همه ی آنچه که در مورد مسجد جامع ارومیه باید بدانید!

مسجد جامع ارومیه در مجاورت بازار ارومیه قرار دارد و متعلق به سده هفتم هجری قمری و دوره ی ایلخانان است. موقعیت این مسجد در بازار به گونه ای است که از سه طرف به معابر عمومی متصل می شود. شبستان مسجد قدیمی ترین بخش آن به حساب می آید و با قدمتی که به دوره سلجوقی بازمی گردد، طبق نظر کارشناسان، هسته اولیه شکل گیری مسجد بوده است. محراب این مسجد نیز از نظر گچبری یکی از زیباترین آثار هنر معماری دوران مغول به شمار می رود که از تزیینات آن می توان به نقوش هندسی زیبا، کتیبه ای به خط کوفی، طاق نماها و تاج اشاره کرد. این اثر در ردیف جاهای دیدنی ارومیه قرار دارد و در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴، با شماره ثبت ۲۴۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

شبستان قدیمی ترین بخش این مسجد اسست و به نظر کارشناسان هسته اولیه مسجد را تشکیل می دهد و احتمالا در اواخر دوره سلجوقی ساخته شده است. یکی از زیباترین بخش های این مسجد بدون شک محراب آن است. محراب این مسجد قریب به هشت متر ارفاع و 6 متر عرض داشته و با گچبری های بسیار نفیس خود یکی از زیباترین یادگارهای به جا مانده از دوره ایلخانی است. در قسمت انتهایی محراب دو ستون گچبری شده به چشم می خورد که کتیبه ای در میان آن ها قرار دارد. این کتیبه که به خط رقاع کتابت شده است . بر طبق این کتیبه استاد عبدالمومن تبریزی به سال 676 هجری قمری این شاهکار گچ بری را خلق کرده است.

این محراب که در واقع یکی از بیست و سه محراب گچ بری شده دوره ایلخانی است بر روی محرابی ساخته شده است که در دوره سلجوقیان در این مسجد وجود داشته است. نقش های هندسی زیبا و کتیبه ای به خط زیبای کوفی نیز دور تا دور محراب را قاب گرفته است. محراب با طاق نماها و یک تاج در انتها آراسته شده است که طاق نعلی شکل آن مشخصه بارز دوره ایلخانی است. گچبری های این محراب یکی از باشکوهترین نمونه های گچبری دوره ایلخانی است. پلان مربعی شبستان در انتها با گوشه سازی های صورت گرفته به هشت ضلع و بعد به 16 ضلع و در نهایت به گنبدی داره شکل منتهی شده است. یکی دیگر از بخش های مسجد چهل ستون آن است که بعد از ساخت شبستان ساخته شده است.

چهل ستون دومین بخش مسجد از لحاظ قدمت است و شامل 18 ستون در دو ردیف نه تایی است. شبستان 46 متر طول و 13 متر عرض دارد و احتمالا متعلق به دوره ایلخانی است. سقف این قسمت با سی طاق گنبدی آجری پوشیده شده است. این قسمت در دوره صفویه نیز مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. مسجد شبستان دیگری نیز داشته که در گذر سال ها تخریب شده است. در اطراف صحن مسجد حجره هایی قرار دارد که بنابر کتیبه موجود در مسجد در دوره زندیه و توسط فردی با نام رضا قلی خان که سمت حکمرانی ارومیه را برعهده داشته است در سال 1184 هجری قمری ساخته شده است. علاوه بر این بخش ها بخش های جدیدتری نیز به مسجد اضافه شده است که متعلق به قرون اخیر است.

ویژگی های مسجد جامع ارومیه

مسجد جامع ارومیه در محدوده بازار قدیمی ارومیه است. می توان از مسیرهای مختلفی به آن دسترسی داشت. نزدیک بودن به بازار ارومیه و همچنین نزدیکی به دیگر بخش های توریستی و فرهنگی ارومیه، باعث شده است که این مسجد هرساله پذیرای گردشگران زیادی باشد. شما به راحتی می توانید از خیابان های امام، بعثت ۲، شهید باکری و شهید منتظری به این مسجد زیبا دسترسی داشته باشید. این مسجد یک ورودی از سمت داخل بازار ارومیه دارد، از سمت فضای بیرون نیز مسجد به سه معبر پیاده رو دسترسی مستقیم دارد. مسجد جامع ارومیه به دلیل اینکه در دوره های مختلف بازسازی شده است، بخش ها و ویژگی های مختلفی را در خود جای داده است.این بخش ها عبارت اند از:

شبستان گنبد دار قدیمی

هسته اصلی و اولیه این مسجد شبستان گنبد دار قدیمی آن است و نمونه ای از یک معماری اصیل اسلامی است. این گنبد با توجه به سبک معماری مربوط به دوره سلجوقیان است. این شبستان در دوره سلجوقی بنانهاده شده است، اما در دوره ایلخانی مرمت و بازسازی شده است. با توجه به اینکه شبستان در حالت عادی مربعی شکل است. در طبقه دیگر گوشه های آن به نحوی کارشده است که شبیه به محراب های هشت ضلعی شود. سپس این هشت ضلعی در طبقات بعدی تبدیل به ۱۶ ضلعی شده و درنهایت طبقات بالاتر تبدیل به گنبد اصلی شبستان شده است. این سبک معماری مربوط به دوره ایلخانی است و به احتمال زیاد در هنگام مرمت مسجد به این شکل درآمده است.

محراب تاریخی مسجد

شاید بتوان گفت که زیباترین بخش مسجد جامع ارومیه محراب آن است. این محراب که گچ بری شده با خطوط کوفی مربوط به دوره ایلخانی است. این محراب تقریباً ۸ متر ارتفاع داشته و ۶ متر نیز عرض آن است. نکته قابل توجه در این محراب وجود دو ستون در انتهای آن است که کتیبه هایی روی آن نسب شده است. این کتیبه ها به سال ۶۷۶ هجری قمری تعلق داشته . بر اساس نوشته های روی کتیبه سازنده آن استاد عبدالمومن تبریزی است. این شاهکاری گچ بری شده یکی از زیباترین کتیبه های گچ بری شده در ایران است که در آن از خط رقاع (خط رقعه معروف ترین سبک خطاطی در بین اعراب) برای نوشته ها استفاده شده است.

محراب کنونی مسجد بر روی محراب قدیمی آن قرارگرفته است. محراب قدیمی مربوط به دوره سلجوقی است. در محراب دوره سلجوقی از خطوط کوفی در دورتادور محراب استفاده شده است.

چهل ستون متصل به شبستان گنبد دار

طبق بررسی های انجام شده و اسناد بدست آمده، ساخت این چهل ستون در سال های بعد از ساخت بنای اصلی مسجد جامع آغازشده است. در طی مرمت های متمادی که در سال های گذشته بر روی بنا صورت گرفته اشیاء قدیمی مربوط به دوره ایلخانی کشف شده است. شواهد نشان می دهد که در دوره ایلخانی مسجد جامع ارومیه بزرگ تر و در اوج زیبایی خود قرار گرفته است. در طول چند قرن گذشته صدمات زیادی به این چهل ستون واردشده که آن ها چندین بار و در دوره های مختلف مرمت و بازسازی شده اند.

حجره های صحن مسجد

در دوران زندیه مسجد مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. در این دوره حجره هایی در صحن مسجد ساخته شد. این حجره ها بر اساس سنگ نوشته های که در آن ها به کار در سال ۱۱۸۴ هجری قمری بنا شده اند. نوع مواد و مصالح به کاررفته در این حجره ها نسبت به بخش اصلی و شبستان اصلی مسجد متفاوت است.

مسجدی تمام آجری

ویژگی جالب مسجد جامع ارومیه تمام آجری بودن آن است. نوع آجرهای بکار رفته در آن متفاوت است. آجرهای استفاده شده برای گنبد و شبستان با آجرهای استفاده شده برای بخش صحن مسجد از دو نوع کاملاً متفاوت هستند. نوع گچ بری و تزئینات به کاررفته در صحن و شبستان مسجد بسیار زیبا است. به نحوی که گردشگران را به مناجات در این مکان مذهبی وادار می کند.

امکانات رفاهی اطراف مسجد جامع

مسجد جامع ارومیه دارای سه ورودی اصلی است. یک ورودی فرعی نیز از سمت بازار قدیمی ارومیه دارد. ورودی ها به حیاط و صحن مسجد راه پیدا می کنند. در بخش بیرونی مسجد نیز یک فضای سبز مناسب برای استراحت ایجادشده است. در اطراف مسجد و در فضای بیرونی، چندین محل به عنوان پارکینگ خودرو در نظر گرفته شده که مشکلی برای پارک کردن وسیله نقلیه وجود نداشته باشند.

سرویس بهداشتی مناسب در فضای سبز بیرونی مسجد قرار دارد. شما می توانید به راحتی بعد از بازدید از مسجد به سرعت خود را به بازار بزرگ و قدیمی ارومیه برسانید. در نزدیک مسجد نیز کافه، رستوران، فست فود و حتی داروخانه و درمانگاه نیز وجود دارد.

زمان بازدید و بهای ورودی مسجد جامع ارومیه

بازدید برای عموم از مسجد جامع ارومیه آزاد است اما برای بازدید باید ورودی پرداخت کنید. ورودی برای گردشگران خارجی کمی گران تر خواهد بود. بهای بلیط ورودی مسجد جامع ارومیه برای گردشگران داخلی ۳۰۰۰ تومان و برای گردشگران خارجی ۲۰۰۰۰ تومان است. متأسفانه در سال های اخیر بخش هایی از مسجد تخریب شده است و روند بازسازی و مرمت مسجد به کندی انجام می شود. حتی ممکن است در روزهایی از سال مسجد به طور کامل روی گردشگران بسته باشد. اگر به شهر ارومیه سفر کردید حتماً سری به این مسجد تاریخی بزنید. مدت زمان لازم برای بازدید و بررسی از مسجد جامع ارومیه تقریباً در حدود ۳۰ الی ۴۵ دقیقه است.

مسجدهای جامع ایران

از دیگر مساجد جامع ایران می توان به مسجد جامع اصفهان، مسجد جامع یزد، مسجد جامع ورامین، مسجد جامع گلپایگان، مسجد جامع قائن، مسجد جامع فهرج، مسجد جامع نایین، مسجد جامع اردکان، مسجد جامع اردستان، مسجد جامع عتیق شیراز، مسجد جامع کاشان و مسجد جامع ابرکوه اشاره کرد.

تلفن مسجد جامع ارومیه

برای بازدید از این مسجد تاریخی نیازی به هماهنگی نیست، اما در حال حاضر بعلت تعمیرات امکان بازدید از داخل آن میسر نیست(اردیبهشت ۹۹). از آنجایی که بخش هایی از این مسجد در دست تعمیر است، جهت اطلاع از آن می توانید با این مسجد تماس گرفته و از وضع روند پیشرفت مطلع شوید.

مسجد امام شافعی ارومیه کجاست؟