برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که در تاریخ 14 ژوئیه 2015 در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ (چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا به علاوه آلمان) رسید، از سوی بسیاری از تحلیلگران به عنوان یکی از برجسته ترین دستاوردهای عرصه دیپلماسی در قرن حاضر توصیف شد. در زمان تصویب برجام در ایران، بسیاری هم از بدعهدی های دولت آمریکا و تجربه های تاریخی شکست خورده تعامل با قدرت های سلطه گر و متخاصم و امپریالیستی سخن گفتند، و توصیه های مشفقانه ای از سوی برخی فعالان سیاسی و نمایندگان مجلس مبنی بر طراحی مجموعه ای از استراتژی ها به عنوان سوپاپ اطمینان در جهت مقابله با اقدامات احتمالی متعارض با برجام از سوی طرفین اروپایی و آمریکایی مطرح کردند. با روی کار آمدن دولت دانالد ترامپ در ایالات متحده آمریکا، بدعهدی های این کشور و زیاده خواهی های استکباری آن آغاز شد و بالأخره بعد از کش و قوس های فرآوان، ترامپ در تاریخ 18 اردیبهشت ماه سال 1397 اعلام کرد که دولت آمریکا دیگر به برجام پایبند نیست و نظام تحریم ها با تأکید بر سیاست "فشار حداکثری" بر علیه جمهوری اسلامی ایران از نو اعمال خواهد شد. مجلس یازدهم طرح "اقدام متقابل جمهوری اسلامی ایران در برابر بدعهدی های آمریکا در برجام" را با حداکثر آراء به تصویب رساند و دولت را مکلف ساخت تا اقداماتی را در راستای حفظ منافع جمهوری اسلامی ایران و متقاعد ساختن طرفین برجام مبنی بر جدیت اراده و عزم ایران در دفاع از منافع به حق ملت در برابر زورگویی های دولت ترامپ صورت دهد. برجسته ترین اقدام جمهوری اسلامی ایران که قرار است در تاریخ 5 اسفند ماه سال جاری جامه عمل بپوشد، "تعلیق عمل به پروتکل الحاقی" است که با کاهش دسترسی بازرسان آژانس بین المللی اتمی به سایت های اتمی جمهوری اسلامی ایران همراه خواهد بود. همین امر باعث تحرکات دیپلماتیک هم در آمریکا و هم در اروپا شده است. جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا که با شعار تنش زدایی در جهان و احیای جایگاه دیپلماتیک آمریکا به پست ریاست جمهوری دست یافته است، از شرکت دیپلمات های آمریکایی در جلسات 1+5 سخن گفته است. تشکیل جلسه اضطراری پاریس با شرکت تروئیکای اروپایی و آمریکا و نیز سفر رئیس آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران جزو تحرکات اصلی صورت گرفته در این حوزه بوده است. مجلس شورای اسلامی ایران به تبعیت از فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی، تنها راه "احیای برجام و بازگشت کامل جمهوری اسلامی ایران به توافق هسته ای" را "رفع عملی تمام تحریم های اعمالی و راستی آزمایی آن" اعلام کرده است. اجرای کامل قانون راهبردی لغو تحریم ها و کاهش نظارت های فراپادمانی آژانس بین المللی انرژی اتمی خواسته به حق ملت ایران و رهبر معظم انقلاب اسلامی است. با این حال، شب گذشته در تهران تفاهم نامه ای با آژانس بین المللی انرژی اتمی به امضاء رسیده است که نگرانی های دلسوزان نظام را درباره اجرای درست قانون راهبردی افزایش داده است. طبق گزارش یورونیوز "رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کرد با تهران برای حفظ نظارت های آژانس بر تاسیسات هسته ای ایران به توافقی موقت دست یافته است. آقای گروسی شامگاه یکشنبه پس از ترک تهران و در فرودگاه وین گفت: «برای ادامه نظارت های "رضایت بخش" به مدت سه ماه با ایران توافق کردیم. با این حال بازرسی ها از روز سه شنبه ۲۳ فوریه محدودتر خواهند شد.» به گزارش خبرگزاری فرانسه آقای گروسی با اشاره به کاهش میزان دسترسی بازرسان گفت: «باید با واقعیت مواجه شد، اما این امکان را خواهیم داشت که نظارت و راستی آزمایی لازم را انجام دهیم... به این ترتیب شرایط در کوتاه مدت کنترل خواهد شد! برای بررسی ابعاد تفاهم نامه دولت با آژانس بین المللی انرژی اتمی به سراغ آقای هادی ژیان مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق علیه السلام رفته ایم. نظر مخاطبان ساعد نیوز را به مطالعه این مصاحبه جلب می کنیم:
ساعد نیوز: قانون راهبردی لغو تحریم ها مصوب مجلس شورای اسلامی قرار است در راستای خطوط قرمز ترسیمی رهبر معظم انقلاب و دفاع از حقوق بر حق ملت ایران، با قطع دسترسی فراپادمانی آژانس بین المللی انرژی اتمی به سایت های اتمی و تأسیسات نظامی جمهوری اسلامی از 23 فوریه به صورت کامل اجرا شود. این اقدام را چطور ارزیابی می کنید؟
هادی ژیان: بسم الله الرحمن الرحیم. از زمان تصویب برجام به این سو، ما همواره شاهد نقض گسترده این سند بین المللی بوده ایم. این اتفاق از همان زمان دولت اوباما که رئیس جمهور فعلی ایالات متحده به عنوان معاون رئیس جمهور فعالیت میکرد، شروع به رخ دادن کرد. متأسفانه دولت آقای روحانی، هیچ نوع راهبرد تقابلی را برای مقابله با این نقض عهدهای مکرر آمریکایی ها و اروپایی ها اتخاذ نکرد. به طور کلی، ما در طول این سال ها که به انحاء مختلف تحت فشارهای سیاسی و مالی شدید از طرف غرب بودیم، هیچ نوع واکنش مؤثری صورت ندادیم. قانون راهبردی لغو تحریم ها که در مجلس شورای اسلامی به تصویب نمایندگان مردم رسید، تنها اقدام مؤثری بوده است که در این زمینه صورت گرفته است. البته به همین قانون هم نقدهایی وارد شده است و برخی معتقدند که این زمان سه ماهه ای که تعیین شده، باید به 2 ماه کاهش می یافته است. به هر صورت، هدف این قانون، آن است که جسارت و گستاخی طرف مقابل را کاهش دهد. رفت و آمدها و تحرکاتی که طی همین چند روز اخیر شاهد آن بودیم، نشان داد که حریف احساس خطر کرده است و میداند که اگر جمهوری اسلامی ایران بخواهد اقدام متقابلی صورت دهد، منافع آنها به خطر خواهد افتاد. حضرت آقا هم این طرح مجلس را تحسین کردند و تأکید داشتند که این قانون به صورت کامل اجرا شود. ولی دولت اعلام کرد که اجرای این قانون را بر طبق آئیین نامه دولت صورت خواهد داد. به بهانه های مختلف، با اقداماتی خاص، دولت تلاش کرد تا تأثیر این قانون را کاهش دهد. این طرح به عنوان تک اقدام حقیقی در راستای نشان دادن اراده جمهوری اسلامی ایران به حریف، باید به صورت کامل اجرا شود و هر نوع قصور در اجرای این طرح می تواند آسیب زیادی به وجهه کشور بزند.
ساعد نیوز: همان طور که مستحضرید آنتونیو گروسی دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران سفر کرد و با مسئولان اتمی و سیاست خارجی کشورمان دیدار داشت. به نظر حضرتعالی گروسی از سفر به ایران چه اهدافی را دنبال می کرد؟
هادی ژیان: آژانس بین المللی انرژی اتمی یک ظاهری دارد؛ و در ظاهر ادعا می کند که مسئول مراقبت و پیشگیری از هر نوع انحراف در برنامه های صلح آمیز هسته ای کشورهای عضو است. ولی در مورد ایران این نظارت لایه های عمیق فرآوانی دارد. نکته جالب توجه درباره این نهاد بین المللی این است که 90 درصد فعالیت های آن، متمرکز بر روی ایران است و ادعای آژانس این است که ایران در این زمینه مشکوک ترین کشور است. نظارت آژانس بر فعالیت های صلح آمیز هسته ای جمهوری اسلامی ایران در سه سطح صورت می گیرد: نظارت پادمانی، نظارت در چارچوب پروتکل الحاقی و نظارت برجامی. این خودش نشان می دهد که چه اندازه برنامه اتمی ایران برای آژانس اهمیت دارد! نکته اساسی درباره فعالیت های آژانس بین المللی انرژی اتمی این است که این نهاد به ظاهر بین المللی خودش یک بخشی از پازل فشار قدرت های غربی بر ایران است. گزارش هایی که آژانس از فعالیت اتمی جمهوری اسلامی ایران به مجامع بین المللی ارائه می دهد، به عنوان ادله و مدارکی برای تصویب تحریم ها بر علیه کشور ما به کار رفته است. کاهش دسترسی آژانس به سایت های اتمی جمهوری اسلامی ایران می تواند برای آژانس دردسرآفرین باشد. چرا که به ضرر منافع آمریکا و اروپا است. متأسفانه این بُعد از هویت آژانس خیلی مورد توجه دولت نیست، و هنوز این نهاد، به عنوان نهاد بین المللی بی طرف لحاظ می شود!! حضرت آقا به این رویکرد دولت اعتراض داشتند و فرمودند که این نوع فعالیت های منفی آژانس باید مدیریت شود. نکته دیگری که در این میان مغفول واقع می شود این است که آژانس بین المللی اتمی به عنوان یک جاسوس عمل می کند و اطلاعات سری ما را در اختیار سرویس های جاسوسی کشورهای غربی قرار می دهد. از شهید احمدی روشن نقل شده است که می گفته اند: خود بازرسان اذعان داشته اند که این اطلاعات جمع آوری شده در اختیار آمریکا و اسرائیل قرار می گیرد!
ساعد نیوز: حضرت آقا فرمودند که خط قرمز ما "رفع عملی تحریم ها و راستی آزمایی است" در حالی که ما شاهد این هستیم که طی سفر آقای گروسی به تهران، تفاهم نامه موقت سه ماهه بین ایران و آژانس منعقد شده است و به آژانس اجازه راستی آزمایی داده شده است. یعنی جایی که ما باید راستی آزمایی بکنیم، این آژانس است که حق جدیدی مبنی بر راستی آزمایی را به دست آورده است؟
هادی ژیان: این تفاهم نامه از چند بُعد خلاف رویه جمهوری اسلامی ایران است. اولاً وقتی شما میگویید که این تفاهم نامه در بازه زمانی سه ماهه اجرا می شود و حریف ابراز خوشحالی میکند. این یعنی یک نظارت فراپادمانی را به آژانس در زمان اجرای قانون راهبردی مجلس داده ایم. این دقیقاً به معنای تضعیف موضع مجلس و قانون مصوب است. امروز رئیس محترم مجلس شورای اسلامی گفتند که هر نوع تبصره ای اگر بخواهد به این قانون اضافه شود باید در مجلس مورد بحث قرار بگیرد و به قانون اضافه شود. وقتی این طرح تنها اقدام مقتدرانه ما است، این تفاهم نامه موقت بین ایران و آژانس یک اشتباه راهبردی غیرقابل بخشش است. این یعنی داریم به دشمن پالس ضعف میفرستیم و می گوییم که جدی نبود داشتیم شوخی می کردیم! نکته بعدی این است که این تفاهم نامه پیوست محرمانه دارد! محتوای این پیوست می تواند برای جاسوسی از تأسیسات هسته ای ایران استفاده شود. این پیوست باید در دسترس نمایندگان مردم قرار بگیرد. وقتی قانون راهبردی تصویب شد، حضرت آقا فرمودند که این حرف تمامی مسئولان جمهوری اسلامی ایران است. و این حجت است. یعنی دیگر نمی توانید خلاف این حرکتی بکنید. امروز هم نمایندگان مردم در مجلس، قانون ارجاع پرونده مسئولان دیپلماتیکی که خلاف قانون راهبردی عمل می کنند، به قوه قضاییه تصویب کردند. اینجا نقطه ای است که هر نوع وادادگی باعث تضعیف شدید موضع جمهوری اسلامی ایران می شود. حریف ما در گوشه رینگ قرار می دهد و دیگر چاره ای نداریم جز تسلیم. ما باید ادعای راستی آزمایی داشته باشیم نه آژانس!
ساعد نیوز: به نظر حضرتعالی، آیا این تفاهم نامه موقت، با نص قانون راهبردی در تضاد نیست؟
هادی ژیان: مجلس یک قانونی تصویب کرد که نظارت فقط در سطح پادمانی باقی بماند و نظارت فراپادمانی جمع شود. خوشحالی آقای گروسی به هنگام کنفرانس خبری در وین به معنای این است که این تفاهم نامه موقتی که در ایران منعقد شده است، دسترسی فراتر از پادمان را مهیا می سازد و این یعنی نقض قانون راهبردی مجلس. به یاد بیاورید وقتی رئیس جمهور از اجرای قانون در قالب آئیین نامه دولت حرف زدند هم مجلس اعتراض کرد و هم حضرت آقا تذکر دادند که نص صریح این قانون باید اجرا شود و این تفاهم نامه یعنی این دستور معظم له و نص صریح قانون هر دو نقض شده است.
دکتر شهرام فتاحی : سیاست خارجی دولت بایدن و آینده برجام
3 سال پیش
3 سال پیش
3 سال پیش