هر آنچه باید در مورد هنر سوخته کاری بر روی چوب دانست

سوخته نگاری چیست؟

پیروگرافی یا همان سوخته نگاری (Pyrography یا Pyrogravure) هنر تزئین چوب یا سایر مواد با علائم سوختگی ناشی از کاربرد کنترل شده یک شی داغ شده مانند پوکر(سیخ شومینه یا مفتول) است.همچنین به عنوان پوکرورک (pokerwork) و یا سوخته کاری روی چوب (wood burning) شناخته می شود. این اصطلاح به معنی “نگارش با آتش” می باشد که ازدو کلمه یونانی pur (آتش) و graphos (نگارش) است.

تاریخچه سوخت نگاری در ایران

سوخت نگاری در یونان باستان رواج یافته و به سراسر دنیا منتقل گردیده است، آثاری از سوخت نگاری در ایران توسط باستان شناسان کشف شده است که قدمت آن ها به هزاره پنجم پیش از میلاد برمی گردد. در ایران دوره صفویه سوخت نگاری به اوج خود رسید و هنرمندان ایرانی آثار زیبایی خلق نمودند که متاسفانه در دوره های دیگر فعالیت در حیطه هنر سوخت نگاری نادیده گرفته شد. با گذر زمان و وارد شدن ابزار آلاتی همچون هویه های برقی خوشبختانه هنرمندان ایرانی دوباره جان تازه ای به سوخته کاری بخشیدن و تا امروز آثار زیبایی خلق شده است.

ابزار سوخته نگاری

ابزار مورد نیاز سوخته نگاری با هزینه پایین قابل تهیه است و می توانید در کارگاه نجاری یا کارگاه خانگی خود، به انجام هنر سوخته نگاری بپردازید. به عبارتی سوخته کاری یا سوخته نگاری هنری کم هزینه است. فقط .کافی است ابزار سوخته نگاری را تهیه کنید و آثار هنری زیبایی خلق کنید. ابزار سوخت نگاری شامل هویه، چوب، سنباده، کاربن، یا زغال طراحی و طرح می باشد.

هویه سوخته نگاری

• هویه هایی که از المنت(element) برای تولید حرارت استفاده می کنند.
• هویه هایی که با استفاده از جریان مستقیم برق و آمپر بالا از سیم، نوک هویه را که به شکل سیم است، حرارت می دهند.

برای هنر سوخته نگاری علاوه بر دستگاه های مخصوص که منحصرا برای این کار تولید می شوند گاهی از هویه سوخته نگاری نیز استفاده می شود.

سمباده

سمباده های مورد نیاز بستگی به چوب شما دارد. اگر چوب شما خوب برش خورده باشد و سطح نسبتا صافی داشته باشد می توانید سطح آن را با پوسته آب برای سوخت نگاری آماده کنید. پوسته آب ها شماره بندی دارد و هر چه شماره آن کمتر باشد سمباده زبر تری است.

برای سمباده زدن چوب باید حداقل سه مرحله سمباده کاری کنید. ابتدا با سمباده زبر به عنوان مثال پوسته آب شماره 120 چوب را سمباده بزنید. وقتی سطح چوب کاملا صاف شد با سمباده نرم تری به عنوان مثال پوسته آب شماره 400 کار را ادامه بدهید و در نهایت هم با سمباده نرم تری از شماره 800 به بالا سطح چوب را کاملا سیقلی کنید.

چوب، چرم، مقوا و کاغذ

اجرای سوخت نگاری روی اکثر چوب ها ممکن است اما چوب هایی هستند که زیبا تر می سوزند. به طور کلی به دلیل اینکه سوخت نگاری روی چوب از ایجاد طیف رنگ قهوه ای به وجود می آید بهتر است چوبی انتخاب شود که پس از سوختن رنگ قهوه ای به خوبی روی آن دیده شود. بنابراین تمرکز ما بر روی چوب هایی با رنگ روشن خواهد بود.

برخی از چوب ها مانند چوب کاج و توت با وجود رنگ روشن مناسب سوخت نیستند. رگه های موجود بر روی این چوب ها جنسی سخت تر از بافت چوب داشته و این امر باعث خواهد شد سوزاندن قسمت هایی از طرح که روی رگه های چوب است مشکل شود و رنگی که روی رگه ایجاد خواهد شد با رنگی که روی بافت خود چوب ایجاد خواهد شد، متفاوت است که موجب می شود کار یک دستی نداشته باشید.

چوب افرا یکی از بهترین چوب های موجود برای سوخت نگاری است. جنس این چوب نه آنقدر محکم است که به سختی بسوزد و نه آنقدر نرم که باعث فرورفتن هویه به داخل چوب و ایجاد فرورفتگی شود. از دیگر چوب های مناسب برای سوخت نگاری می توان چوب گلابی، نارنج، گردوی سفید و سپیدار را نام برد.

کاربن

برای انتقال طرح مرسوم ترین روش کاغذ کاربنی است که برای سوخته نگاری چوب بهتر است از کاغذ کاربنی زرد استفاده کنید که ردی از رنگ بر روی چوب باقی نماند و در صورت نیاز از کاغذ کاربن مشکی استفاده کنید اما قبل از استفاده با دستمال جوهر روی کاغذ را جمع نمایید تا بر روی چوب پخش نشود.

انواع روش های سوخته نگاری

• سوخته کاری بوسیله ی هویه

در این روش می توانیم از ابزار های مشابهی مثل هویه های وات بالای لحیم کاری استفاده کنیم . البته مطمئنا کیفیت ابزار اصلی رو نخواهد داشت

• سوخته کاری به وسیله ی شن داغ

وسایل خاصی نیاز نداشته و برای همه قابل استفاده هست . مسلما قابل حدس که با این روش نمیتوانیم مثل روش بالا خطوط دقیقی رسم کنیم ، ولی ابزار بسیار خوبی هست برای ایجاد سایه و گرادیانت های دلخواه . برای این روش ابتدا کمی شن رو شسته و خشک میکنیم ، بعد شن را در یک ظرف فلزی ریخته روی شعله میذاریم تا شن داغی داشته باشیم . بعد شن را بصورت کنترل شده با قاشق روی کار میریزیم .

• سوخته کاری بوسیله شعله قابل کنترل

برای اینکار می توانید از فندک اتمی استفاده کنید. چون هم شعله ی قابل کنترلی دارد و هم قیمت ارزان.

کاربرد سوخته نگاری

با توجه به زیبایی هنر سوخته نگاری می توان از آن در ساخت ساز، لوازم دکوری، ظروف و مجسمه های تزیینی استفاده نمود. امروزه استفاده از لوازم دکوری و ظروف چوبی بسیار رایج گردیده است و هنرمندان با ترکیب هنرهای مختلف ایده های خود را پیاده می نمایند. برای مثال تولید سینی سرو، بشقاب، گلدان و ... برای پذیرایی یا به عنوان لوازم تزیینی طرفداران زیادی دارد که اتفافا در تولید این ظروف از یراق آلات آنتیک استفاده می شود که چوبینر در مدل های مختلف با رنگ بندی های متفاوت عرضه می کند. یک مورد دیگر ساخت زیورآلات تزیینی چوبی و رزین است که اگر با هنر سوخته نگاری تریکب شوند فوق العاده زیبا و جذاب می گردند.

مراحل انجام سوخت نگاری

برای آماده کردن سطح چوب ، ابتدا باید قطعه چوبی که می خواهید استفاده کنید انتخاب نمائید. سپس مقداری کاغذ سمباده نرم را برداشته و آن را در جهت بالا و پائین رگه چوب بکشید . بهتر است ابتدا از سنباده های درشت استفاده وبه تدریج سنباده های ریز تر به کارگرفته شود. برای این که چوب مورد نظر کاملاً سطحی صاف و صیقلی پیدا کند بعد از استفاده از سنباده بسیار ریز ، می توان تکه چرمی طبیعی را روی سطح چوب کشید. چرم ، هم مانند سنباده ای بسیار ریز عمل کرده و هم گرده های چوبی که بین منافذ چوب مانده است برداشته وسطحی کاملاً صیقلی رادر اختیار هنرمند قرارمی دهد.پس از صاف نمودن سطح چوب ، برای این که مطمئن شوید چوب در مدت زمان انجام سوخت ، تاب بر نمی دارد، به خصوص اگر ابعاد بزرگی داشته باشد انجام این مرحله ضروری است. برای این امرلازم است محلولی پنجاه پنجاه از سیلر و تینر فوری که به عنوان لایه محافظ عمل می کند را با قلم مو به اطراف وپشت چوب آغشته نمود وتنها قسمت اصلی را دست نخورده باقی گذاشت تا پس از اتمام کار روی آن را لایه محافظ کشید.حال برای انتقال طرح ازروش سنتی یعنی از کاغذ کربن استفاده می شود . هنگام انتقال طرح نباید سخت قلم را فشار داد، زیرا باعث فرو رفتگی در چوب شده وحرکت هویه روی چوب را سخت ونوک هویه را منحرف می کند. بهتر است چوب های نرم تر نقطه نقطه علامت گذاری شوند تا آسیب کمتری ببیند.اگراز قلم رنگی استفاده شود ، الگو را بهتر نشان می دهد و آسان تر می توان آنچه را که تاکنون انجام شده است مشاهده نمود. "فراموش نکنید که کاغذ کربن رنگی ( یعنی سفید یا زرد ) برای کار کردن روی چوب هایی مانند گردو و سایر گونه های تیره مناسب است قبل از شروع سوخت می توان از یک قطعه چوب هم جنس به عنوان تخته تمرینی استفاده نمود. یک قطعه چوب برداشته و شش مربع روی آن رسم کنید. ابتدا از کم ترین درجه دستگاه استفاده کرده وبه تدریج درجه را مطابق نیاز بالا ببرید ، طوری که آخرین مربع تیره ترین مربع باشد. در این روش تمرینی بر خلاف استفاده از مداد ، هیچ نیازی به فشار آوردن به نوک هویه نیست. بعد از اتمام سوخت نگاری استفاده از لایه محافظ ضروری است ، که بنا به سلیقه هنرمند از اسپری مات (سیلر) یا براق (کیلر) می توان استفاده نمود. در گذشته درروش سنتی ، از لاک الکل جهت روکش نهایی استفاده می شده است.

لعاب کاری مکمل هنر زیبای سفالگری