غربالگری سه ماهه سوم آخرین مرحله برای بررسی سلامت مادر و جنین و از هفته ۲۷ ام تا زمان زایمان قابل انجام است. آزمایشات غربالگری سه ماهه سوم شامل آزمایش خون و سونوگرافی می شود. در این آزمایشات سلامت جفت، اندازه جنین، آناتومی جنین و ... بررسی می شود. این آزمایشات مادر را برای زایمان در روزهای باقیمانده حاضر می کنند. در این مقاله با ما همراه باشید تا راجع به زمان غربالگری سه ماه سوم، آزمایش خون و سونوگرافی های آن بیشتر بدانید.
آزمایش غربالگری سوم بارداری چیست؟
با شروع سه ماهه سوم، پزشک یا مامای شما برنامه ویزیت های دوران بارداری شما را از ماهانه به هر دو هفته یکبار تغییر می دهد. این برنامه به وضعیت سلامتی شما، رشد و تکامل جنین نیز بستگی دارد.جنین در این دوره از نظر وزن و اندازه به رشد خود ادامه می دهد و سیستم های بدن بالغ می شوند. در این مدت ممکن است احساس ناراحتی بیشتری داشته باشید، زیرا افزایش وزن خواهید داشت و شروع به انقباض های کاذب زایمان می کنید.
در هفته های آخر بارداری (تقریبا از هفته سی و هشتم)، ممکن است معاینه لگنی برای تعیین گشاد شدن دهانه رحم انجام شود. پزشک شما در مورد هرگونه انقباض سوال کرده و در مورد زایمان و آزمایش های مورد نیاز در این دوره صحبت می کند.پزشک در این دوره با تجویز آزمایش های خاصی وضعیت رشد و تکامل کودک و همچنین سلامت شما را و آمادگی بدنی شما برای زایمان بررسی می کند. این اندازه گیری ها می تواند شامل موارد عمومی مثل فشار خون و وزن مادر تا موارد تخصصی تر مثل بررسی عفونت ها یا ضربان قلب جنین میباشد
هدف از انجام غربال گری سوم
سونوگرافی سه ماهه اول و دوم بارداری شامل تست غربالگری مانند سونوگرافی nt و تست های آزمایشگاهی و آنومالی اسکن طبیعی می باشد، بنابراین شاید ضرورت چندانی به انجام سونوگرافی در سه ماهه سوم بارداری نباشد و در صورتی که متخصص زنان یا ماما بعد از انجام معاینات لازم، پیشرفت بارداری را طبیعی تشخیص دهد، اغلب بعد از ۳۰ هفتگی برای تعیین وضعیت قرار گیری جنین، رشد جنین و وضعیت کلی جنین، انجام یک سونوگرافی را توصیه می کند. در صورتی که خانم باردار در حاملگی های قبلی خود با مشکلاتی مواجه بوده و یا به بیماری هایی مثل دیابت بارداری و افزایش فشار خون مبتلا باشد، احتمالا از سوی پزشک انجام سونوگرافی در فواصل زمانی منظم در سرتاسر دوران بارداری تجویز می شود. در زیر به طور کلی به اهداف غربالگری سوم اشاره می کینم.
- بررسی رشد جنین
- تعیین موقعیت جنین
- بررسی وضعیت قرار گرفتن جنین و تعیین نوع زایمان (طبیعی یا سزارین)
- انجام تست سلامت جنین و نیز بررسی نرمال بودن حجم مایع آمنیوتیک
بررسی رشد جنین در غربال گری سوم
یکی از دلایل اصلی انجام سونوگرافی ۳ ماهه سوم، بررسی نرمال بودن رشد جنین می باشد، گاهی ممکن است، پزشک زنان تشخیص بدهد که جنین نسبت به سن واقعی اش کوچکتر و یا بزرگتر است که در این صورت با انجام سونوگرافی و اندازه گیری دور سر و دور شکم جنین مشخص خواهد شد که آیا اندازه گیری ها در محدودده نرمال می باشد و یا اینکه با سن واقعی جنین تفاوت دارد.بنابراین در صورتی که تمام اندازه های جنین نرمال باشد، احتمال به دنیا آوردن یک نوزاد با وزن متوسط زیاد است، در برخی مواقع ممکن است در خواست یک سونوگرافی دوباره داده شود، زیرا بررسی رشد جنین در سونوگرافی های سریالی نسبت به انجام یک سونوگرافی تکی، ارزیابی آن بهتر است.
اگر اندازه گیری ها نشان دهنده سالم ولی کوچک بودن جنین باشد که در این صورت رشد نرمال است، اما گاهی این اندازه گیری ها نشان می دهد که دارای یک عقب افتادگی رشد داخل رحمی باشد، مخصوصا اگر حجم مایع دور جنین هم کاهش پیدا کرده باشد، در این صورت برای بررسی های بیشتر، درخواست سونوگرافی کالر داپلر می شود؛ جنین برای رشد خود از طریق جریان خون جفت تغذیه می شود.
علت عقب افتادگی رشد جنین به دو علل مادری و جنینی تقسیم می شود که در بررسی علل مادری، وضعیت شریان های رحمی مادر باردار که نقش تامین جریان خون جفت را بر عهده دارد، از طریق کالر داپلر چک می شود، در صورتی که جریان خون مادر به جفت طبیعی باشد، آنگاه باید مشکل را در علل جنینی عقب افتادگی رشد جنین بررسی نماییم؛ ارتباط بین جفت و جنین از طریق بند ناف بوده که دارای یک ورید و دو شریان می باشد.
در این مرحله از بررسی کالر داپلر تشخیص داده خواهد شد که شرایین ناف طبیعی است و احتمالا تمام مواد غذایی مورد نیاز برای رشد جنین دریافت می شود، حال اگر مشخص شود که این عروق دچار مشکل می باشند، در مرحله بعدی، دیگر عروق جنین از قبیل عروق داخل مغزی جنین بررسی می شود تا شدت مشکل جنین مشخص شود؛ گاهی اوقات به دلیل وخیم بودن وضعیت جنین، احتمال انجام زایمان زودرس وجود دارد.خانم های بارداری که مبتلا به فشار خون بالا هستند، این مشکل آنها می تواند بر روی جریان خون جنین تاثیر داشته باشد، به همین دلیل انجام سونوگرافی پیگیری و نیز سونوگرافی کالر داپلر منظم به منظور بررسی رشد جنین لازم می باشد.
در هفته ۱۸ تا ۲۰ ام بارداری ممکن است، جفت دارای موقعیت پایین باشد، بنابراین در هفته های ۳۲ تا ۳۴ بارداری باید بررسی مجدد شود که آیا مشکل موقعیت پایین (جفت سر راهی) وجود دارد یا نه. زیرا در طی این مدت برای اغلب موارد این چنینی، جفت به سمت بالا حرکت کرده و از دهانه رحم دور می شوند، بنابراین تعداد کمی نیاز به انجام دوباره سونوگرافی دو هفته بعد پیدا می کنند. اما در صورتی که موقعیت جفت همچنان پایین باشد، از سوی پزشک انجام یک سونوگرافی واژینال درخواست می شود تا تعیین شود که چه میزان به دهانه رحم نزدیک می باشد؛ جفتی که به دهانه رحم خیلی نزدیک باشد، جفت سر راهی نامیده می شود، بنابراین در این صورت امکان انجام زایمان طبیعی وجود ندارد، به طور کلی این حالت خیلی معمول نیست، زیرا معمولا یک سوم جفت ها در ابتدای بارداری دارای موقعیت پایین هستند، اما تنها تعداد کمی از آنها تا پایان دوران حاملگی همچنان در موقعیت پایین باقی خواهند ماند.
بررسی حالت قرار گیری جنین
حالت قرار گیری جنین در سه ماهه سوم به منظور تصمیم گیری جهت انجام زایمان طبیعی یا سزارین دارای اهمیت زیادی است، قرار گرفتن جنین می تواند به حالت سفالیک (قرار گرفتن سر داخل لگن) و نیز به حالت عرضی یا صورت باشد.چرخش جنین باید تا هفته ۲۰ و یا حداکثر تا هفته ۲۸ اتفاق بیفتد؛ جنین در هفته ۲۸ بارداری بزرگ است، بنابراین چرخیدن آن به حول یک محور دشوار می شود، اما با این حال امکان جابه جایی وجود دارد و هر گونه تغییراتی به دلیل مشخص شدن نوع زایمان، مهم می باشد. بعد از هفته ۳۷ ام بارداری، در صورتی که لگن جنین به سمت پایین باشد و سر در بالا قرار گیرد، در این صورت نیاز به عمل سزارین می باشد.
تست سلامت جنین (تست بیوفیزیکال)
اگر مادر باردار در سه ماهه آخر بارداری احساس کند که حرکات جنین کاهش یافته است، در این صورت به منظور اطمینان از سلامت جنین، از سوی متخصص زنان یا ماما برای مادر، درخواست تست سلامت جنین خواهد شد. نتایج این تست از هفته ۳۰ بارداری با قطعیت بیشتری همراه است، بنابراین زودتر از این زمان نباید انجام این آزمایش از غربالگری سوم صورت گیرد. در انجام این آزمایش عوامل مهمی که در سلامتی جنین دخیل می باشند، باید مورد بررسی قرار گیرند، در زیر به این فاکتورها اشاره کرده ایم.
- حرکات جنین
- حرکت های تنفسی جنین
- توانایی عضلانی جنین
- حجم مایع آمنیوتیک
- تست بدون استرس
در مراکز سونوگرافی، چهار مورد اول مورد بررسی قرار می گیرد و نتیجه آن با نتیجه تست بی استرس که اغلب در بیمارستان ها انجام می شود، جمع بندی می شود؛ اندازه گیری مایع آمنیوتیک ارتباطی با جنین ندارد و اندازه گیری آن به روش خاصی صورت می گیرد.
چکاب های روتین سه ماهه سوم
در ویزیتهای روتین در سه ماهه سوم حاملگی، اندازه گیری وزن و فشار خون به طور معمول انجام می گیرد، ضمن اینکه یک آزمایش ادرار به منظور تشخیص عفونت، وجود پروتئین و یا گلوگز در خون باید تجویز شود، اگر در ادرار مادر باردار در سه ماه سوم، پروتئین دیده شود به نشانه وجود اختلال پره اکلامپسی و یا فشار خون حاملگی می باشد که اغلب در سه ماهه سوم رایج تر است، همچنین وجود گلوگز در ادرار به نشانه دیابت در بارداری است، حال در صورت مثبت بودن، برای مادر باردار باید آزمایش های قند خون ناشتا و تست تحمل گلوکز به منظور ارزیابی های بیشتر درخواست شود.علاوه بر آن در هر بار ویزیت، دور شکم توسط پزشک اندازه گیری می شود تا از این طریق میزان رشد جنین در سه ماهه سوم بررسی شود، در این معاینات, علایم کم خونی و کمبود برخی ویتامین ها نیز ارزیابی می گردد تا بتوان جنین را در برابر آسیب های احتمالی محافظت کرد.
اهمیت آزمایش آنتی بادی RH در سه ماهه سوم
این فاکتور یک نوع پروتئین بر سطح گلبول های قرمز خون می باشد که عده ای از افراد آن را دارا بوده و برخی دیگر فاقد این پروتئین در خون می باشند، حال کسی که این پروتئین را در خون دارد، دارای RH مثبت بوده و در غیر این صورت RH منفی دارد.اگر مادری در دوران بارداری، RH منفی داشته باشد، در صورتی که جنین وی دارای RH مثبت باشد، احتمال اینکه آنتی بادی بر ضد سلول های خونی جنین تولید شود، وجود دارد، در چنین شرایطی خطراتی جدی وی را تهدید می کند، بنابراین با انجام آزمایش RH مادرانی که در معرض حساسیت RH باشند، تشخیص داده می شوند و در نتیجه اقدامات لازم و موثر برای پیشگیری از هر نوع واکنش احتمالی انجام می گیرد.
معمولا در این مواقع، یک دوز آنتی بادی RH با نام روگام به مادر باردار تزریق خواهد شد تا از تولید ایمونوگلوبولین های مادری بر ضد جنین جلوگیری شود، ضمن اینکه این فرآیند از بروز آنمی هولیتیک در جنین که به دلیل واکنش های خونی ایجاد می شوند، جلوگیری می کند.حال همانطور که در این مقاله خواندید انجام آزمایش های غربالگری سوم و دیگر آزمایشات لازم دوران بارداری برای حفظ سلامت مادر و جنین و داشتن حاملگی کم خطر از اهمیت زیادی برخوردار است.
مراقبت های سه ماهه سوم بارداری
جنین بعد از اتمام ۳۷ هفتگی و ورود به ۳۸ هفتگی رسیده می شود و اگر بارداری در هفته ۳۸-۴۰ به پایان رسد زایمان به موقع انجام شده است.در این قسمت می خواهیم در مورد «باید ها و نباید های سه ماهه سوم حاملگی» صحبت کنیم تا با آگاهی از این نکات از خود و فرزندتان به بهترین نحو مراقبت کنید:
بایدهای سه ماهه سوم بارداری
- ادامه ی استفاده از مکمل های بارداری
- فعالیت روزانه داشته باشید مگر در زمانی که احساس درد دارید
- با انجام ورزش های مخصوص می توانید عضلات دیواره ی لگنی خود را تقویت کنید
- تغذیه سرشار از ویتامین، فیبر، میوه و سبزیجات، پروتئین های کم چرب داشته باشید
- آب فراوان بنوشید
- کالری مورد نیاز روزانه را دریافت کنید (حدود ۳۰ کالری بیشتر در روز)
- پیاده روی کنید
- با رعایت بهداشت دهان و دندان می توان از زایمان زودرس جلوگیری کرد!
- خواب کافی داشته باشید
نبایدهای سه ماهه سوم بارداری
- از ورزش های سنگین و ورزش هایی که احتمال آسیب شکمی وجود دارد بپرهیزید
- الکل
- کافئین (بیشتر از یک فنجان قهوه یا چای در روز ممنوع می باشد)
- سیگار
- مواد مخدر
- ماهی خام یا دودی
- جوانه های خام
- گربه (احتمال انتقال بیماری توکسوپلاسما وجود دارد)
- لبنیات محلی یا غیر پاستوریزه
- هات داگ و غذاهای مشابه
- بعضی از داروها همانند ایزوترنینوئین (راکوتان) برای درمان آکنه، تالیدومید، بعضی داروهای پایین آورنده فشار خون
- سفر زمینی یا هوایی طولانی مدت
راهکارهایی برای درمان درد مفاصل در دوران بارداری و بعد از زایمان
