تنسنت (Tencent Holdings Limited) هولدینگ سرمایه گذاری چینی با حوزه فعالیت بین المللی است که در سال های پایانی قرن بیستم و اوج گیری دنیای اینترنت متولد شد. زیرمجموعه های تنسنت در حوزه های متعدد فناوری همچون خدمات و محصولات مبتنی بر اینترنت، سرگرمی، هوش مصنوعی و موارد مشابه در چین و دیگر کشورهای جهان فعالیت می کنند. مرکز مدیریت تنسنت با طراحی به صورت برج های دوقلو در منطقه شنژن چین قرار دارد و به نام «برج های ساحلی تنسنت» شناخته می شود.
تأسیس و سال های ابتدایی تنسنت
تنسنت در نوامبر سال ۱۹۹۸ با نام کامل Tencent INC در منطقه ی Cayman Islands تأسیس شد. علاوه بر ما هواتنگ (معروف به Pomy Ma) که امروز به عنوان هم بنیان گذار اصلی تنسنت شناخته می شود، افراد دیگری هم در تأسیس شرکت فناوری چینی نقش داشتند. از میان آن ها می توان ژانگ ژیدونگ، ژو چنیه، چن ییدان و زنگ لیکینگ را نام برد. هدف از تأسیس شرکت تنسنت، فعالیت در بازار فناوری و بهره برداری از فرصت های متعدد اینترنت و وب بود. فرصت هایی که در سال های پایانی قرن بیستم به اوج رسیده بودند و هرچه بیشتر ظرفیت های بالای رشد خود را نشان می دادند. به هرحال گروه جوان چینی با جذب سرمایه از سرمایه گذارهای خطرپذیر، وارد بازار فناوری شدند. بطوریکه تنسنت در سه سال اول فعالیت به سوددهی نرسید.
اولین محصول تنسنت به نام پیام رسان OICQ در فوریه سال ۱۹۹۹ معرفی شد که پس از مدت کوتاهی به QQ تغییر نام داد. امروز QQ یکی از مهم ترین محصولات و خدمات تنسنت محسوب می شود که در بخش های بعدی به آن می پردازیم. تغییر نام به QQ به خاطر شکایت حقوقی شرکت ICQ و مالک آن AOL بود. تنسنت هم مانند بسیاری از استارتاپ های دیگر در سال های ابتدایی سوددهی نداشت. آن ها سه سال بدون سود فعالیت کردند تا اینکه اولین فروش بزرگ سهام در سال ۲۰۰۱ رخ داد. شرکت Naspers از آفریقای جنوبی اولین خریدار عمده ی سهام تنسنت بود که ۴۶/۵ درصد از سهام را تحت مالکیت خود گرفت.
ورود به بازار تجارت الکترونیک در سال ۲۰۰۵ رقم خورد. تنسنت سرویسی به نام PaiPai راه اندازی کرد که خدمات خرید و فروش C2C (کاربر به کاربر) ارائه می کرد. به علاوه سرویس پرداخت آنلاین مشابه پی پال نیز به نام TenPay در همان سال معرفی شد. نیمه دوم ۲۰۰۰ با ورود تنسنت به حوزه های درآمدی جدید همراه بود و وب سایت های پرتالی، بازی های آنلاین و بلاگ، به عنوان موضوعات اصلی فعالیت انتخاب شدند. وب سایت های پرتالی معروف آن سال های چین، Sina, Sohu و NetEase بودند و تنسنت با دامنه طولانی و معمولی Tencent شانس زیادی برای رقابت پرتالی و فروش تبلیغات نداشت. به هرحال در سال ۲۰۰۳ نام دامنه به qq تغییر کرد و به لطف تعداد بالای کاربران، بخش زیادی از ترافیک چین به سمت تنسنت سرازیر شد. آن ها با سرعت زیاد رقبای خود را پشت سر گذاشتند و امروز تنها پشت سر بایدو، به عنوان دومین وب سایت پربازدید چین شناخته می شوند.
در سال ۲۰۰۵ و اوج وبلاگ نویسی در جهان، رقبای چینی تنسنت یعنی سینا و سوهو حضوری جدی در این بازار داشتند. آن ها وبلاگ های مشهوری را میزبانی می کردند که طرفداران زیادی در بین شهروندان چینی داشت. به هرحال تنسنت به عنوان بازیگر جدید وارد بازار شد و برای هر کاربر QQ، یک بخش وبلاگی در پرتال اختصاص داد. به همین دلیل سرویس وبلاگ دهی آن ها به سرعت به ۱۰۰ میلیون کاربر رسید و بزرگ ترین سرویس چین شد. البته این استراتژی در ادامه موفق نبود و وبلاگ های QQ به کیفیت رقبا نمی رسیدند. با تولد Weibo تقریبا کسب وکار وبلاگ تنسنت تعطیل شد. هولدینگ تنسنت با تکیه بر مدل های کسب وکاری مدرن و محصول پرطرفدار خود یعنی پلتفرم QQ، به سرعت رشد قابل توجهی را تجربه کرد. آن ها در سال ۲۰۰۹ به بزرگ ترین شرکت چین و سومین شرکت جهان از لحاظ ارزش بازار تبدیل شدند. تعداد کاربران فعال QQ نیز در آن زمان به ۶۰۰ میلیون نفر رسیده بود. در آن سال ها هر مدل کسب وکاری که مناسب به نظر می رسید، هدف حمله ی تنسنت قرار می گرفت. درواقع اگر شرکت دیگری هم ایده را مطرح می کرد، آن ها با تکیه بر پاسگاه مشتریان عظیم خود، به سرعت قله های آن را فتح می کردند.
اولین فعالیت های سرمایه گذاری تنسنت
برند چینی که دهه اول فعالیت خود را تا پایان ۲۰۱۰ با رویکردی متوسط و بعضا مخفی پیش برده بود، با ورود به سال ۲۰۱۱ تغییر مسیری جدی داد. آن ها قبلا سرمایه گذاری و خریدهای محدودی انجام می دادند، اما به محض کسب اولین موفقیت ها با وی چت و افزایش درآمد در سرویس های دیگر همچون QQ، به فکر سرمایه گذاری در دنیای فناوری افتادند. اولین خرید بزرگ تنسنت به دنیای بازی اختصاص یافت. آن ها ۹۲/۷۸ درصد از شرکت Riot Games را به قیمت ۲۳۰ میلیون دلار خریداری کردند. شرکتی که سابقه ی درخشانی همچون بازی League of Legends را در کارنامه ی خود داشت. البته ورود تنسنت به شرکت ریوت در سال ۲۰۰۸ و با خرید ۲۲/۳۴ درصد سهام انجام شده بود، اما سرمایه گذاری عظیم سال ۲۰۱۱ به عنوان حرکت اصلی هولدینگ سرمایه گذاری شناخته می شود. شایان ذکر است ریوت در سال ۲۰۱۵ سایر سهام خود را نیز به تنسنت واگذار کرد.
سرمایه گذاری های اولیه تنسنت علاوه بر تلاش برای رشد محصولات داخلی، بیشتر روی صنعت بازی متمرکز بود. آن ها در سال ۲۰۱۲ بخشی از سهام Epic Games را خریداری کردند. از میان محصولات قابل توجه اپیک گیمز می توان به Unreal، Gears of War و Infinity Blade اشاره کرد. سرمایه گذاری بزرگ بعدی با افزایش سهام در Kingsoft Network Technology در سال ۲۰۱۳ رخ داد. خرید مهم دیگر در آن سال، سهام موتور جست وجوی چینی Sogou بود که با هزینه ی ۴۴۸ میلیون دلاری انجام گرفت. شرکت بازی سازی عظیم Activision Blizard نیز در بخشی از فرایند جدا شدن از Vivendi، از تنسنت سرمایه دریافت کرد. امروز برند چینی تنها ۴/۹ درصد از سهام شرکت بازی سازی را در اختیار دارد.
تجارت الکترونیک همیشه یکی از حوزه های اصلی تمرکز تنسنت بوده است. آن ها در سال ۲۰۱۴ برای افزایش فعالیت ها سرمایه گذاری ۱۹۳/۴۵ میلیون دلاری در شرکت لجستیک و انبارداری China South City Holdings انجام دادند. سرمایه گذاری بعدی حوزه ی تجارت الکترونیک، وب سایت خرید گروهی Dianping با سرمایه ی ۴۰۰ میلیون دلاری بود و پس از آن خرید مهم سهام JD.com به عنوان رقیب بزرگ علی بابا انجام شد. چند ماه بعد وب سایت مذکور سهام خود را به صورت عمومی عرضه کرد و تنسنت با هزینه ی ۱/۳ میلیارد دلاری بیشتر، سهم خود را به ۱۷/۴۳ درصد افزایش داد. تنسنت در سال ۲۰۱۴ تصمیم مهمی برای خرید پیام رسان واتساپ داشت. تصمیمی که اگر عملی می شد، آن ها را به قدرتی جهانی تبدیل می کرد. به هرحال فرایند خرید به خاطر عمل جراحی ما هواتنگ به تأخیر افتاد و مارک زاکربرگ که احساس خطر می کرد، پیشنهاد ۱۹ میلیارد دلاری و دوبرابر پیشنهاد تنسنت را به واتساپ داد. پیشنهادی که به بزرگ ترین خرید تاریخ فیسبوک بدل شد.
از سرمایه گذاری های مهم دیگر تنسنت تا سال ۲۰۱۵ می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خرید ۱۹/۹ درصد سهام شرکت تجارت الکترونیک 58 در چین به قیمت ۷۳۶ میلیون دلار در سال ۲۰۱۴. یک سال بعد تنسنت با ۴۰۰ میلیون دلار هزینه ی بیشتر، سهم خود را به ۲۵ درصد افزایش داد.
- سرمایه گذاری ۵۷/۴ میلیون دلاری در شرکت چینی LotSynergy و خرید هفت درصد از سهام در سال ۲۰۱۴
- خرید ۱۰ درصد از سهام پرتال فروش گاهی موبایل Koudai Gouwu به ارزش ۱۴۵ میلیون دلار در سال ۲۰۱۴
سرمایه گذاری ها و خریدهای اخیر تنسنت
یکی از اقدامات جالب تنسنت در دنیای اینترنت، راه اندازی اولین بانک کاملا آنلاین جهان در چین بود که به نام WeBank فعالیت خود را در سال ۲۰۱۵ شروع کرد. وی بانک امروز تحت قوانین مالی و اداری چین خدمات متنوع بانکی را به کاربران ارائه می کند. از مهم ترین محصولات متفرقه ی آن ها می توان به Weilidai اشاره کرد که به عنوان پلتفرم وام آنلاین از سال ۲۰۱۵ در سرویس های پیام رسان وی چت و QQ ارائه شد. همان طور که گفته شد صنعت بازی یکی از حوزه های تمرکزی تنسنت در سال های فعالیت بوده است. آن ها در سال ۲۰۱۶ یکی از مهم ترین سرمایه گذاری های خود را با خرید ۸۴/۳ درصد از سهام سوپرسل، سازندی بازی مشهور کلش آو کلنز انجام دادند. هزینه ی خرید سهام سوپرسل برای تنسنت، ۸/۶ میلیارد دلار عنوان شد. فعالیت در بازار بازی های ویدئویی به حدی جدی شد که تنسنت در سال ۲۰۱۷ در همکاری با شهرداری شهر ووهو در چین، اولین شهرکت بازی های الکترونیکی (eSports) را تأسیس کرد.
هولدینگ تنسنت در سال ۲۰۱۷ قصد داشت تا شرکت مشهور Rovio سازنده ی سری بازی های انگری بردز را خریداری کند. البته آخرین اخبار از عدم موفقیت برند چینی حکایت دارند. به هرحال فعالیت در بازارهای اپلیکیشن و بازی همیشه اولویت مهمی برای تنسنت بوده اند و حتی در صورت عدم موفقیت در خرید، توسعه های داخلی متعددی توسط آن ها انجام شده است. از میان توسعه های داخلی می توان به دستیار صوتی Xiaowei و قابلیت Mini-Programs در وی چت اشاره کرد که امکان اجرای اپلیکیشن ها را بدون نیاز به دانلود در وی چت به کاربران می دهد. به علاوه بازی Honour of Kings به عنوان پرسودترین بازی جهان هم در اختیار شرکت چینی قرار دارد. بازی که با ۲۰۰ میلون کاربر فعال ماهانه، درآمد یک میلیارد دلاری را در هر فصل برای تنسنت فراهم می کند.
تنسنت هم مانند دیگر بازیگران صنعت تجارت الکترونیک در سال های اخیر تلاش کرد تا تأثیری در بازار فروشگاه های بدون فروشنده داشته باشد. حرکتی که قبلا توسط نام های بزرگ همچون علی بابا و آمازون انجام شده بود. آن ها اولین فروشگاه خود را در شانگهای تأسیس کردند که در دو روز اول بیش از ۳۰ هزار بازدیدکننده داشت. از فعالیت های دیگر در حوزه ی تجارت الکترونیک می توان به همکاری با شرکت فرانسوی Carrefour اشاره کرد که در سال ۲۰۱۸ رسانه ای شد. تنسنت در همکاری با شرکت فرانسوی قصد دارد فناوری های متعدد خود را به زنجیره ی تأمین و فروش خرده فروشی اضافه کند.
تنسنت امروز مالک رقبای چینی بسیاری از شرکت های بزرگ فناوی محسوب می شود. به عنوان مثال آن ها برای رقابت با نتفلیکس سرویسی به نام Tencent Video دارند که بزرگ ترین سرویس استریم ویدئو در چین محسوب می شود. در یک سال گذشته تعداد کاربران سرویس ویدئو دوبرابر شد و به ۴۰ میلیون کاربر پولی رسید. تحلیل گران بازار ادعا می کنند که بیش از دو سوم جمعیت چین امروز کاربر سرویس های تنسنت هستند. به بیان دیگر کاربران چینی روزانه به صورت مجموع ۱/۷ میلیارد ساعت از زمان خود را به سرویس های آنلاین تنسنت اختصاص می دهند. به علاوه پونی ما هم بنیان گذار اصلی، مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره ی تنسنت امروز چهره ای سیاسی در چین است. او در کنگره ی جمهوری خلق چین عضویت دارد.
چالش ها و پروژه های شکست خورده شرکت تنسنت
با وجود تمام موفقیت هایی که تنسنت در سال های گذشته در بازار چین داشت، دشواری ها و شکست های متعددی را هم تجربه کرده است. آن ها در دهه ی ابتدایی فعالیت با لقب کپی کننده ی محصولات غربی شناخته می شدند. وی چت محصولی بود که به نوعی تنسنت را از زیر سایه ی دیگران خارج کرد. همان طور که گفتیم بازار بسته ی چین یکی از دلایل رشد سریع تنسنت و سرویس هایش در کشور آسیایی بود. ازطرفی رفتار کاربران چینی در استفاده از اینترنت و وب تفاوت زیادی با کاربران دیگر نقاط جهان دارد. به همین دلیل سرویس های تنسنت همچون وی چت هنوز به موفقیت آن چنانی در بازارهای جهانی نرسیده اند. تحلیل گران تمرکز بر افزایش قابلیت های وی چت در خارج از مرزها توانایی بهبود وضعیت آن را در بازار جهانی دارد. به عنوان مثال چینی های خارج از کشور یا توریست ها می توانند از امکاناتی همچون پرداخت استفاده کنند و به نوعی موجب افزایش پایگاه کاربران جهانی سرویس شوند. تنسنت در دوران فعالیت شرکت ها و سرویس هایی را راه اندازی کرد که به تعطیلی رسیدند. تغییر استراتژی یا عدم توانایی در رقابت، از دلایل عمده ی شکست سرویس های مذکور بود. در ادامه به برخی از پروژه های شکست خورده ی این شرکت اشاره می کنیم.
پلتفرم پرداخت Paipai
تنسنت در سال ۲۰۰۵ سرویس Paipai را راه اندازی کرد که به نوعی کپی سرویس موجود در بازار چین یعنی Taobao بود و به عنوان اولین تجربه های تجارت الکترونیک برند چینی شناخته می شد. در آن زمان QQ به تعداد کاربران فعال ماهانه ی ۱۸۴/۸ میلیون نفر رسیده بود و می توانست پله ی پرتابی برای سرویس تجارت الکترونیک باشد. درنتیجه Paipai به سرعت به فهرست ۵۰۰ وب سایت پربازدید جهان از نگاه الکسا راه یافت. با وجود تمام امتیازات تنسنت برای پی پی، تائوبائو موفقیت بیشتری در بازار پرداخت آنلاین داشت. آن ها خدمات Alipay را راه اندای کردند و همچنین سابقه و قابلیت های درخشانی در بخش امنیت پرداخت داشتند. به هرحال تنسنت برای حفظ پی پی تلاش می کرد و در زمان خرید سهام JD، آن را با وب سایت خرده فروشی ادغام کرد. پی پی درنهایت در سال ۲۰۱۶ به صورت کامل تعطیل شد.
موتور جست وجوی SOSO
تنسنت یک دهه ی پیش برای فعالیت جدی در بازار موتورهای جست وجو وارد عمل شد. موتور SOSO به همین دلیل تأسیس شد و طبق آمارهای Nielsen تا سال ۲۰۰۹ گوگل را در چین پشت سر گذاشت. در سال ۲۰۱۰ گوگل به صورت رسمی از فعالیت در چین منع شد و سوسو با استخدام نیروهای جدید، معرفی سرویس های بیشتر را در دستور کار قرار داد. توسعه ی سرویس های جدید، هزینه های میلیارد دلاری برای سوسو و شرکت مادر یعنی تنسنت به همراه داشت. تلاش های تنسنت برای حضور جدی در بازار موتورهای جست وجو، به سد بزرگی به نام بایدو برخورد می کرد. موتور جست وجویی که نامش را به عنوان اولین سرویس چین ثبت کرده بود. کاربران چینی عموما از بایدو استفاده می کردند و سایر نیز قابلیت های جست وجوی داخل مرورگر را به کار می گرفتند. به عنوان مثال Sogou مرورگری محبوب در چین بود که قابلیت های جست وجوی داخلی اش، با استقبال مناسب کاربران روبه رو شد. درمقابل تنسنت فعالیتی در بازار مرورگر نداشت و در جذب ترافیک به سمت سوسو ناموفق بود.
سوگو در نوامبر سال ۲۰۱۷ سهام خود را به صورت عمومی عرضه کرد و تنسنت ۴۴ درصد از آن را به قیمت ۵۸۵ میلیون دلار خرید. دو شرکت چینی امروز تلاش می کنند تا با ادغام خدمات، سرویس های جست وجویی و محتوای بهینه تر را در وی چت به کاربران ارائه کنند. به هرحال بایدو هنوز بازار جست وجو را در چین تحت تصاحب دارد. ازطرفی جست وجوهای مبتنی بر دسکتاپ روزبه روز کاهش می یابند و کاربران بیش ازپیش به سرویس های موبایلی تمایل پیدا می کنند. درنهایت فرصت برای رشد سوگو و تنسنت در این بازار بیشتر شده است.
شبکه اجتماعی Pengyou
ارائه ی ابزارها و سرویس های جدید با بهره گیری از رشد QQ همیشه بخشی از استراتژی تنسنت بود. آن ها شبکه ی اجتماعی پنگ یو را برای ارتباط دوستان از QQ در سال ۲۰۰۸ راه اندازی کردند. تعداد کاربران فعال ماهانه ی پنگ یو تا سه ماهه ی دوم سال ۲۰۱۲ به ۲۴۸ میلیون نفر رسید. در آن زمان Qzone ماهانه ۵۸۹ میلیون کاربر فعال داشت. یکی از سیاست های همیشگی تنسنت در عرضه ی سرویس ها، به توسعه ی انواع مشابه و رقابت داخلی آن ها اختصاص دارد. وی چت هم که امروز به عنوان یکی از سرویس های فوق موفق شناخته می شود، نتیجه ی یک رقابت داخلی بود. به هرحال پنگ یو نتوانست رقابت داخلی را با موفقیت به پایان برساند و میدان را به Qzone واگذار کرد. تنسنت مثال دیگری هم در این حوزه دارد که به نام Renren و با تمرکز بر تشکیل شبکه ی اجتماعی مخصوص دانش آموزان در سال ۲۰۱۲ شروع به کار کرد. سرویس مذکور به مرور از سوی کاربران فراموش شد و جای خود را به بازیگران بزرگ امروزی یعنی وی چت، کیوکیو و ویبو داد.
شبکه اجتماعی Tencent Weibo
تنسنت در تلاش برای فرمانروایی در بازار شبکه های اجتماعی، از کپی کردن محصولات شرکت های دیگر هم ابایی نداشت. آن ها زمانی قصد تأسیس نسخه ای اختصاصی از ویبو برای خود داشتند. شرکت سینا اولین شبکه ی اجتماعی را به نام Weibo عرضه کرده بود و تنسنت هم نسخه ای مشابه را در آوریل ۲۰۱۰ به بازار ارائه کرد. تلاش های بازاریابی و سرمایه گذاری متعددی برای افزایش کاربران تنسنت ویبو انجام شد. حتی قهرمانان المپیک به عنوان اینفلوئنسر در تبلیغات شبکه ی اجتماعی حاضر شدند، اما درنهایت کاربران تمایلی به نسخه ی کپی ویبو نشان ندادند. به علاوه کیوزون هم رقیب داخلی تنسنت ویبو بود و هردو ترافیک خود را از کیوکیو دریافت می کردند. به هرحال تنسنت ویبو در ماه های پایانی محتوایی به جز تبلیغات نداشت و کاربران تمایلی به حضور جدی در آن از خود نشان نمی دادند. درنهایت این شبکه ی اجتماعی هم از سوی تنسنت در سال ۲۰۱۴ تعطیل شد، اما شکست آن چنان بزرگی برای غول چینی نبود. چرا که وی چت هم چنان به فرمامروایی خود در بازار ادامه داد.
راز موفقیت شرکت آلفابت چیست؟
