اُرمَک نوعی پارچه دستباف است . و تار آن نخ ابریشم مصنوعی که اصطلاح محلی "مرسریزه" میگویند، تشکیل میداده است و از نخ پنبهای برای پود پارچه استفاده میشده است. تولید این پارچه در حال حاضر در حد محدود و بیشتر توسط زنان عرضه میشود . امروزه ارمک بافی دستی به علت ماشینی شدن منسوجات از رونق افتاده است.
ارمک بافی
ارمک بافی یکی از صنایع دستی ایران است که در گروه نساجی سنتی قرار می گیرد. ارمک پارچه دست بافتی است که در استان یزد بافته می شود و معمولاً دارای عرض ۷۵ الی ۹۰ سانتیمتر و طول ۲۵ متر است. پارچه های ارمک دارای طرح ساده، پیچازی و راه راه است و برای پیراهن و روپوش مدارس از آن استفاده می کنند.
مواد اولیه
نخ های تار (چله) پارچه ی ارمک از جنس نوعی ابریشم مصنوعی به نام نخ مرسریزه و با نمره ی ۳۲ است.نخ مرسریزه از نظر ظاهری تفاوت به جز درخشندگی با نخ معمولی پنبه ای ندارد؛در حالی که ویزگی های فیزیکی و شیمیایی آن در اثر مرسریزاسیون دگرگونی های زیادی پیدا کرده است .
کاربرد محصولات حاصل از ارمک بافی
عمل مرسریزاسیون با سود ۲۸ درصد تا ۳۲ درجه انجام می گیرد. در اثر مرسریزاسیون استحکام پنبه ,در برابر کشش افزوده شده و قدرت جذب و درخشندگی آن بیشتر می شود.
مرسریزاسیون پنبه در دوحالت انجام می شود: مرسریزاسیون با کشش و مرسریزاسیون بدون کشش.برای مرسریزه کردن بیشتر از حالت مرسریزاسیون با کشش استفاده می شودو ویژگی هایی که در این حالت پنبه حاصل می کند،
شامل استقامت بیشتر، استحکام بیشتر، جذب رطوبت بیشتر و جذب رنگ بیشتر است.در مرسریزه کردن بدون کشش، تنها جذب رنگ بهتر بوده ولی ,درخشندگی و ماندگار آن خیلی کم بهبود پیدا می کند.
نخ های پود ارمک، از جنس پنبه با نمره ی ۲ یک لا است.برای تهیۀ این پارچه با پهنای ۹۰ سانتی متر و طول ۲۵ متر، حدود ۵/۳ کیلوگرم نخ لازم است.
طرح هایی که معمولا در پارچه های ارمک مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از:
طرح های ساده، پیچازی و راه راه.
کاربرد
پارچه های ارمک، برای تولید پیراهن، روپوش مدارس و لباس محلی مورد استفاده قرار می گیرند.
مشاغل مرتبط
پارچه بافی
مراکز بافت ارمک در ایران
پارچه ی ارمک در شهر یزد (به عنوان تنها مرکز ارمک بافی) به میزان محدود و اغلب توسط زنان بافته می شود.ارمک بافی یکی از فعالیتهای دستبافی و خانگی موجود در استان یزد محسوب میگردد.تهیه پارچههای دستباف ارمک در گذشته قبل از توسعه کارخانجات وماشین های برقی نساجی در شهرستان یزد ,رواج فراوانی داشته است ولی اکنون به سبب افزایش منسوجات ماشینی متنوع با کیفیت بهتر ,و گسترش عرضه آنها با قیمت کمتر از فعالیت ارمک بافی با وسائل دستی به مقدار زیادی کاسته گردیده است.
محصولات ارمک بافی
- پارچه ی ارمک، از نظر نوع بافت، کاملاً یکدست و یکنواخت بوده و دارای نقوش برجسته نیست.در بافت ارمک، نخ ها متناوباً از روی یکدیگر گذر کرده و در اثر پیوستگی نخ های تار و پود ,و درگیری آنها با یکدیگر، پارچه ای با مقاومت مطلوب تولید شده است؛
- زیرا تعداد پیوستگی در نخ های این نوع بافت (ساده ترین شکل بافت)، بیش از سایر انواع بافت است.
- پارچه ی ارمک مرغوب، باید دارای ویژگی های زیر باشد:
- تار ارمک از جنس نخ ابریشم مصنوعی (با نام محلی مرسریزه) با نمره ی ۳۲ و پود آن ,نخ پنبه ای نمره ی ۲ یک لا است و منسوج نهایی دارای لطافت و نرمی مطلوب است.
- تمام رنگ های به کاررفته در رنگرزی الیاف ارمک باید از ثبوت کافی برخوردار باشند.رنگ های طبیعی دارای مزیت بیشتری نسبت به رنگ های شیمیایی است. ارمک باید عاری از عیب های ظاهری ذاتی ازقبیل گره دارشدن، دورنگی، رگه دارشدن،نایکنواختی شدید ردیف های بافته شده، ترکیدگی و بدقوارگی باشد.
- ارمک نباید دارای عیوب ظاهری عارضی ازقبیل پارگی، سوراخ شدگی، سوختگی، رنگ پس دادن،پوسیدگی، آثار رفوگری، ساییدگی، رنگ پریدگی، بیدخوردگی و نخ کشی باشد.
- پارچه ی دست باف ارمک، معمولاً با پهنای ۷۵ سانتی متر تا ۹۰ سانتی متر و درازای ۲۵ متر تولید می شود.این پارچه، در زمان های گذشته مصارف گوناگون نداشته و جهت استفاده در لباس محلی یزد ,بافته می شد. ولی طبیعتاً جنبه های مصرفی متفرقه ای نیز پیدا نمود.در آخرین سال های رونق این رشته نیز، پارچه ی ارمک، جهت تولید رووش دختران دانش آموز بافته می شد.
نقوش، طرح ها و رنگ بندی محصولات ارمک
در بافت ارمک، از نقشه ی خاصی استفاده نمی شود؛ با این حال می توان تولیدات آن را از نظر تفاوت نقوش،به سه گروه ساده، راه راه و چهارخانه (پیچازی) تقسیم نمود.
خطوط موازی یا متقاطع ارمک، در درازا به وسیله ی تارها و در پهنا به وسیله ی پودها به وجود می آید.این خطوط دارای پهناها و رنگ های مختلف بوده که تابع نقشه و الگوی خاصی نیست.این چیدمان خطوط که در پهنا و درازای ارمک متقارن است،بیشتر به صورت ذهنی و تجربی ایجاد می شود.
به دلیل شیوه ی بافت، امکان ایجاد نقوش منحنی، گل و گیاه طبیعی و انتزاعی،نقوش با خط های شکسته و … در ارمک وجود ندارد. با استناد به گفته های برخی از تولیدکنندگان قدیمی،معدودی از افراد اقدام به ایجاد این نقوش به صورت سوزن دوزی روی ارمک می کردند.
اجرای چاپ های مختلف پارچه (باتیک [Bâtik]، قلمکار و …) یا حتی نقاشی با رنگ نیز ,در این هنر- صنعت رایج نیست.
همچنین، با توجه به شیوه ی بافت ارمک، امکان ایجاد هیچ نوعی از خط نوشته در مرحله ی بافت وجود ندارد.حتی شیوه ی چاپ خطوط نوشتاری بر روی پارچه های ارمک رایج نیست.
دستگاه ارمک بافی
دستگاه ارمک بافی چهار ورد دارد که به صورت جفتی به یکدیگر متصل بوده و عمل بافندگی را ,شبیه دستگاه دووَردی انجام می دهد.
فرآیند تولید محصولات ارمک
هر بافنده می تواند به طور میانگین، روزانه حدود پنج سانتی متر پارچه ی ارمک تولید کند.
روش نگهداری
روش نگهداری آن حفاظت از رطوبت مداوم،آتش، اشعه ی خورشید و سفید کننده ها است و با آب ولرم و صابون به راحتی شسته و تمیز می شود.
معرفی هنر ابریشم بافی و روش های انجام آن
