوع ایران با دولت ترامپ در روزنامه دولت (1 نظر) رئیس دفتر آیت الله خامنه ای: اگر قدرت نظامی نداشتیم تا الان ما را خورده بودند (1 نظر) قاب ایران قدیم/ 3 تصویر خاطره‌انگیز از دختران شیک پوش بالاشهری در دهه 70 (1 نظر) (تصاویر) عاقبت شوم بشار اسد بعد از فرار به روسیه: لنگه کفش در دهان رهبر سابق شام (1 نظر) حسن خمینی: خدا نکند پرچم بیفتد! آنگاه رفقای دیروز هم سنگ می‌زنند (1 نظر) نگاه های معنادار دختر پزشکیان بعد از شنیدن جملات امروز پدرش: تصور می‌کنم اگر همسرم بود شاید فرزندانم بهتر تربیت می‌شدند+ویدیو (1 نظر) تصاویر دیده نشده از جنجالی‌ترین خواهر محمدرضا پهلوی با لباس عروس ابریشمی در روز خاکسپاری پدرش در ایران/ خاندانی که حتی حاضر به حفظ حرمت پدرشان هم نبودند (1 نظر) هنرنمایی خنده دار نعیمه نظام دوست و احسان علیخانی در ورژن کارتونی برنامه جوکر با میکس آهنگ عاشقانه/ صد بار هم ببینی کمه!😂 (1 نظر) سلفی یلدایی عبدالله روا، مجری برنامه ویدیوچک با خواهرزاده بانمکش/ چقدر شبیه همدیگه هستن+عکس (1 نظر) برای اشک‌های پزشکیان! (1 نظر)
تیتر امروز   
ترکیب بازیکنان شاد و پرانرژی تیم خیبر خرم آباد مقابل پرسپولیس
اولین ترکیب جدید و تهاجمی تیم آقا کریم، پرسپولیس، مقابل خیبر خرم آباد
از دستمزد تا فقر؛ کاهش قدرت خرید کارگران ایرانی در برابر دلار 80 هزار تومانی
نتانیاهو، رهبری در محاصره دادگاه‌ها؛ داستان فساد و جنایت یک نخست‌وزیر
ادعای تکان‌دهنده و جدید درباره ترور شهیدهنیه در تهران/ این ترور از طریق کارگذاشتن یک بمب داخل...
آیا هوش مصنوعی هم دچار آلزایمر می‌شود؟
جلسات 1+4 پزشکیان با مطرح‌ترین چهره‌های سیاسی اصلاح طلب؛ آیا این چهره‌ها به رئیس‌جمهور کمک خواهند کرد؟
عراقچی از علت حضورش در رستوران معمولی در سوریه و شاورما خوردنش پرده برداشت
کله‌پاچه میلیونی؛ صبحانه‌ای که از سفره‌ها پر کشید
آئین تکریم و معارفه روسای پیشین و جدید "دانشگاه تبریز" با حضور مشاور وزیر علوم برگزار شد
ضرایب کنکور 1404؛ همه آنچه باید بدانید
با این 8 کانال یوتیوب، زبان انگلیسی را سریع‌تر از همیشه یاد بگیرید؛ از BBC تا Shaw English!
عملکرد مثلث هجومی پرسپولیس به انتخاب کریم باقری در بازی امروز چگونه خواهد بود؟!
اظهارات جنجالی نماینده دانشجویان خراسان شمالی مقابل رئیس‌جمهور؛ از درخواست اقدام قاطع علیه شرارت رژیم صهیونیستی تا تأکید بر چالش‌های دانشگاه و انتصاب مدیران مجرّب + ویدئو
ویدیو آموزشی / یادگیری آسان زبان انگلیسی با انیمیشن پرطرفدار و جذاب «Angrny Bird» همراه با زیرنویس فارسی چسبیده
منتخب روز   
اولین مسافرت تکرار نشدنی منوچهر هادی با عشق زندگی اش+عکس/آقای بازیگر از عشق گفت... ویدئو/ پاسخ تندوتیز کمند امیر سلیمانی به خبرنگاری که او، سروش صحت و هوتن شکیبا را اقلیت خز سینما خواند! (ویدئو) مطمئنا با شنیدن این حقایق درباره زندگی شخصی احسان علیخانی، از تعجب شاخ درمیارین!/ یه چیزی شبیه ویروسم😱 (ویدئو) خلاقیت منحصربه‌فرد و دیدنی هنرمند ایرانی در ساخت مجسمه زن‌‌ و شوهر جوکری، سحر ولد بیگی و نیما فلاح/ حلقه‌های ازدواجشونو ببین آخه😍 (ویدئو) مستند حیات وحش/ نبرد وحشیانه فیل و شیرها/ فقط چشمای نگران توله شیرها به خاطر مادرشون دیدنیه😍 نگاهی به عجیب و غریب‌ترین گریم صبا راد در ترکیه/ عمرا اگه بتونی بشناسیش! عکس روز/ تغییر چهره چشم‌‎گیر و خیره‌کننده هوتن شکیبا و عرفان برزین؛ حبیب و حمید سریال «لیسانسه‌ها» بعد از 8 سال در 40 سالگی و 17 سالگی رونمایی افسانه پاکرو از عکس برادرزاده اش/ گذر زمان چه بر سرش آورده؟ جدول زمانبندی قطعی برق امروز جمعه 7 دی تهران، تبریز، مشهد، اصفهان و... منتشر شد + لینک عکسی که ثابت می کند نیما فلاح و سحر ولدبیگی عاشق ترین زن و شوهر سینمای ایران هستند/ این شکلی به پای هم پیر بشید نوستالژی روز/ تیتراژ جذاب کارتون خاطره‌انگیز بچه‌های دهه60 و 70؛ «کاراگاه گجت»/ آخرشم نفهمیدیم کی پشت اون صندلی نشسته 🤣 داستان های هزار و یک شب / شب سی‌ و یکم؛ مرد گوش بریده و خیال ازدواج با دختر کم سال وزیر