آسیاب‌های تاریخی شوشتر حدود 1700 سال قبل یعنی در دورۀ ساسانیان و در واقع همزمان با ساختِ اولیۀ شهر شوشتر ساخته شده‌اند، سازه‌های آبی که رومن گریشمن باستان‌شناس فرانسوی، آن را یکی از قدیمی‌ترین سیستم‌های آبیاری در جهان معرفی کرده است. تعداد این آسیاب‌ها بین 50 تا 60 حلقه بوده که برخی از آن زیر پل قدیم ، برخی زیر پل جدید و برخی در محدودۀ «علی کله» شهر شوشتر قرار گرفته‌اند. هر چند این آسیاب‌ها در سه قسمت رودخانه دز قرار گرفته‌اند، اما قدمت برخی از آن‌ها به دوره‌های صفویه و قاجاریه می رسد، دورانی که این آسیاب‌ها به اقتصاد شهر شوشتر نیز کمک زیادی کرد.
البته به مرور زمان به دلیل طغیان رودخانه و قرار گرفتن در مسیر جاده ساحلی برخی از آن‌ها تخریب شده‌اند، به گونه‌ای که امروز فقط حدود 20 حلقه از این آسیاب‌ها باقی مانده‌اند.
آسیاب‌های آبی شوشتر تیرماه 1380 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، اما اهمیت این سازه‌ها امروزه به حدی است که مطالعاتی ویژه روی این سازه‌ها، مجموعه پل‌های باستانی و دیگر سازه‌های آبی شوشتر با هدف ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو آغاز شده است.
اولین آسیاب های آبی رودخانه دز در زمان حکومت ساسانیان یعنی در حدود 1700 سال پیش بنا نهاده شد که با استفاده از آن گندم ها را آرد می کردند و در زمان حکومت قاجاریان و پهلویان همچنان پا برجا ماند از طرفی هم به اقتصاد شهر شوشتر رونق خوبی بخشیده بود. برخی از این آسیاب های آبی که در سه قسمت رودخانه قرار دارند مربوط به زمان حکومت صوفیان و قاجاریان هستند.
تعداد آسیاب ها حدود 50 تا 60 حلقه می شود که بعضی از آن ها در زیر پل قدیمی و بعضی دیگر در زیر پل جدید و چند تایی هم در محدوده علی کله قرار دارند، اما به دلیل طغیان رودخانه و بالا آمدن آب آن بعضی از آن ها خراب شده اند یعنی امروزه حدود 20 حلقه از این آسیاب ها باقی مانده است.
آسیاب های آبی شوشتر به عنوان یکی از اثرهای تاریخی این شهر در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اند و در سال 1390 زمانی که سازه های آبی شوشتر ثبت جهانی شدند بازگشایی شدند.
رومن گرشمن این سیستم را به عنوان قدیمی ترین سیستم آبیاری در جهان معرفی کرده است و قدمت آن را به حدود 1400 تا 1500 سل قبل می داند. در وسط رودخانه روی یکی از دهانه های آسیاب های آبی طاق های عظیمی مشاهده می شود که شبیه به ایوان های زمان ساسانیان است و با توجه به علاقه شاهان ساسانی می توان آن را جایگاه محتشمی در گذشته معرفی کرد. این سازه ها در اوایل پل بند بوده اند که بعد ها با تغییراتی جزئی به آسیاب تبدیل شده اند.
آسیاب های آبی شوشتر نمادی از آثار تاریخی زمان ساسانیان به شمار می روند که هنوز هم کارایی خود را حفظ نموده اند. محوطه سازی های مناسبی را در این اطراف انجام داده اند و سفره خانه ای را در کنار این سازه ها راه اندازی کرده اند، به دلیل راه اندازی چرخ یکی از این آسیاب ها، آن جا لقب موزه آب را گرفته است که استقبال زیادی هم از سوی گردشگران داشته است.
قرار گرفتن این موزه در بستر رودخانه و مجاور بودن با جاده ساحلی و پارک ساحلی رعنا و پل قدیم شوشتر باعث شده این منطقه به یکی از مناطق گردشگری شوشتر تبدیل شود. اگر شما هم به دیدن این آسیاب های آبی علاقه مند هستید می توانید با مراجعه به سایت معتبر مستر بلیط اقدام به خرید بلیط مورد نیاز خود نمایید.
این سازه ها را از ملات ساروج، آجر و قلوه سنگ ساخته اند. پایه های آسیاب های آبی را از ملات گچ، خاکستر و آجر در سه ردیف متوالی ساخته اند. طرز قرار گرفتن آسیاب های آبی در گذشته به مانند سدی بوده تا آب را به جای مورد نظر هدایت کند. این سیستم پیشرفته ساسانیان باعث می شد آب اول رودخانه قطع شود.
سنگ های داخل آسیاب ها در قسمت پایین دو تکه آن ثابت هستند و با توجه به نیروی آب رودخانه چرخ آن حرکت می کند. هر آسیاب دارای 5 نفر کارگر بوده که هر کدام مسئولیتی های مختلفی بر عهده داشته اند.
در گذشته زمانی که آب رودخانه کم می شد سبد هایی حصیری را از سنگ پر می کردند و بر روی هم قرار می دادند که در نهایت یک بند انحرافی را تشکیل می داند که باعث می شد آب رودخانه بالا آید.
آسیاب ها را مانند کشتی ساخته اند که دلیل آن هم برای تنظیم فشار آب بوده است. آسیاب های آبی شوشتر دارای مالکان خصوصی بوده اند که به آن آسیابان لوینه گفته می شد.
هنگامی که برای سفر آماده می شوید بدون شک به فکر جاذبه های آن منطقه هستید. بسیاری از افراد ممکن است به آثارهای تاریخی علاقه داشته باشند بنابراین می توانند با رفتن به شوشتر از سازه های آبی تاریخی این منطقه دیدن نمایند و برای بازدید از این آسیاب ها نیازی نیست هیچ گونه هزینه ای را بپردازید و هر زمانی که بخواهید می توانید به این منطقه بروید.بنویسید...
بسیاری از افراد هنگام سفر از خودروی شخصی استفاده می کنند بنابراین هنگامی که راهی شوشتر می شوید، باید مسیر رودخانه دز را پیدا کنید در آن جا می توانید آسیاب های آبی را مشاهده نمایید. از طرفی برخی دیگر از افراد برای مسافرت از اتوبوس استفاده می کنند.
در این مقاله سعی شد شما با سازه های 1700 ساله ی شوشتر آشنا شوید. در صورتی که اطلاعات بیشتری دارید لطفا با ما در بخش نظرات در میان گذارید.
6 ماه پیش
6 ماه پیش