همه آن چیزی که باید در مورد تراکم گره در فرش بدانید

گره و تراکم گره در فرش چیست؟

گره ها، رشته ها یا خامه های (همان نخ پشمی) فرش هستند که به دور تار زده می شوند و نقش فرش را ایجاد می کنند.گره های متنوعی برای بافتن فرش وجود دارد. گره متقارن یا ترکی، نامتقارن یا فارسی بافت، گره جفتی و گره تبتی که هر کدام از آنها به انواع و اقسام دیگری نیز تقسیم می شوند. اما آنچه در این مقاله در جستجوی آن هستیم، شناخت تراکم گره در فرش است. برای تشخیص تراکم فرش اگر سطح پشتی فرش را نگاه و مربعی به اضلاع ده سانتی متر انتخاب کنید، (مربعی که یک ضلع آن تار و ضلع دیگر آن در واقع پودهای فرش است) تعداد گره های ریزی که در این مربع قرار گرفته تراکم فرش را نشان می دهد. وقتی فروشنده فرش می گوید تراکم فرش خوب است یا بالاست در واقع اشاره او به تعداد بالای این گره ها در یک متر مربع فرش است.

اهمیت تراکم در فرش بیشتر است یا الیاف؟

برعکس آنچه اکثر افراد تصور می کنند، تراکم گره در فرش مهم است اما با مرغوبیت آن همیشه رابطه مستقیم ندارد. آنچه که سبب مرغوبیت و کیفیت یک فرش می شود، الیاف و نخی است که در بافت آن به کار می رود که البته نوع الیاف فرش نیز سبب تغییر تراکم گره ها در فرش می شود. بدین معنا که اگر الیاف یا نخی بسیار نازک باشد، بدون شک در فرش و گلیم تراکم بیشتری دارد و اگر نخ و الیاف ضخیم تر باشند تعداد گره ها در یک متر مربع کمتر خواهد بود. نوع الیافی که برای بافت فرش به کار می رود اصولا به وسیله بافنده انتخاب می شود. بنابراین انواع مختلفی از یک نوع فرش می تواند بسته به سلیقه بافنده آن با تراکم های مختلفی بافته شود. پس برای سنجش کیفیت یک فرش، تنها تراکم فرش خوب را در نظر نگیرید بلکه به جنس الیاف آن و رابطه این دو با یکدیگر دقت کنید.

شانه فرش چیست؟

همان طور که بیان شد فرش ها از تراکم طولی و عرضی برخوردار اند. نوع عرضی آن نشان دهنده شانه هر فرش است و بیانگر تعداد گره و ریشه در هر متر مربع از عرض فرش ماشینی است. به عبارت دیگر در فرشی 1200 شانه ، در هر متر مربع از عرض فرش تعداد 1200 گره یا ریشه بافته شده است. در حال حاضر فرش ها بر اساس میزان شانه به 500 شانه ، 700 ، 1000 و 1200 شانه تقسیم می شوند. البته بهترین کیفیت مربوط به فرش 1200 شانه است؛ اما قیمت بالاتری نیز دارد.

تفاوت فرش ۷۰۰ شانه با فرش ۱۰۰۰ شانه و فرش ۱۲۰۰ شانه

همانطور که تا اینجا متوجه شده اید، تفاوت این فرش ها در وهله اول در تعداد گره هایی است که در عرض فرش بافته شده اند. ار آنجا که شانه یک فرش فاکتوری تاثیرگذار در تراکم فرش نیز است، پس می توان نتیجه گیری کرد که فرش ۱۲۰۰ شانه دارای تراکم بالاتری نسبت به فرش ۷۰۰ شانه خواهد بود. این بدان معناست که نقش و نگارهای موجود در فرش ۱۲۰۰ شانه، ظریف تر و تمیزتر از فرش ۷۰۰ شانه هستند چرا که با تعداد گره های بیشتری بافته شده اند.
تفاوت دیگری که این سه شانه در فرش ایجاد می کنند، تفاوت در ضخامت فرش است. ضخامت فرش با شانه آن « رابطه معکوش دارد، پس هر چه شانه فرش بیشتر باشد، ضخامت آن کمتر خواهد بود. فرش ۷۰۰ شانه به نسبت سایر فرش ها ضخامت بیشتری دارد. عموما از فرش هایی با ضخامت بالاتر در جاهایی استفاده می شود که مشتریان تمایل به نشستن بر روی آن دارند، به عنوان مثال مساجد و یا فرشهای مناسب برای نشیمن منازل، ۷۰۰ شانه انتخاب می شوند. این فرشها همچنین طول عمر بیشتری نیز دارند.

از تفاوت در الیاف تا تفاوت در نوع فرش

در پاسخ به سوالاتی مانند “فرش نازک بهتر است یا ضخیم؟ و یا “فرش ۷۰۰ شانه بهتر است یا ۱۲۰۰ شانه؟” باید گفت هر چند گاهی تراکم فرش و شانه فرش می تواند سبب مرغوبیت آن باشد اما باز دلیل اصلی تراکم بالای گره ها به نوع الیاف بافته شده فرش باز می گردد. مانند فرش هایی که با الیاف نازک و لطیف ابریشم بافته می شوند و به ناچار تراکم بالاتری دارند. زیرا نخ ابریشم به دلیل نازکی آن گره های بسیار بیشتری در یک متر مربع نیاز دارد. اما فرش هایی مانند گبه نیز که جز فرش ها و اقلام بسیار باکیفیت ایرانی است، تراکم بالایی ندارند. درحقیقت باید گفت که تراکم فرش دستباف ایرانی بیش از هر عامل دیگری به الیافی باز می گردد که با آن بافته می شوند.

استحکام فرش و تراکم آن

اشتباه دیگری که عموم افراد در برخورد و شناخت از تراکم فرش خوب دارند این است که معتقدند اگر فرشی محکم است حتما تراکم گره های بیشتری دارد. در حالیکه محکم بودن یک فرش نیز به نوع گره ها و بافت آنها باز می گردد. همانطور که قبلا اشاره شد در بافت فرش ها گره های مختلفی به کار می رود که هر کدام کیفیتی متفاوت به فرش هدیه می کنند. همچنین اگر جنس الیاف را یکسان در نظر بگیریم، فرش هایی با شانه کمتر دارای دوام بهتری هستند پس بهتر است برای مکانهایی که محل تجمع اعضای خانواده است و یا مکانهای پرتردد، از فرش با شانه و تراکم کمتر استفاده شود.

تراکم فرش و تاثیر آن بر قیمت فرش

در نهایت و پس از بررسی فاکتورهای مهم فرش، آنچه عامل تعیین کننده در خرید یک فرش است، قیمت فرش می باشد. تراکم گره در فرش و شانه فرش فاکتورهایی تعیین کننده در قیمت فرش هستند چرا که جنس نخ با آنها رابطه نزدیکی دارد. هر چه نخ نازکتر باشد، تراکم و شانه بیشتر می شود و قیمت نیز بالاتر می رود. فرش ماشینی ۷۰۰ شانه قیمت مناسبتری به نسبت فرش ماشینی ۱۰۰۰ شانه و ۱۲۰۰ شانه دارد چرا که در آن از نخ کلفت تر استفاده می شود و تراکم آن پایین تر است. در فرش هایی باشانه بالاتر، نقش ها ظریف تر و زیبا تر هستند و به مهارت و دفت بیشتری در طراحی و بافندگی نیاز دارند و همین امر یکی از دلایل گرانتر بودن این فرش هاست.
در کل با توجه به آنچه گفته شد برای شناخت بهتر کیفیت فرش به موارد و نکات بیشتری نیاز است و صرفا عاملی همچون تراکم فرش خوب یا بد بودن کیفیت آن را را مشخص نمیکند. حتی نوع گره ها نیز نمی تواند به تنهایی تعیین کننده کیفیت یک فرش باشد. اعدادی مانند شانه و تراکم و عواملی مانند نوع گره و جنس الیاف، همگی در کنار یکدیگر می تواند در تشخیص فرش با کیفیت به شما کمک کند.

انواع تراکم فرش

هر فرش دارای چندین نوع تراکم است که هر کدام از آنها ویژگی خاصی در فرش ماشینی ایجاد می کنند. در ادامه با برخی از این تراکم ها آشنا می شویم:

• پودی: تراکم پودی نقش بسیار مهمی در ثبات فرش هنگام شستشو دارد. به عبارت دیگر هرچه میزان تراکم پودی بیشتر باشد ، فرش سفت تر خواهد بود. در این صورت فرش کمتر دچار مشکلاتی مانند چروک شدن ، تا خوردن و جمع شدن می شود.
• عرضی (شانه): این تراکم نیز با نمره شانه ماشین بافندگی کاملا یکسان است. با شمارش تعداد نخ های خاب در هر متر مربع از عرض فرش می توان نمره شانه فرش را به دست آورد.
• گره: با احتساب و ضرب تعداد گره در طول و عرض یک متر مربع از فرش میزان گره های یک متر مربع فرش ماشینی به دست می آید. اگر این تعداد گره را بر تعداد پود تقسیم کنیم ، میزان تراکم گره به دست می آید. به طور مثال در فرش 1200 شانه که سه پود دارد و تراکم پودی آن 3600 است ، میزان تراکم گره به صورت زیر محاسبه می شود: تراکم گره (3600 * 1200) / 3= 1440000
• خاب فرش: این نوع نیز بیانگر تعداد ردیف های نخ خاب در هر متر مربع فرش ماشینی است. برای اندازه گیری میزان تراکم خاب فرش باید تعداد ردیف های نخ خاب در یک متر مربع از طول فرش را شمارش کنیم. برای این کار تعداد ردیف های این خاب را در هر 10 سانتی متر از طول فرش می شماریم و بعد عدد به دست آمده را در ده ضرب می کنیم.
• فنی و تجاری: با توجه به اینکه چندین نوع تراکم داریم ، آنچه که در بازار تجاری و رقابتی اهمیت دارد ، میزان تراکم خاب و شانه فرش است. این دو تراکم در صنعت فرش ماشینی بیشترین کاربرد را دارد و مورد توجه قرار می گیرد.

راهنمای انتخاب فرش و گلیم های زیبا برای آشپزخانه