قاب نوستالژی؛ مروری بر کارتون های دهه شصتی که همه باهاشون خاطره دارن/ زبل خان، گالیور، بارباپاپا، گوریل انگوری، ایکیوسان+عکس
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی ساعدنیوز، کارتونها را میتوان یکی از مهمترین المانها در سرگرم کردن کودکان دانست. آثاری که کودکان وقت زیادی از خود را صرف تماشای آنها میکنند و به شکلی در آنها غرق میشوند که گویا وارد دنیای دیگری شدهاند. این روزها بهلطف فضای مجازی و امکان تماشای جدیدترین انیمیشنهای روز، تأثیر تلویزیون از این نظر بهشدت کمتر از قبل شده ولی روزگاری بود که تنها دو راه برای دنبال کردن کارتونهای جذاب داشتیم؛ گشتن در بازار نوارهای ویدیو (که در آن دوران مصیبتهای خاص خود را داشت) و تماشای کارتون از تلویزیون.
دهههای 60 و 70 از نظر تعداد کارتونهای ماندگار پخش شده از تلویزیون در تاریخ ایران بیسابقه هستند؛ دورانی که انواع و اقسام کارتونهای جذاب و رنگارنگ (و گاهی اوقات غمناک!) از تلویزیون پخش میشد و این آثار به قدری کودکان را درگیر خود میکردند که همچنان پس از گذشت سالها، یاد و خاطرهی آنها همراه کودکان دیروز یا جوانان و بزرگسالان امروز باقی مانده است؛ کارتونهایی از کشورهای مختلف و در سبکهای متنوع که بعضی از آنها اولین آشنایی مخاطبان خود را با رمانهای بزرگ دنیا رقم زدند و بعضی دیگر نیز موسیقیهای بهشدت زیبایی داشتند که هنوز هم از ذهن مخاطبان پاک نشده است.
در اینجا قصد داریم به سراغ بهترین کارتون های قدیمی دهه شصت و هفتاد برویم
کارتون لونی تونز (باگز بانی) - Looney Tunes
کشور سازنده: آمریکا
شرکت سازنده: برادران وارنر
تاریخ تولید: 1930
کارتون لونی تونز را میتوان یکی از عظیمترین مجموعه انیمیشنهای تاریخ دانست که کار خود را از سال 1930 آغاز کرد و بعدها در دهههای مختلف شکل و شمایل متفاوتی پیدا کرده و در هر دوره با معرفی شخصیتهای جدید، به طرفداران بیشتری رسید. در ایران هم از سالها قبل شاهد پخش قسمتهای بیشماری از این مجموعه بودهایم، مخصوصاً قسمتهای مربوطبه دوران 1944 تا 1964.
تعداد زیادی از شخصیتهای محبوب کارتونی از معروفترین خرگوش دنیا یعنی کارتون باگز بانی و اردک عصبانی و بامزهای مثل دافی داک گرفته تا قناری کوچک و گربه دست و پا چلفتی یعنی «توییتی» و «سیلوستر»، متعلق به همین مجموعه هستند و تلویزیون ایران هم در بعضی دورهها بهطور مرتب و بعضی وقتها هم به شکل پراکنده به سراغ نمایش آن رفته است. شاید بتوان بیشترین نمایشهای انیمیشن لونی تونز در ایران را هم به «کایوت» و «رودرانر» نسبت داد؛ زوج جذابی که در دل صحراهای آمریکا برخوردهای جالبی هم با دارند و کایوت بیچاره بارها و بارها در راه رسیدن به غذای لذیذ خود (که در ایران با نام «میگ میگ» هم شناخته میشود!) به فجیعترین شکل ممکن آسیب میبیند.
کارتون سریال لونی تونز تا چند سال دیگر وارد دومین قرن از حیات خود میشود و هنوز هم بعد از این همه سال، جذابیتهایش را کموبیش حفظ کرده و هم مجموعه کارتونهای مخصوص خود را دارد و هم اثری مثل Space Jam: A New Legacy که بهتازگی با حضور این شخصیتهای دوستداشتنی درکنار لبران جیمز اکران شده است.
کارتون ملوان زبل - Popeye
کشور سازنده: آمریکا
شرکت سازنده: Fleischer Studios
تاریخ تولید: 1933
«پاپای» نهتنها جزو محبوبترین شخصیتهای کارتونی تلویزیون ایران محسوب میشده، بلکه از نظر تاریخی هم از قدیمیترینها به حساب میآید؛ ملوانی که الزی کریسلر سیگر، هنرمند و کارتونیست آمریکایی او را در سال 1929 برای حضور در مجموعهای کمیک طراحی کرد و خیلی زود به علت محبوبیت بالای خود توسط مکس فلایشر، انیماتور مطرح آمریکایی وارد دنیای انیمیشن شد.
این ملوان خسته و عصبانی، معمولاً کاری به کار کسی نداشت و تنها میخواست روزهای خود را درکنار معشوقهاش «آلیو» سپری کند، ولی رقیب عشقی قویهیکلی به نام «بلوتو» داشت که همیشه مزاحم او میشد و کار را خراب میکرد. در اینجا بود که ملوان زبل به سراغ یک قوطی اسفناج رفته و با بلعیدن تمام محتویات آن، ناگهان تبدیل به یک قهرمان قدرتمند شده و با بازوهایی درشت به سراغ بلوتو میرفت و حسابش را میرسید. همین قضیه هم باعث شده بود در ایران (و احتمالاً سایر نقاط دنیا) اسفناج برای کودکان به سمبلی برای قدرت تبدیل شود!
پاپای با آن پیپ و دهان کج خود تا سالها جزو معروفترین شخصیتهای کارتونی دنیا بود و تعداد زیادی انیمیشن از خود بهجای گذاشت و حتی بعدها در سال 1980، رابرت آلتمن هم به سراغ کارگردانی فیلمی براساس این شخصیت با بازی رابین ویلیامز و شلی دووال رفت.
کارتون تام و جری - Tom and Jerry
کشور سازنده: آمریکا
شرکت سازنده: هانا باربرا پروداکشنز
تاریخ تولید: 1940
درحالی بیش از 80 سال از معرفی معروفترین موش و گربه دنیا میگذرد که آنها هنوز هم با محبوبیت زیادی همراه هستند و همین امسال یک فیلم سینمایی هم داشتند. در تلویزیون ایران هم از دههها قبل شاهد پخش نسخههای مختلفی از این مجموعه بودهایم و کودکان هر نسل (و همینطور بزرگترها) خاطرات زیادی از شیطنتهای این موش و گربه دارند.
کارتون های نوستالژیک تام و جری را میتوان به دورههای مختلفی تقسیم کرد که ما هم از اکثر این دورهها نمونههایی را در تلویزیون دیدهایم. از اولین سری آن، محصول ویلیام هانا و جوزف باربرا که در فاصلهی 1940 تا 1958 پخش میشد و خود شامل چند زیرمجموعهی مختلف با طراحیهای متنوع بود (مخصوصاً در مورد تام که طراحی اولیهی متفاوتی داشت)، تا سریهای بعدی که در دهههای پس از آن ساخته شدند و هر بار دستخوش تغییراتی میشدند و شخصیتهای جدیدی هم از راه میرسیدند.
دراینمیان مجموعهای مثل Tom and Jerry Kids نیز در دهه 1990 تولید شد که تام و جری در آن سن و سال کمتری داشتند و بچههای دهه 70 ایران هم در مقطعی فرصت تماشای این سری را پیدا کردند. بعدها مجموعههای جدیدتری هم با حضور این موش و گربه محبوب تولید شدند که بعضی از آنها هم در دهههای 80 و 90 از تلویزیون پخش شد، ولی همچنان محبوبترین دوران این مجموعه را کارتون های قدیمی آن تشکیل میدهد؛ قسمتهای جذابی که حتی پس از دهها بار دیدن هم تازگی خود را از دست نمیدهند.
کارتون دارکوب زبل - The Woody Woodpecker Show
کشور سازنده: آمریکا
شرکت سازنده: Walter Lantz Studio
تاریخ تولید: 1957
خیلی از کودکان ایرانی اولینبار پرندهای به نام دارکوب را با کمک کارتون دارکوب زبله شناختند؛ شخصیتی بیشفعال با نام اصلی «وودی وودپکر» که والتر لانتز و بن هاردوی او را در سال 1940 طراحی کردند، در انیمیشنی کوتاه به نام Knock Knock. بعدها هم انیمیشنهای کوتاه زیادی با حضور او تولید شد، ولی این سریال انیمیشنی وودی وودپکر در دهه 1950 بود که محبوبیت این دارکوب را بیشازپیش افزایش داد و او را به رقیبی برای شخصیتهای معروف لونی تونز تبدیل کرد.
کارتون های دارکوب زبل که در دهههای مختلف از تلویزیون ایران پخش شدند، شامل تعداد زیادی از همان انیمیشنهای کوتاه سینمایی درکنار موارد جدید میشدند و بازهی زمانی بسیار طولانیای را هم به خود اختصاص دادند؛ بهطوریکه از سال 1957 تا 1977، بیش از 100 قسمت از آن پخش شد و بعدها نسخههای دیگری هم براساس این شخصیت دیوانه ساخته شد که البته هیچکدام به شهرت این مجموعهی 20 ساله نرسیدند.
کارتون معاون کلانتر - Deputy Dawg
کشور سازنده: آمریکا
شرکت سازنده: Terrytoons
تاریخ تولید: 1960
معاون کلانتر از آن دست کارتون های نوستالژیک است که نسلهای مختلف با آن خاطره دارند و در طول دهههای 60 و 70 بارها از تلویزیون ایران پخش شده بود. شرکت «تریتونز» بهعنوان یکی از استودیوهای قدیمی انیمیشنسازی، این کارتون را در قالب قسمتهایی کوتاه در فاصلهی سالهای 1960 تا 1964 آماده کرد که در مجموع سه فصل و 104 قسمت را شامل میشد.
شخصیت اصلی قصه با صدای ایرج رضایی، معاون کلانتری در قالب یک سگ بود که در قسمتهای ابتدایی در فلوریدا حضور داشت و سپس در ایالتهای دیگری مثل میسیسیپی و تنسی به ایفای وظیفه میپرداخت. شخصیتهای دیگری مثل «ماسکی» با صدای مینو غزنوی هم معاون کلانتر را در ماجراهای مختلف همراهی میکردند و به صحنههای اکشن درکنار طنز خاص این کارتون انرژی میدادند.
بعدها آثار دیگری هم با حضور معاون کلانتر تولید شد، ولی این شخصیت در ایران همچنان با همین مجموعه کارتون قدیمی شناخته میشود.
کارتون لولک و بولک - Bolek and Lolek
کشور سازنده: لهستان
شرکت سازنده: Studio Filmow Rysunkowych
تاریخ تولید: 1962
از میان محبوبترین برادران کارتونی بین ایرانیها، میتوان لولک و بولک را نام برد؛ دو برابر بازیگوشی که در طول 11 فصل و بیش از 170 قسمت به انجام شیرینکاریهای مختلف و خلق لحظات خندهدار میپرداختند.
برادر بزرگتر یعنی بولک درکنار برادر کوچکتر خود لولک به قدری در فاصلهی سالهای 1962 تا 1986 در کشور لهستان محبوب شده بودند که آثار مختلفی مثل مجسمههای آنها در نقاطی چون شهر بیلسکو-بیاوا ساخته شده و بهنوعی میتوان آنها را از صادرات فرهنگی این کشور دانست. البته این دو در کارتونهای خود تنها نبودند و بعد از مدتی دخترکی به نام «تولا» هم به آنها اضافه شد تا پس از آن شاهد ماجراجوییهای سهنفرهی این کودکان در دل طبیعت باشیم.
درکنار کارتون بولک و لولک انیمیشن لهستانی دیگری هم در آن سالها از تلویزیون ایران پخش میشد که روایتگر ماجراهای سگی به نام «رکسیو» (Reksio) بود؛ انیمیشنی که از نظر بصری شباهت زیادی به لولک و بولک داشت و علت آن هم یکی بودن استودیوی سازندهی هر دو اثر بود.
کارتون ماجراهای تنسی تاکسیدو و چاملی - Tennessee Tuxedo and His Tales
کشور سازنده: آمریکا
سازنده: Total Television
تاریخ تولید: 1963
این کارتون قدیمی داستان پنگوئنی به نام تنسی تاکسیدو و یک گراز دریایی به نام چاملی را روایت میکرد که درون باغ وحش مگاپلیس درکنار حیوانات دیگر زندگی میکردند، ولی آرام و قرار نداشتند و هر بار با فرار از باغ وحش، ماجراهای جالبی را رقم میزدند. هر وقت هم اوضاع به جایی میرسید که راهحلی وجود نداشت، به سراغ فردی به نام «آقای ووپی» میرفتند؛ پروفسوری که راهحل همهی مشکلات را میدانست و با راهنماییهای خود به این پنگوئن و گراز دریایی کمک میکرد.
ماجراهای تنسی تاکسیدو بهعنوان یکی از کارتون های نوستالژیک که در دهههای مختلف از تلویزیون ایران پخش شد، با دوبلههای خیلی خوبی همراه بود و پنگوئن قصه که نام خود را از پاپیونش گرفته بود (تاکسیدو نام نوعی پوشش رسمی به همراه پاپیون است) توسط مهدی آژیر و چاملی هم به وسیلهی ظفر گرایی دوبله شده بودند و شهروز ملکآرایی هم با آن صدای منحصربهفرد، کار دوبلهی آقای ووپی را برعهده داشت.
کارتون پلنگ صورتی - Pink Panther
کشور سازنده: آمریکا
شرکت سازنده: DePatie–Freleng Enterprises
تاریخ تولید: 1964
اولین اثری که با نام پلنگ صورتی ساخته شد، فیلمی به همین نام محصول 1963 بود؛ فیلمی با بازی پیتر سلرز در نقش «بازرس کلوزو» که به ماجراهای یک الماس صورتیرنگ به نام پلنگ صورتی مربوط میشد. برای اولینبار در تیتراژ این فیلم بود که با شخصیت پلنگ صورتی آشنا میشدیم و او را در قالب حیوانی انیمیشنی میدیدیم که نسبت به اسامی تیتراژ و اتفاقات آن واکنشهایی نشان میداد.
استقبال مخاطبان از این شخصیت باعث شد که یک سال بعد، انیمیشن کوتاهی براساس آن ساخته شود و به این ترتیب پلنگ صورتی با اولین قسمت از انیمیشنهای خود به نام The Pink Phink، نهتنها به موفقیت زیادی در جلب نظر مردم رسید بلکه جایزهی اسکار بهترین انیمیشن کوتاه را هم از آنِ خود کرد. در همین قسمت اول پلنگ صورتی، با شخصیت دیگری به نام «مرد کوچک» (The Little Man) هم آشنا میشدیم که فردی سبیلو و عصبانی با دماغی بزرگ بود و بعدها در قسمتهای متعددی از این مجموعه حضور پیدا کرد تا پلنگ صورتی انواع و اقسام بلاها را سر او بیاورد!
کودکان ایرانی در دهههای مختلف خاطرات زیادی با پلنگ صورتی دارند و این مجموعه توانسته در تمام این سالها نظر بزرگسالان را هم به همان نسبت جلب کند؛ مجموعهای که نمیتوان به آن اشاره کرده و یادی از موسیقی شنیدنی آن، اثر هنری مانچینی نکرد.
کارتون پروفسور بالتازار - Professor Balthazar
کشور سازنده: کرواسی
شرکتهای سازنده: Zagreb Film و Windrose Film
تاریخ تولید: 1967
بعید است کسی کارتون پروفسور بالتازار را دیده باشد و آن را فراموش کرده باشد؛ یکی از آن کارتون های قدیمی متفاوت که همهچیز آن حالتی عجیب و غریب داشت. از شخصیت اصلی که پروفسوری کوتاهقامت با ریشی بلند و سری کممو بود، تا جلوههای صوتی و تصویری آن که حالتی بسیار شلوغ و آشفته داشتند و اتمسفری خاص را برای این اثر جذاب فراهم میکردند.
در هر قسمت از مجموعهی پروفسور بالتازار شاهد اختراع چیز جدیدی بودیم و او بعد از حرکت دادن تعدادی اهرم و راهاندازی ماشینهای پیچیده، به دستاوردی عجیب میرسید و راوی مجموعه با صدای شنیدنی مرحوم امیرهوشنگ قطعهای هم کمک بزرگی به تماشاییتر شدن آن میکرد.
زلاتکو گرگیچ، خالق پروفسور بالتازار که به افتخارات زیادی رسیده بود، بعدها در سال 1979 بابت ساخت انیمیشن کوتاه Dream Doll نامزد جایزهی اسکار هم شد. او با پروفسور بالتازار کاری کرد که تا سالها بعد از پخش از این مجموعه، استفاده از اصطلاح پروفسور بالتازار برای افرادی که قصد انجام کاری هوشمندانه را داشتند به کار میرفت، البته خیلی اوقات به شکل طعنهآمیز!
کارتون سفرهای گالیور - The Adventures of Gulliver
کشور سازنده: آمریکا
شرکت سازنده: هانا باربرا پروداکشنز
تاریخ تولید: 1968
رمان سفرهای گالیور نوشتهی جاناتان سوییفت در زمان خود سروصدای زیادی به پا کرد و او توانست با مواجه کردن شخصیت اصلی داستان خود با آدم کوچولوها (و البته در بخشهای دیگری از قصه، با موجوداتی دیگر مثل آدمهای غولپیکر) به ارائهی داستانی جذاب و خواندنی بپردازد. شرکت هانا باربرا هم در سال 1968 اقتباسی کارتونی از این رمان تولید کرد که در زمان پخش خود در ایران مخاطبان بیشماری داشت.
گذشته از ماجراهای جذاب گالیور و سگ او «تَگ» درکنار لیلیپوتیهای کوچک، از هنر دوبله این مجموعه نیز نباید گذشت که درکنار شهاب عسگری (گالیور)، شهروز ملکآرایی («کاپیتان لینچ» که در ایران لیچ نامیده میشد) و مینو غزنوی («فلرتیشیا»)، این «گلام» با صدای فوقالعادهی استاد اکبر منانی بود که یکی از متفاوتترین شخصیتهای مجموعه را دوبله کرده و جملهی معروف «من میدونم...» را برای این شخصیت منفینگر به قدری جالب به کار میبرد که تا سالها بعد جایگاه خود را در ادبیات عامه حفظ کرده بود؛ دوبلهای که استاد منانی آن را از روی نحوهی صحبتهای یک گدا الهام گرفته بود.
کارتون مورچه و مورچه خوار - The Ant and the Aardvark
کشور سازنده: آمریکا
شرکت سازنده: DePatie–Freleng Enterprises
تاریخ تولید: 1969
شاید اغراق نباشد اگر بگوییم اکثر کودکان ایرانی در دهههای قبل، اولینبار با موجودی به نام مورچه خوار آبی ازطریق این کارتون بامزه آشنا شدند. کارتونی که در حقیقت نه یک مجموعهی تلویزیونی معمولی، بلکه ترکیبی از 17 انیمیشن کوتاه سینمایی بوده که در فاصلهی سالهای 1969 تا 1971 در فرانسه پخش شدند. بعدها هم مجموعههایی مثل Pink Panther and Pals و The New Pink Panther Show از راه رسیدند که ترکیبی از قسمتهای مخصوص پلنگ صورتی درکنار قسمتهایی از مورچه و مورچهخوار بودند و آنها توانستند با استفاده از این فرصت به محبوبیت بیشتری برسند.
هر کسی میتواند تنها با خواندن نام این اثر، محتوای آن را حدس بزند و متوجه شود که در آن با تلاش یک مورچهخوار برای به چنگ آوردن یک مورچه مواجه خواهد شد! مورچهخواری آبیرنگ (با صداپیشگی فوقالعادهی مرحوم مهدی آریننژاد) که دست از سر مورچهی قرمزِ داستان (با صدای شنیدنی مرحوم حسن عباسی) برنمیداشت و صحبتهای مورچهخوار هم تا مدتها بر سر زبانها بود؛ از «سلام و صبحبخیر» او به یک سوسیس در حال حرکت که در حقیقت توسط مورچه تکان میخورد، تا «سوراخ فوری» و موارد دیگری که لحظات خندهداری را فراهم میکردند.
کارتون هاچ زنبور عسل - The Adventures of Hutch the Honeybee
کشور سازنده: ژاپن
شرکت سازنده: تاتسونوکو پروداکشنز
تاریخ تولید: 1970
تم خیلی از کارتون های نوستالژیک دهههای 60 و 70 به جستجوی شخصیت اصلی برای پیدا کردن مادرش اختصاص داشت و هاچ نیز جزو این شخصیتهای بختبرگشته بود؛ فرزند یک ملکهی زنبورهای عسل که در دوران کودکی شاهد حملهی واسپ ها (زنبورهای بیعسل) به کندوی خود بوده و بعد از آواره شدن، باید به جستجوی مادرش میپرداخت.
هاچ با صداپیشگی بهیادماندنی ناهید امیریان یکی از مظلومترین شخصیتهای کارتون های قدیمی تلویزیون بود و انواع و اقسام مصیبتها را تحمل میکرد تا به هدف خود برسد و در این راه با شخصیتهای دیگری همراه میشد که بعضی از آنها سرنوشت خوبی نداشتند و یکی از آنها به نام «آیا» هم بعدها خواهر هاچ از آب درآمد.
بعدها دنبالهای برای این مجموعه با نام New Honeybee Hutch هم تولید شد و همچنین در سال 1989 کار به بازسازی مجموعهی اصلی هم رسید که البته با تغییرات زیادی نسبت به نسخهی اولیه همراه بود.
کارتون آقای خط - La Linea
کشور سازنده: ایتالیا
شرکت سازنده: B. Del Vita
تاریخ تولید: 1971
مجموعه انیمیشنهای کوتاه «خط» که در ایران به آقای خط معروف است را میتوان جزو خلاقانهترین آثار انیمیشنی تاریخ دانست؛ داستانهایی کوتاه و جذاب که در قالب قسمتهای چند دقیقهای پخش میشد و با طراحی بسیار سادهی خود، لحظاتی مفرح و بامزه را رقم میزد.
اوسوالدو کاواندولی ملقب به «کاوا» (Cava)، کارتونیستی ایتالیایی بود که اولینبار شخصیت خط را به تعدادی از آژانسهای تبلیغاتی ایتالیا معرفی کرد تا از این شخصیت در تبلیغات شرکتها استفاده کنند. درنهایت هم شرکت لاگوستینا، تولید کنندهی وسایل آشپزخانه از این ایده استقبال کرده و با کاواندولی قرارداد بست.
بعد از پخش چند قسمت از آقای خط با اسپانسری لاگوستینا، طراح این شخصیت تصمیم گرفت مخلوق جذاب خود را از زیر سایهی این شرکت خارج کرده و یک سری انیمیشن کوتاه برای او طراحی کند که سالها بعد در ایران هم پخش شدند؛ انیمیشنهایی که در آنها شاهد ارتباطی جالب بین این شخصیت و طراح او هستیم و هر بار مصیبتهایی بر سر این موجود بیچاره آمده و شکایتها و البته مسخرهبازیهای او باعث میشود لحظاتی خندهدار شکل بگیرد که مشابه آنها را در کمتر اثری دیدهایم.
کارتون بامزی - Bamse: The World's Strongest Bear
کشور سازنده: سوئد
سازنده: رون اندرسون
تاریخ تولید: 1972
قویترین خرس جهان، لقبی بود که در کارتون بامزی به یک خرس کوچک داده شده بود؛ شخصیتی که هر بار با خوردن عسل مخصوصی که توسط مادربزرگش به او هدیه داده شده بود، قدرت گرفته و ماجراهایی را رقم میزد.
رون اندرسون شخصیت بامزی را در سال 1966 خلق کرد و مجموعه انیمیشن و کمیکهایی را براساس آن تدارک دید ولی اثری که ما در تلویزیون دیدیم، محصول سال 1972 بود و برخلاف نسخهی سیاه و سفید اولیه، این یکی رنگی شده و شکل و شمایل بهتری داشت. در کارتون بامزی با شخصیتهای دیگری هم مواجه میشدیم که جالبترینِ آنها «شِلمان» نام داشت؛ لاکپشتی اندیشمند که با طراحی ابزار مختلف قدرت تفکر خود را نشان میداد و درعینحال صدای خاصی هم داشت که توسط مرحوم اصغر افضلی زیر نظر ژاله علو دوبله شده بود.
کارتون یوگی و دوستان - Yogi's Gang
کشور سازنده: آمریکا
شرکت سازنده: هانا باربرا پروداکشنز
تاریخ تولید: 1973
شخصیت یوگی کار خود را با حضور جانبی در مجموعه انیمیشن نمایش هاکلبری هاند (The Huckleberry Hound Show) در سال 1958 آغاز کرد و سپس به تدریج با محبوبتر شدن، تبدیل به یکی از ماندگارترین شخصیتهای شرکت هانا باربرا شد و کار به جایی رسید که انیمیشنهای مخصوص خود را بهدست آورد.
در ایران آثار مختلفی از دنیای یوگی پخش شده که معروفترینِ آنها یوگی و دوستان بوده؛ مجموعهای که در بازههای زمانی مختلف و دهههای متوالی از تلویزیون پخش شد تا کودکان شاهد ماجراجوییهای جذاب یوگی و همراهانش با کشتی پرندهی آنها باشند. صداپیشگی این شخصیت محبوب را هم ناصر طهماسب بهعنوان یکی از اساتید دوبله برعهده داشت و به قدری زیبا این کار را انجام داد که هرگز از یاد و خاطرهی دوستداران این انیمیشن پاک نخواهد شد.
کارتون بارباپاپا - Barbapapa
کشور سازنده: فرانسه
شرکت سازنده: Polyscope BV
تاریخ تولید: 1973
بارباپاپا کتاب مصوری برای کودکان بود که یک زوج فرانسوی-آمریکایی به نامهای آنت تایسون و تیلوس تیلور در سال 1970 در فرانسه منتشر کردند و خیلی زود با استقبال گستردهای مواجه شدند؛ کتابی که مخاطبان در آن با خانوادهی بارباپاپا همراه میشدند و ماجراهای اعضای این خانواده را دنبال میکردند؛ موجوداتی عجیب و غریب با قابلیت تغییر شکل که هرکدام رنگ مخصوص خود را داشتند و بعد از تغییر شکل هم به خاطر این رنگ متفاوت، از سایر اعضای خانواده قابل تشخیص بودند.
علت انتخاب این اسم برای کتاب و موجودات آن هم جالب بود. روزی تیلور به همراه همسرش در حال قدم زدن در پارک لوکزامبورگ واقع در پاریس بودند که او صدای کودکی را میشنود که در حال خواهش از والدین خود برای تهیهی چیزی به نام «بابابابا» است! تیلور از همسر فرانسوی خود معنای این کلمه را میپرسد و متوجه میشود که منظور کودک بارباپاپا بوده، یعنی پشمک! و به این ترتیب این اسم را روی مخلوقهای جالب خود میگذارد و بعدها هم با ساخته شدن کارتونی براساس آنها، شهرت خانوادهی بارباپاپا بیشتر میشود و کودکان ایرانی نیز در دهه 60 خاطرات خوشی با بارباپاپا، بارباماما و فرزندان آنها پیدا میکنند.
کارتون هایدی دختر آلپ - Heidi, Girl of the Alps
کشور سازنده: ژاپن
شرکت سازنده: Zuiyo Eizo
تاریخ تولید: 1974
شرکت نیپون پیش از تغییرات ساختاری خود، با نام Zuiyo Eizo فعالیت میکرد و یکی از آثار آن دورانِ شرکت که در ایران هم محبوب بود، ماجراهای هایدی را روایت میکرد؛ شخصیتی که بعضی از کودکان پیش از دیدن این انیمه هم ازطریق کتاب هایدی اثر یوهانا اشپیری، نویسندهی سوئیسی با او آشنا شده بودند.
هایدی با صدای مژگان عظیمی، دخترکی بود که بعد از مرگ پدر و مادرش به همراه خالهاش در یک دهکدهی زیبا زندگی میکرد و ماجراهای مختلفی را درکنار سایر شخصیتها و حیوانات دهکده میگذراند. این انیمه یکی از اولین آثار مجموعهی «تئاتر شاهکار جهان» (World Masterpiece Theater) بود؛ مجموعهای شامل انیمههای متعدد که ژاپنیها در آن به سراغ اقتباس از رمانهای معروف دنیا میرفتند تا مخاطبان کودک و نوجوان را از این طریق با کتابهای نویسندگان بزرگ آشنا کنند. بخش زیادی از انیمههای نمایش داده شده از تلویزیون ایران در دهههای 60 و 70 نیز زیرمجموعهی تئاتر شاهکار جهان بودند و خیلی از کودکان اولینبار به این شکل با داستانهای معروف آشنا شدند.
کارتون چوبین - Hoshi no Ko Chobin
کشور سازنده: ژاپن
شرکت سازنده: Studio Zero
تاریخ تولید: 1974
چوبین یکی از عجیبترین شخصیتهای کارتون های نوستالژیک در ایران بود؛ موجودی کوچک که با سفینهای فضایی وارد زمین میشد و بعد از ترکیدن حبابی که درون آن قرار داشت، به سراغ یک دختر و پدربزرگش که کلبهای در آن نزدیکی داشتند میرفت و با زبانی ناشناخته شروع به صحبت میکرد. چوبین وقتی متوجه میشد که انسانها زبان او را نمیفهمند، با زدن دکمهای روی دستبند مخصوص خود کاری میکرد که صحبتهایش برای آنها قابل فهم شود و خیلی زود هم رابطهای صمیمانه بین آنها شکل میگرفت.
درکنار شخصیتهای مختلف قصه که اکثراً حیواناتی سخنگو بودند و یکی از آنها هم جغدی بود که بارها بر زمین میافتاد و هر دفعه هم میگفت: «یه خبر بد!»، این شخصیت خبیث ماجرا بود که مخاطبان کودک سریال را جذب خود میکرد؛ شخصیتی غولپیکر و مرموز به نام «برونکا» که با خفاشهای خود و البته بینی بزرگش شناخته میشد و مبارزات سختی هم با چوبین داشت.
خندهدارترین نکته در مورد چوبین به قسمت پایانی آن مربوط میشد؛ جایی که او بالاخره مادرش را پیدا میکرد و به زادگاهش برمیگشت، ولی مخاطبان ایرانی تصویری از این مادر نمیدیدند و مجبور بودند خودشان شکل و شمایل او را در ذهن مجسم کنند؛ موضوعی که سالها بعد با دیدن تصاویر مادر چوبین و نوع پوشش او، علت آن را متوجه شدیم!
کارتون ویکی وایکینگ - Vicky the Viking
کشورهای سازنده: ژاپن، اتریش و آلمان
شرکتهای سازنده: Zuiyo Eizo و Taurus Film
تاریخ تولید: 1974
در دورانی که وایکینگها هنوز بهلطف سریالها و بازیهای ویدیویی به محبوبیت امروز نرسیده بودند، کارتون ویکی وایکینگ باعث شد کودکان ایرانی با آنها بیشتر آشنا شوند. این کارتون برگرفته از کتاب Vicke Viking اثر رونر یانسن، نویسندهی سوئدی، به سراغ ماجراهای ویکی، فرزند یک وایکینگ بزرگ به نام «هالوار» میرفت که رهبر وایکینگهای دهکدهی «فلیک» محسوب میشد؛ جنگجویانی که همواره با دشمنان خود در نبرد بودند.
برخلاف سایر وایکینگها که افرادی شجاع با نیروی بدنی بالا بودند، ویکی خیلی اهل جنگ و نبرد مستقیم نبود و بیشتر از قدرت مغز خود برای حل مشکلات استفاده میکرد. او هر بار با ارائهی راهحلهای جالبی به پدر خود و سایر اعضای گروه، آنها را به پیروزی میرساند و این درس را به کودکان مخاطب مجموعه میداد که فقط زور بازو کافی نیست و ذهن هم باید قوی کار کند.
کارتون گوریل انگوری - The Great Grape Ape Show
کشور سازنده: آمریکا
شرکت سازنده: هانا باربرا پروداکشنز
تاریخ تولید: 1975
یکی دیگر از محبوبترین محصولات شرکت هانا باربرا در کشورهای مختلف از جمله ایران، گوریل انگوری بود؛ مجموعهای آنقدر پر طرفدار که حتی یکی از وسایل تفریح شهربازی تهران هم با شکل و شمایل آن ساخته شده بود.
در این کارتون بهیادماندنی، ماجراهای یک گوریل عظیمالجثه و بنفشرنگ را دنبال میکردیم که برخلاف ابعاد بزرگ خود، رفتار کودکانهای داشت و سگی به نام «بیگل بیگل» او را همراهی میکرد که توسط گوریل انگوری، «بیگلی بیگلی» صدا زده میشد. این دو دوستِ کاملاً متفاوت، در ماجراجوییهای خود با ماشین زردرنگ کوچکی از این طرف به آن طرف میرفتند و به علت ابعاد کوچک ماشین، گوریل انگوری بر بالای سقف آن مینشست و عجیب اینکه ماشین هم خراب نمیشد!
اصغر افضلی که او را بیش از هر چیز با دوبلههای وودی آلن میشناسیم، در اینجا به زیبایی بهجای بیگلی بیگلی صحبت میکرد و صادق ماهرو هم چنان ماهرانه عبارتهای کوتاه گوریل انگوری مثل «انگوری! انگوری!» را بر زبان میآورد که نمیتوانیم فرد دیگری را بهجای او در این نقش تصور کنیم.
کارتون پسر شجاع - Don Chuck Monogatari
کشور سازنده: ژاپن
شرکت سازنده: Knack Productions
تاریخ تولید: 1975
در دوران پخش کارتون پسر شجاع، کمتر مجموعهای را میشد پیدا کرد که به اندازهی آن پُرطرفدار باشد؛ مجموعهای که یک سگ آبی به همراه دوستان خود در آن به سراغ ماجراهای مختلفی میرفتند و هم کودکان را سرگرم میکردند و هم در مقابل شخصیتهای منفی قصه مثل شیپورچی (با نام «راپا» در نسخهی اصلی) به آنها درس زندگی میدادند.
قهرمان داستان (که تا جایی با صدای نادره سالارپور همراه بود و از جایی به بعد هم مهوش افشاری) که در نسخهی اصلی «چاک» نام داشت، به سبک خیلی از کارتون های قدیمی با تغییر نام روبهرو شده بود و البته اسم خاصی هم برای او نگذاشته بودند و تنها لقب پسر شجاع را به او داده بودند. و عجیبتر اینکه پدر او هم با نام «پدر پسر شجاع» شناخته میشد و همین قضیه تا سالها بعد به سوژهای برای شوخی و خنده تبدیل شده بود؛ شخصیتی که او هم در نسخهی اصلی اسم مخصوص خود را داشت، آن هم اسمی عجیب یعنی Aristotle یا ارسطو، فیلسوف معروف یونانی!
کارتون ایکیوسان - Ikkyu-san
کشور سازنده: ژاپن
شرکت سازنده: Toei Animation
تاریخ تولید: 1975
کارتون ایکیوسان برخلاف ظاهر خود، نه کاملاً ساختگی بلکه تا حدودی برگرفته از یک شخصیت واقعی بوده است؛ فردی به نام «ایکیو» که یک راهب بودایی و درعینحال شاعر بوده و در فاصلهی سالهای 1394 تا 1481 میلادی در ژاپن زندگی میکرده است.
این کارتون زیبا ماجراهای دوران کودکی ایکیو را در یک آنکوکوجی (معابد مخصوص بوداییها) روایت میکرد؛ پسرکی که فرزند «امپراتور گو-کوماتسو» بود و مادرش نیز به دلایل سیاسی و اوضاع خاص ژاپن او را در پنج سالگی ترک کرده بود و تنها گاهی اوقات میتوانست با او در ارتباط باشد؛ موضوعی که برای خیلی از بینندگان این کارتون در آن سالها علامت سؤال بزرگی بود.
مهمترین ویژگی ایکی یوسان (با صدای زیبای فریبا شاهینمقدم)، قدرت ذهنی بالای او بود و اصل و اساس مجموعه باتوجهبه همین قضیه شکل گرفته و در هر قسمت شاهد حل معما یا برطرف کردن مشکلی توسط او بودیم؛ موضوعی که با سکانسی جالب از تمرکز ایکیوسان همراه میشد و تأثیر آن روی مخاطبان باعث شده بود که هم به افراد باهوش ایکیو-سان گفته شود (البته خیلی اوقات به طعنه) و هم سکانس تفکر او بین بچهها محبوب شده و خیلیها ادای آن را درمیآوردند!
کارتون نیک و نیکو - Maya the Honey Bee
کشور سازنده: ژاپن
شرکت سازنده: نیپون انیمیشن
تاریخ تولید: 1975
تماشای مصیبتهای هاچ برای کودکان ایرانی کافی نبود و آنها مدتی بعد شاهد پخش مجموعه انیمه دیگری به نام نیک و نیکو بودند که در حقیقت «مایا، زنبور عسل» نام داشت. به هر حال در آن دوران تغییر اسامی شخصیتها جزو هنرهای والای مسئولان تلویزیون محسوب میشد و بیدلیل دست به انجام این کار میزدند.
مریم شیرزاد و شیوا گورانی به ترتیب صداپیشگی نیکو و نیک (در نسخهی اصلی «ویلی») را در این مجموعهی برگرفته از کتاب «ماجراهای مایای زنبور عسل» اثر والدمار بونسلز، نویسندهی آلمانی برعهده داشتند و موفق شده بودند به خوبی به این دو شخصیت جان بدهند. کارتون نیک و نیکو به اندازهی هاچ، زنبور عسل تلخ و سیاه نبود و صحنههای شاد و بامزهای هم با حضور بعضی شخصیتهای فرعی داشت، ولی اتفاقات ناراحتکننده هم کم نداشت و مثلاً زنبورهای سرخ در نقش شخصیتهای خبیث به سراغ مایا آمده و با اسیر کردن او، بلاهای بدی بر سرش میآوردند و البته طبق انتظار، پایان خوشی در انتظار او و دوستانش بود.
کارتون سندباد - Arabian Nights: Sinbad's Adventures
کشور سازنده: ژاپن
شرکت سازنده: نیپون انیمیشن
تاریخ تولید: 1975
داستان «سندباد بحری» جزو معروفترین قصههای مشرقزمین محسوب میشود؛ داستانی که از ابتدا جزئی از «هزار و یک شب» (در بعضی ترجمههای انگلیسی: «شبهای عربی») نبوده و بعدها به آن اضافه شد. فیلمها، سریالها و انیمیشنهای بسیار زیادی براساس این داستان ساخته شده که در ایران کمتر اثری به پای محبوبیت ماجراهای سندباد از شرکت نیپون میرسد.
سندباد، پسرک ماجراجوی قصه در این اثر با مرد جوان و دلاوری به نام علی بابا و پیرمردی دانا به نام «علاءالدین» همراه میشد و در هر قسمت با اتفاقاتی جدید مواجه شده و درگیریهایی با انسانها و موجودات تخیلی در شکل و شمایلهای مختلف پیدا میکرد. دراینمیان یک مرغ مینا به نام «شیلا» («شیرا» در نسخهی اصلی) نیز همیشه همراه سندباد بود و درنهایت مشخص میشد که او شاهزاده خانمی بوده که در اثر یک طلسم به پرندهای سیاه تبدیل شده است.
کارتون ماجراهای سندباد هم از جمله آثاری بود که دوبلههای درخشانی داشت و از ناصر ممدوح بهعنوان راوی ماجراها تا ناهید امیریان (سندباد)، مهدی آژیر (شیلا) و ظفر گرایی (علی بابا) در آن صداپیشگی کرده بودند و البته به سبک خیلی از کارتون های قدیمی تلویزیون، حذفیاتی هم در بخشهای مختلف خود داشت.
کارتون گامبا - Adventures of Gamba
کشور سازنده: ژاپن
شرکت سازنده: TMS Entertainment
تاریخ تولید: 1975
ماجراهای گامبا اولینبار در قالب یک رمان کودک در سال 1972 مطرح شد و سه سال بعد نوبت به سریال انیمهی آن رسید تا داستان تعدادی موش را در سفری پُر ماجرا روایت کند؛ داستانی که گامبا و دوستانش در آن کار سختی در پیش داشتند و باید با ورود به جزیرهی شیطان، به نبرد با دار و دستهی راسوی سفید میرفتند.
راسوی سفید بهعنوان شخصیت خبیث قصه، ظاهری ترسناک و شیطانی داشت و در آن سالهای تلویزیون، کمتر شخصیت منفیای میتوانست به اندازهی او باعث ترس کودکان شود. خشونت ماجراهای گامبا هم در حد نسبتاً بالایی قرار داشت و کمتر اثری در آن دوران از این نظر به پای آن میرسید.
بعدها تعدادی انیمهی سینمایی هم براساس ماجراهای گامبا تولید شد که برخلاف سریال آن، جایی در تلویزیون ایران نداشتند.
کارتون هاکلبری فین - Adventures of Huckleberry Finn
کشور سازنده: ژاپن
شرکت سازنده: Group TAC
تاریخ تولید: 1976
یکی از معروفترین آثار مارک تواین، نویسندهی مطرح آمریکایی را میتوان کتاب ماجراهای هاکلبری فین دانست که البته خود دنبالهای بر کتاب «ماجراهای تام سایر» است. ژاپنیها در دهه 1970 تصمیم گرفتند مثل خیلی دیگر از اقتباسهای انیمهای خود، به سراغ تولید اثری برپایهی یک کتاب معروف دیگر بروند و ماجراهای «هاک» و دوستان او را در نزدیکی رود میسیسیپی روایت کردند.
از نکات جالب در کارتون هاکلبری فین، حضور بردهای سیاهپوست به نام «جیم» بود که از دست ارباب خود فرار کرده و با هاک همراه میشد؛ موضوعی که مشابه آن را کمتر در میان کارتون های قدیمی سراغ داشتیم و یکی از اولین مواردی بود که باعث آشنایی کودکان با حال و هوای قرن نوزدهم و وضعیت بردهداری در آن سالها میشد.
کارتون پینوکیو - Adventures of Pinocchio
کشور سازنده: ژاپن
شرکت سازنده: نیپون انیمیشن
تاریخ تولید: 1976
کارلو کلودی، نویسندهی ایتالیایی در سال 1883 با خلق «پینوکیو» به یکی از مهمترین شخصیتهای داستانهای کودکان جان داد و کاری کرد که بعدها انواع و اقسام اقتباسها را از آن در دنیای فیلم و انیمیشن ببینیم. در سطح جهان میتوان از انیمیشن پینوکیوی والت دیزنی (محصول 1940) بهعنوان محبوبترین اقتباس از این عروسک چوبی یاد کرد، ولی در ایران اوضاع متفاوت بوده و یک انیمه مقام اول را در اختیار دارد.
ماجراهای پینوکیو یا Piccolino no Boken سرگذشت این عروسک را از زمان ساخته شدن توسط «پدر ژپتو» روایت میکرد و در طول داستان، دو شخصیت منفی به نامهای «گربه نره» و «روباه مکار» را در مقابل پینوکیو قرار میداد تا او را از راه به در کرده و جلوی رسیدن این پسرک چوبی به کمال را بگیرند (انتخاب اسم گربه نره برای یک شخصیت کارتونی هم از آن کارهای عجیبی است که فقط از مسئولان تلویزیون ما برمیآید!). دراینمیان «پری مهربان» و جوجه اردکی به نام «جینا» هم جزو دوستان پینوکیو بودند و گاهی اوقات به او کمکهایی میکردند.
این کارتون خاطرهانگیز با دوبلههای خیلی خوبی همراه بود و از نادره سالارپور (پینوکیو) و ناهید امیریان (جینا) تا کنعان کیانی (گربه نره) در آن به زیبایی صداپیشگی کرده بودند و گل سرسبد ماجرا هم از آنِ مرحوم مرتضی احمدی در نقش روباه مکار بود.
بازی محلی پینوکیو
بچههای دهه 60 به خوبی به یاد دارند که بازی محلی به نام پینوکیو را با دوستان خود انجام میدادند. در این بازی بازیکنان به شکل دایره شکل درکنار یکدیگر مینشستند و یک پای خود را دراز میکردند و با خواندن شعر زیر پای خود را جابهجا میکردند و سعی میکردند به هم برخورد نکنند. شعر بازی محلی پینوکیو از قرار زیر است:
پی پی پینوکیو، پدر ژپتو هی
گو گو گربه نره، روباه مکار هی
مرد طلبکار هی
یه مرد بیکار هی
برو سر کار هی
الکم، دولکم، چرخ و فلکم
دست دست دست، پا پا پا، حالا میشیم جابهجا
کارتون زبل خان - Pampalini Lowca Zwierzat
کشور سازنده: لهستان
شرکت سازنده: Studio Filmow Rysunkowych
تاریخ تولید: 1977
استودیوی سازندهی کارتون لولک و بولک، چند سال بعد از آن به سراغ تولید اثر دیگری رفت که تفاوتهای زیادی با لولک و بولک داشت؛ کارتونی با حضور یک شکارچی به نام «پامپالینی» که با سفر به آفریقا سعی در شکار حیوانات مختلف داشت و هر بار هم شکست سختی میخورد.
این شکارچی نگونبخت که در ایران به زبل خان معروف شده بود، در دهههای 60 و 70 با صدای خاص و منحصربهفرد اکبر منانی طرفداران زیادی پیدا کرده بود و خیلیها به تماشای ماجراهای خندهدار او و درگیریاش با حیواناتی چون شیر و میمون مینشستند. گذشته از عادت همیشگی زبل خان به پاک کردن عرق خود با دستمالی پارچهای، شعار او هم در آن دوران خیلی معروف شده بود: «زبل خان اینجا، زبل خان اونجا، زبل خان همهجا!»
کارتون رامکال - Rascal the Raccoon
کشور سازنده: ژاپن
شرکت سازنده: نیپون انیمیشن
تاریخ تولید: 1977
انیمه «راسکال راکون» که به دلایل ناشناختهای در ایران با نام رامکال به نمایش درآمد، اقتباسی بود از رمان «راسکال: شرح حالی از یک دوران بهتر» (Rascal: A Memoir of a Better Era) که در سال 1963 توسط استرلینگ نورث، نویسندهی آمریکایی به شکل زندگینامه نوشته شده بود.
خیلی از بچههای ایرانی اولینبار با کمک همین انیمه بود که با حیوانی به نام راکون آشنا شدند؛ موجودی بازیگوش که پسری به نام استرلینگ بعد از پیدا کردنش قصد نگهداری و تربیت او را داشت، ولی به خاطر ذات وحشی و رامنشدنی این راکون، با دشواریهای زیادی روبهرو بود.
از حواشی جالب در مورد این مجموعه میتوان به تأثیرات عظیم آن روی ژاپنیها اشاره کرد. ژاپنیها با تماشای رامکال یا راسکال عاشق راکون شدند و واردات این حیوان به ژاپن به شکل سرسامآوری بالا رفت و باعث شد بعد از مدتی تمام استانهای کشور پُر از راکون شوند، آن هم بهعنوان گونهای مهاجم (یعنی حیواناتی که متعلق به منطقهی موردنظر نیستند، ولی به دلایلی وارد آن میشوند و نظم طبیعت و حیات وحش آنجا را به هم میزنند). بعدها خیلی از ژاپنیها که از دست راکونهای خود کلافه شده بودند، آنها را در طبیعت رها کردند و اوضاع به قدری وخیم شد که از تاریخی به بعد واردات این حیوان ممنوع شد. حتی کار به جایی رسید که طبق بعضی آمارها، حدود 80٪ معابد ژاپنی از جمله معبد «بیودو-این» به خاطر حملهی راکونها و خرابکاری آنها با آسیبهایی مواجه شدهاند!
2 ماه پیش
2 ماه پیش
2 ماه پیش
2 ماه پیش
2 ماه پیش
2 ماه پیش
2 ماه پیش
2 ماه پیش
2 ماه پیش
2 ماه پیش
2 ماه پیش
2 ماه پیش
2 ماه پیش
2 ماه پیش
2 ماه پیش