گور دختر کجاست؟

گور دختر آرامگاهی سنگی از دورهٔ هخامنشیان است که در در دشت «میانکوهی پشت پَر» شهرستان دشتستان قرار دارد و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است. مشخص نیست که این بنا آرامگاه یا یادبود چه شخصیتی است، فرضیه های مختلفی از آرامگاه کوروش کوچک، تا چیش پیش، کوروش یکم، آتوسا، ماندانا، یا خواهر کوروش بزرگ به عنوان احتمال مطرح شده است که هیج یک قطعی نیست.

شاپور شهبازی معتقد بود که این بنا آرامگاه کوروش کوچک است. گور دختر در میانهٔ دههٔ ۱۳۸۰ مرمت شد ولی اکنون در وضعیت بسیار بدی رها شده است. این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۷۶ با شمارهٔ ثبت ۱۸۹۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

معرفی گور دختر

گور دختر از جاهای دیدنی بوشهر به شمار می رود و در جلگه برپز قرار دارد. این بنای تاریخی، هرچند با معماری بسیار ابتدایی تر، شباهت زیادی به آرامگاه کوروش کبیر دارد. از همین رو اکثر باستان شناسان آن را بازمانده دوره هخامنشی می دانند.

در سال های ۱۳۸۰ و ۱۳۸۲، علی اکبر سرفراز بنای گور دختر و جلگه بزپر را مورد بررسی و شناسایی قرار داد و بنای گور دختر را متعلق به شاهان اولیه هخامنشی و کوروش اول پسر چیش پش و مقبره بالای آن را مربوط به همسر ایلامی وی یعنی مادر کوروش کبیر شاه ایران می داند. البته این تنها یکی از چندین نظر متفاوت درباره فرد مدفون در این ٰآرامگاه است.

با توجه به ارزش تاریخی، گور دختر به شماره ١٨٩٧ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

نگاهی به تاریخچه گور دختر

هخامنیشان آنقدر قدیمی هستند که حساب زمان حکومتشان با سال هم برای ذهنمان قابل اندازه گیری نیست. در کتاب ها نوشته شده است آن ها حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح بر ایران حکومت می کردند. گور دختر هم در همان سال های قدیمی ساخته شده است. چه کسی باور می کند همین بنای ساده که امروز باد در آن زوزه می کشد، سرد و گرم روزگار چشیده و ۲۵۰۰ سال آزگار است که محکم و استوار ایستاده است.

شباهت این مقبره به پاسارگاد کوروش بزرگ اولین نشانه از تعلق آن به دوران هخامنشی است، اما کسی نمی داند این آرامگاه را چه کسی ساخته، چرا در این نقطه ساخته شده و چه داستان هایی در پس آن قرار دارد. این ندانسته ها رازهای سر به مُهری هستند که قرار است برای همیشه در قلب تاریخ مدفون بمانند.

مقبره آنقدر ساده است که در نگاه اول تصور می کنید چند تکه سنگ روی هم قرار گرفته است و با یک نسیم ساده همه چیز خراب می شود! باور اینکه چنین ساختار ساده ای ۲۵۰۰ سال باد و طوفان و زلزله را از سر گذرانده باشد، آسان نیست.

سادگی گور دختر نشان می دهد قبل از آرامگاه کوروش بزرگ ساخته شده است. این پاسارگاد کوچک تنها مقبره ای است که به مدفن کوروش شباهت دارد.لویی واندنبرگ، باستان شناسی بلژیکی بود که در سال ۱۳۳۹ به ایران آمد و نام خود را به عنوان کاشف مقبره گور دختر و دشتستان ثبت کرد. مقبره قدیمی این روزها حال و روز خوبی ندارد و جزء آن دسته از جاهای دیدنی بوشهر است که سازمان میراث فرهنگی به آن بی توجهی می کند.نام آرامگاه گور دختر در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است، اما این ثبت نام چیزی جز کاغذ نیست. زندگی مرغ وخروس ها در عمارت و تیر برقی که در ۴ متری مقبره ساخته شده، شاهدی بر حال ناخوش عمارت باستانی هستند!

دسترسی به گور دختر

برای دسترسی به گور دختر، ابتدا باید به روستای پشت پر (بز پر) بروید. از برازجان به سمت دالکی پیش برانید. پس از عبور از دالکی، در جاده برازجان به شیراز، به پل نمازگاه خواهید رسید. در پایان پل به جاده ای فرعی می رسید که باید وارد آن شوید. در این مسیر کوهستانی، از روستاهای تنگ درکش و رود فاریاب خواهید گذشت. سپس به شهر تنگ ارم می رسید. در فاصله دو کیلومتری جنوب تنگ ارم، جاده فرعی آسفالته ای قرار دارد. وارد آن شوید و ادامه دهید تا از روستاهای آقا امیراحمد و کفتارو عبور کنید. پس از گردنه تخته و عبور از سربالایی ها، به پشت پر خواهید رسید.

معماری گور دختر

گور دختر بنایی است مستطیل شکل به ارتفاع کلی ۴٫۴۵ متر که بامی شیروانی شکل روی آن قرار دارد و در ساخت آن، از تخته سنگ های کرم رنگ بزرگ استفاده کرده اند. این بنا روی مصطبه ای سنگی بنا شده که زیرسازی اولیه و سکوسازی برای این بنا بوده است. شالوده اصلی آن شامل شفته ریزی و شن های رودخانه ای می شود که مصطبه و پایه اصلی و اولیه بنا روی آن ساخته و پرداخته شده است. روی مصطبه سه ردیف سنگ به صورت پلکانی ایجاد شده اند که به اتاقک اصلی منتهی می شود. پایین ترین رج که روی زمین است، ۵٫۱۰ متر طول و ۴٫۴۰ متر عرض دارد.

ارتفاع سنگ ها که به صورت پلکانی روی هم قرار گرفته اند، ۳۴ سانتی متر است. اتاقک بالایی روی پلکان ها ۳٫۴۰ متر ارتفاع، ۲٫۹۵ متر طول و ۲٫۳۰ متر عرض دارد. ضخامت دیوارهای سنگی بنا در حدود ۷۵ سانتی متر است. اطاق آرامگاه از درون ۲٫۲۰ متر طول و ۱٫۵۵ متر عرض دارد و ارتفاع آن از کف تا سقف مسطح آن ۲٫۵۰ متر است.

گور دختر به طور کامل از ۲۲ قطعه سنگ ساخته شده است که هیچ گونه ظرافت کاری در آن دیده نمی شود و به صورت خیلی ابتدایی سنگ ها را برش و حجاری کرده اند. تمامی سنگ های اتاقک آرامگاه به وسیله بست های فلزی توکار، به وسیله بست های دم چلچله ای به یکدیگر متصل شده اند. در ساخت این بنا مانند دیگر سازه های ساخته شده توسط معماران هخامنشی، هیچ ملاتی به کار نرفته است.بر بالای مقبره، قسمتی فرورفتگی شبیه به یک قاب وجود دارد که احتمالا جایگاه قرارگیری کتیبه ای مربوط به آن بوده است. در درون اتاقک بنا حوضچه کوچکی وجود دارد.

بنا دارای یک در ورودی با ابعاد ۷۰×۹۰ سانتی متر است. هیچ گونه نشانه ای که مربوط به قفل و بست سنگ درگاه باشد، دیده نمی شود و احتمال می رود اصلا سنگ درگاهی نداشته است و اگر هم داشته به صورت خشکه چین و بدون هیچگونه پاشنه در یا قفل و بستی ایجاد کرده اند. بر بالای درگاه ورودی و نزدیک به سقف، فضای طاقچه مانندی به صورت مربع شکل به ابعاد ۲۵×۲۵ سانتی متر دیده می شود که از پشت بسته شده است.

گور دختر مدفن کیست؟

گوردختر را ابتدا باستان شناس بلژیکی، لویی واندنبرگ، در سال ۱۳۳۹ هجری شمسی کشف کرد. واندنبرگ معتقد بود گوردختر قبر چیش پیش یا کوروش یکم (جد کوروش کبیر) است؛ اما سپس علیرضا شاپور شهبازی، آن را آرامگاه کوروش کوچک دانست. گمانه ها درباره این بنا فراوان است. آرامگاه ماندانا، مادر کوروش یا آتوسا، دختر کوروش و شهبانوی هخامنشی یا خواهر کوروش برخی دیگر از گمانه ها درباره این بنا هستند.

گور دختر آرامگاه کیست؟

روایت های بسیاری درباره اینکه در مقبره گور دختر چه کسی آرمیده، وجود دارد. شباهت این پاسارگاد کوچک به آرامگاه کوروش نشان می دهد شخصی که در این مقبره آرمیده باور، سبک زندگی و فرهنگی نزدیک به پادشاه بزرگ ایران داشته و احتمالا در دوره ای نزدیک به او زندگی می کرد.

کاشف سوئدی این مورد از جاذبه های تاریخی بوشهر گفته بود در این مقبره چیش پیش دفن شده است. او اولین کوروش جهان و پدربزرگ کوروش بزرگی است که می شناسیم. بعد از واندنبرگ، علیرضا شاپوری شهبازی، باستان شناس ایرانی هم در این منطقه تحقیق کرد. او با نظریه واندنبرگ مخالف است و می گوید کوروش کوچک در این مقبره دفن شده؛ کوروش کوچک یکی از پسران داریوش بزرگ، دیگر پادشاه مشهور هخامنشی است.

باستان شناس های دیگری هم درباره این موضوع نظر داده اند. با توجه به نظر احتمال می رود ماندانا، مادر کوروش یا آتوسا، دختر کوروش و یا خواهر کوروش بزرگ در این مقبره دفن شده است.

از اینکه در این مطلب همراه ما بودید متشکریم.

گورستان صخره ای سیراف کجاست؟