کالیمبا
ساز کالیمبا یکی از سازهای محلی و بومی آفریقا است که امروزه بسیاری از مردم در سرتاسر جهان به شنیدن یا نواختن آن علاقه دارند. این ساز بیشتر در کشورهای کنگو و زیمبابوه نواخته می شد. اما امروزه در بسیاری از کشورها نواخته می شود و بسیاری از افراد بدنبال یادگیری آن هستند.
تاریخچه ساز کالیمبا
تاریخچه آشنایی مردم غیربومی آفریقا با ساز کالیمبا، به سفر یک متخصص قومیت شناسی موسیقی در اوایل قرن بیستم به یکی از روستاهای آفریقا باز می گردد. پس از این آشنایی، در سال ۱۹۶۰ اولین بار این ساز توسط یک شرکت اسباب بازی در پرینستون، شهری در ایالت نیوجرسی کشور آمریکا به عرضه و به فروش رسید. از آنجا بود که با گذشت زمان در سرتاسر جهان شناخته شد.
تنوع اسم کالیمبا
موسیقی فلکلور یا موسیقی بومی یا موسیقی محلی مناطق مختلف دنیا با سازهایی بومی، زائیده ذوق و قریحه مردمان آن منطقه، نواخته می شود. به همین خاطر، مدل های مختلفی از کالیمبا در سراسر آفریقا یافت می شود که متناسب با شرایط مردم هر منطقه، با تنوع در شیوه ساخت و تنوع اسم همراه هستند.برای مثال در زیمباوه به آن کانوکوبلا می گویند و بین ۷ تا ۱۲ کلید دارد. همان طور که روال کار موسیقی بومی یا فلکلور است، این ساز هم در مراسم آئینی نواخته می شود. این ساز در برخی کشورهای انگلیسی زبان، به نام «thumb piano» یا «پیانوی انگشت شصتی» و در جزایر دریای کارائیب، به نام «اِمبی یرا» (mbira) و «کالیمبا» معروف است.
ساختار ساز کالیمبا
کالیمبا از خانواده سازهای تیغه ای خودصدا (lamellaphones) است. هنگام نواختن این ساز با ارتعاش یک یا چند تیغه صدا تولید می شود. از نمونه های دیگر این خانواده از سازها می توان به «زنبورک» اشاره کرد.
تیغه های ساز روی یک جعبه صوتی چوبی قرار گرفته اند و روی جعبه حفره هایی برای تشدید صدا ایجاد شده است. گاهی در ساخت این ساز از نیروی مغناطیس و آهنربا برای تقویت صدا استفاده می شود. در این حالت قطعات کوچک آهنربا داخل جعبه صدا نصب می شوند.
وقتی بسته بندی کالیمبا را باز می کنید، برچسب های رنگی (notes stickers) را مشاهده می کنید که باید روی تیغه ها چسبانده شوند. در ادامه حروف انگلیسی که از هفت نت موسیقی نمایندگی می کنند و روی برچسب ها نوشته شده اند را می بینید:
دو C/ ر D/ می E/ فا F/ سل G/ لا A/ سی B
نواختن ساز کالیمبا آسان است. روی تیغه های فلزی ساز که حکم کلاویه های پیانو را هنگام نواختن دارند، برای شناسایی نت ها، برچسب های نت را می چسبانند که موجب سهولت و سرعت نواختن می شود. این برچسب ها معمولا به عنوان وسایل جانبی در جعبه آکبند ساز موجود است. اندازه حدودی کالیمبا به شرح زیر است: طول آن ۱۸ سانتیمتر، عرض ۱۳ سانتیمتر و ارتفاع آن ۳ سانتیمتر است. کالیمبا، وزنی در حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم دارد.
در جعبه آکبند ساز، چکش کوک کالیمبا هم موجود است.
کوک کالیمبا
برای کوک کردن ساز فقط کافی است با چکش مخصوص خود، ضربه هایی به بالا یا پایین تیغه ها بزنید تا تیغه های مورد نظر کمی به جلو یا عقب حرکت کنند. در واقع طول آن ها نسبت به خرک یا پل ساز را با این کار تغییر می دهیم. هرچقدر طول تیغه کمتر شود، صدای آن زیرتر و هرچقدر طول آن بیشتر، صدا بم تر می شود. برای اینکه بفهمید چه موقع تیغه ها در اندازه و جای مناسب قرار دارند و ساز کوک شده است، می توانید به راحتی از الکتریک تیونر یا اپلیکیشن کوک روی موبایل تان استفاده کرد. تا زمانی که صفحه نمایش تیونر خطا می دهد و رنگ نت را قرمز نشان می دهد، از چکش کوک استفاده کنید و تیغه ها را جا به جا کنید، تا اینکه نت مورد نظر را به رنگ سبز نشان دهد. برای ایجاد صداهای بم احتیاج دارید که چکش را به بالای تیغه ها بزنید و برای صدای زیر باید چکش را به پایین تیغه ها بزنید.
نواختن و صدای کالیمبا
یادگیری و نواختن ساز کالیمبا بسیار راحت است. تیغه های فلزی این ساز، در هنگام نواختن حکم کلاویه های پیانو را دارند. برای راحتی در نواختن و به منظور شناختن نت ها، برچسب هایی روی آنها چسبانده شده است. وجود این برچسب ها موجب راحتی و سرعت در نواختن می شود. این برچسب های بصورت جداگانه و بعنوان وسایل جانبی درون جعبه آکبند این ساز وجود دارد.
صدای حاصل از کالیمبا بصورت کوپه ای و سیال است که به عقیده بسیاری از دوستداران موسیقی، صدایی دلربا و آرامشبخش دارد. به کمک هر دو انگشتان شست بصورت متناوب یا همزمان می توان صدایی هارمونیک و ریتمیک را تولید کرد. حالت های مختلف صدا با فشار دادن زبانه ها با بالا و پایین قابل تولید است. یادگیری این ساز نیزا به تمرکز و تمرین با انگشتان دست دارد.
نحوه نگهداری از کالیمبا
بدلیل ساختار ساز کالیمبا، نگهداری صحیح از آن بسیارمهم است.
- بدنه این ساز از جنس چوب است و بعنوان نگهدارنده زبانه های فلزی و جعبه صدا کاربرد دارد. بنابراین، این جعبه باید از ضربات شدید محافظت شود.
- قرارگیری در محیط گرم باعث سست شدن چسب های موجود در بدنه، آسیب دیدگی چوب و درنهایت، از هم گسیختن ساز می گردد.
- تغییرات دما نیز موجب انبساط و انقباض تیغه ها و تغییر کوک می گردد. بنابراین باید در دمای متعادل نگهداری شود.
- رطوبت نیز یکی از عوامل آسیب زا برای این ساز است. بنابراین در فضای با رطوبت پایین نگهداری شود.
حس حال فردی پس از نواختن کالیمبا
امروزه ما در ایران حوادث و مشکلات زیادی داریم اما هر فردی مخصوصا در ایران نیاز به آرامش روحی دارد.
طبق تحقیقات و نظرسنجی های اختصاصی ما 90% افرادی که کالیمبا دارند از آرامش روحی میگویند به طوری که زمان نواختن ساز انگار هیچ مشکلی در زندگی ندارند.
راهنمای خرید ساز کالیمبا
همانطور که اشاره شد این ساز از طریق ضربه زدن یا بهتر است بگوییم زخمه زدن روی تیغه های فلزی، از طریق ارتعاش تولید صدا می کند. این تیغه ها روی یک جعبه چوبی قرار گرفته اند که حفره هایی با ابعاد مختلف برای تشدید صدا دارد. برای اینکه صدای با کیفیتی هم از این ساز دریافت شود درون آن آهنرباهای کوچکی در چند بخش مختلف قرار گرفته که موجب می شود از طریق نیروی الکترومغناطیس، صدای واضح و شفاف تری دریافت کرد.
ابعاد و وزن ساز
این ساز در ابعاد 13×18 و با ارتفاع 3 سانتی متری ساخته می شود که وزنی بین 200 تا 300 گرم دارد. بنابراین به راحتی می توانید آنها را درهرجایی با خود به همراه داشته و هر زمان فرصتی داشتید شروع به نواختن کنید. نکات عمومی که باید برای خرید این ساز بررسی کنید شامل موارد زیر می باشد.
وزن و اندازه ای که در بالا برای ساز کالیمبا ذکر کردیم استاندارد و میانگین آن است. اما همانطور که گفته شد این ساز دستخوش تغییرات مختلفی بوده و در نواحی گوناگون با ابعاد و وزن مختلفی ساخته می شود.
هرچند که با گذشت چند هزار سال ساز وزن کمتری پیدا کرده و با کنار گذاشتن تیغه های بامبو عمر ساز یز افزایش پیدا کرده است. اما از این نظر چیزی که باید بررسی کنید، این است که وقتی ساز را در دست می گیرید کاملا با آن حس راحتی داشته باشید.
جنس به کار رفته در ساخت آن
کالیمبا ترکیبی از فلز و چوب است؛ هرچند که این روزها شاهد لوکس شدن این ساز هستیم و از شیشه نیز برای ساخت بدنه ی آن استفاده می شود. در نتیجه می توان گفت که استفاده از چوب درختانی همچون افرا، گردو یا توت در کنار تیغه های فلزی بهترین انتخاب می تواند باشد. در خصوص بدنه ی شیشه ای هم که تنها نکته منفی شکننده بودن و شرایط سخت تر برای نگهداری مسئله ساز است.
وضعیت تیغه ها
بسته به مهارتی که در نواختن این ساز خواهید داشت از تبغه های مختلفی استفاده می شود. کمترین تعداد تیغه در این ساز ۷ تا بوده و در مدل هایی با تعداد بیشتر شاهد ۱۱ تیغه نیز هستیم. پس اگر تازه کار هستید بهتر است به دنبال مدلی با تیغه های کمتر باشید.
اما یک مسئله مهم این است که سعی کنید سازی خریداری کنید که دارای تیغه های رنگی است. از آنجایی که تیغه ها ظاهر یکسان داشته و صرفا ابعادشان فرق می کند، گاهی ممکن است در نواختن اشتباها تیغه دیگری را لمس کنید. پس بهتر است که از مدلی که دارای تیغه هایی با نوک رنگی است استفاده کنید.
لوازم همراه
تیغه های این ساز روی چوب سوار هستند که دو صفحه فلزی در موازات هم نیز آنها را در جای خود محکم کرده است. با توجه به ابعاد مختلفی که تیغه ها دارند، با جلو و عقب کردن تیغه می توان صدای آن را بم و یا زیر کرد. بنابراین کوک این ساز نیز از این طریق انجام می گیرد. که برای کوک کردن یک چکش کوک کننده همراه با ساز ارائه می شود. کیف نیز وسیله دیگری است که همراه این ساز وجود دارد.
کاخن یا کاخون چه نوع سازی می باشد؟
