همه چیز در مورد گبه

گبه زیراندازی تار و پودی و خواب دار است که این خواب را از پُرز به وجود می آورد و این پرز طول ساقه ای به بلندی 3 سانتی متر دارد و بیشتر در استان فارس و کمتر در استان های همجوار استان فارس در اثر کوچ عشایر استان فارس یا قرابت این عشایر با سایرین بافته می شود که از 3 پود تا 8 پود به طور معمولی و بعضا تا 14 پود قابل تغییر است، بافته می شود که در هر رج پس از بافت، پودگذاری می شود که تعداد 3 پود با پرز کوتاه با تعداد گره های بیشتر در واحد طول و عرض، گبه ظریف و نفیس و معمولا سفارشی و تعداد پودهای بیشتر با پُرزی بلندتر و درشت بافت تر از گبه معمولی به شمار می آید. البته نوعی گبه پتویی بافته می شود که تعداد پود آن از 3 پود تجاوز پیدا نمی کند و الیافی کاملا نرم دارد.

گبه در قدیم و تا چندی پیش، پشم اندر پشم و خود رنگ بوده ولی امروزه به دلیل بعضی نیازها و سفارشات از تار پنبه ای و یا استفاده از رنگ های خاص پشم مصرفی با شیوه ی گیاهی و شیمیایی رنگرزی می شود. پشم مورد مصرف در گبه از بهترین نوع پشم می باشد.

انواع طرح های گبه

• طرح حوض گبه

نقش بكار برده شده در آن به صورت ترنجي در وسط كه گلي را نشان مي دهد كه از اطراف آن گل برگها و گل ها و غنچه هايي منشعب مي شود. در فارس معمولا به ترنج حوض گفته مي شود چون حوض در وسط حياط خانه هاي قديمي بود، از اين رو به ترنج حوض هم مي گويند و این طرح را حوض گبه می نامند.

• طرح گل گبه

نقش گل رز را در گبه طرح گل گبه مي گويند ، در متن و زمينه گلهاي رنگي با برگهاي سبز رنگ قرار می گیرند و نقوشي در حاشيه داشته است كه رنگ گلهاي ان متفاوت از رنگ متن و زمينه است.

• طرح ايلاتي

اين طرح در ميان ايلات و عشاير رواج داشته و دارد و از محيط طبيعي پيرامون خود الهام مي گيرند، آن را به صورت نقشي در تار و پود گبه بافته اند. اين نقش كلا ذهني است و در گبه و قالي، جاجيم و گليم بافي مورد استفاده قرار مي گيرد. اين طرح بيشتر در ميان قابهاي لوزي، دايره، مربع، مستطيل و بيضي است كه هريك با طرحهاي ايراني مانند گل، درخت، گياه تزئين شده است. اكثر طرحهايي كه در بافت ايلاتي به كار برده مي شود، اشكال هندسي و به صورت ذهني توسط بافنده بافته ميشود و هر طرح همراه با رنگ آميزي متفاوت و مخصوص خود متعلق به فرهنگ خاص ايلات و عشايري است.

• انواع طرحهاي ايلاتي عبارتند از:

1. ايلاتي قشقايي
2. ايلاتي لري
3. ايلاتي كردي
4. ايلاتي هيبت لو
5. ايلاتي تفرش بختياري

• طرح درختی

درخت همواره در زندگی انشان ها نقش مهمی را ایفا کرده برای همین در اکثر آثار هنری خصوصا دستبافته می توان اشکال مختلف درخت را پیدا کرد. در دستبافته های عشایر بیشتر از طرح درخت سرو و بید مجنون استفاده می شود که سرو مظهر شادي و شادماني و بيد مجنون مظهر حزن و اندوه بوده است.

• طرح هندسی

در اين نقش از اشكال هندسي چون لوزي، مثلث، بيضي و مربع استفاده شده است از جمله اين طرحها مي توان جوشقاني، طرح بندي قابي، طرح محرمان، طرح ستاره، طرح خاتم شيراز و طرح ختايي را نام برد.

• طرح ابرش

لفظ ابرش عربي است و به زيورهاي رنگارنگ اطلاق مي شود كه براي تزئين و آراستن روي اسب به كار برده مي شد. اما اصطلاح ابرش را برای استفاده از رنگه های رگه دار و سایه روشن به کار می برند. این طرح از مزارع جو و گندم الهام گرفته است زيرا زماني كه در مزرعه باد مي وزد نماي خوشه هاي جو و گندم به صورت سايه روشن است. ابرش بافي، بيشتر در زمينه و گاه در حاشيه مورد استفاده قرار مي گيرد.

• طرح چهار فصل

اين طرح كه نقش آن فصلي از سال را نشان مي دهد بدين صورت كه از مناظر گوناگون طبيعت براي نشان دادن فصل مورد نظر در گبه بافته مي شود.

• طرح اردک

طرح اردک نمایشگر تکراری و قرينه ايست که در هر رديف شبيه نقش گلدان تکرار شده است و تمام زمینه را می پوشاند، این نوع نقش صرفا بافت يکی از طوايف کوچک ایل قشقایی به نام "شورخانی"است که معمولا تابستانها در اطراف آباده، ييلاق می نماید.

رنگهاي مصرفي در گبه

رنگهای گبه در اوایل ((خودرنگ )) یعنی رنگ طبیعی پشم بود و پشمها به رنگهای طبیعی چون ، مشكی ، سفید ، شیری ، قهوه ای ، یعنی همان رنگی كه پشمهای حیوانات به طور طبیعی ،آن رنگ بودند مانند پشم شتر ، بز ، گوسفند و… اما با گذشت زمان و كوچ عشایر از جایی به جایی دیگر و دسترسی به رنگهای گیاهی و شناخت رنگدانه های گیاهان و راهیابی گبه به خانه های شهر نشینان ، گبه از مصرف شخصی عشایر به مصرف شهرنشینان هم در آمد و از آن زمان گبه ها با رنگهای متنوع گیاهی و طبیعی رنگ شده و بافته می شود.

مراحل اصلی بافت گلیم را بیاموزیم