کاخن یا کاخون چه نوع سازی می باشد؟

کاخون یا کاخُن

کاخون یا کاخُن (به اسپانیایی: Cajón) تلفظ:[kaˈxon] نوعی ساز کوبه ای است.

کاخن لغتی اسپانیایی به معنی جعبه، صندوق یا صندوقچه است که به نوعی ساز کوبه ای اطلاق می شود.

نوازنده کاخن بر روی آن می نشیند و با ضربات کف دست و انگشتان که بر روی صفحه جلویی (تاپا) و صفحات کنار و بالای ساز می کوبد، صدا تولید می کند.

همچنین از ابزارهای نوازندگی دِرام و دیگر سازهای پرکاشن نظیر مَلِت ها(mallets)، استیک ها(sticks) و بِراش ها(brushes) در نواختن کاخن هم استفاده می شود.

کاخن عمدتاً در موسیقی آفرو-پِرویی و همین طور سبک های معاصر فلامنکو و جَز(جاز) مورد استفاده قرار می گیرد. اصطلاح کاخن به سایر آلات کوبه ای جعبه ای شکل مورد استفاده در موسیقی آمریکای لاتین مانند cajón de rumba (مورد استفاده در موسیقی رومبای کوبایی) و cajón de tapeo (مورد استفاده در موسیقی محلی مکزیک) اطلاق می شود.

تاریخچه ساز کاخون

کاخُن (cajon - کاخون ) که گاها به کاخِن نیز خوانده می شود ، ( در زبان اسپانیایی به معنی جعبه و کمد) یکی از سازهای بومی کشور پرو می باشد. این ساز کوبه ای نخستین بار در اوایل قرن هجدهم میلادی زمانی که کشور پرو مستعمره اسپانیا بود ، توسط بردگان و خدمتکارانی که در ناوگان کشتیرانی اسپانیا مجبور به کار می شدند به دنیای آن زمان معرفی شد. هرچند که داشتن این ساز ممنوع بود و متخلفان مجازات می شدند اما آنها از جعبه های چوبی ایی که برای نگهداری میوه و حمل بار استفاده می شد اقدام به ساخت ساز کاخن می کردند تا علاوه بر حفظ سنت های بومی خود صدای اعتراض خود را در قالب نواختن کاخن به اربابان خود برسانند. بعدها به تدریج کاخن تکامل پیدا کرد و بصورت رسمی به عنوان یک ساز شناخته شد. در حال حاضر بعنوان یک نماد ملی برای مردم کشور پرو به شمار می آید و ابزاری جدا نشدنی در اجراهای موسیقی بومی و سنتی در پرو می باشد.

روایت های بسیاری را هم می توان در از دیگر کشور آمریکای جنوبی ، کوبا در مورد کاخن یافت که چگونه کاخن مورد استفاده توده ی مردم ناراضی قرار گرفت.در اوایل سال 1960 زمانی که فیدل کاسترو از شروع اعتراضات ضد کمونیستی مخالفان خود در خیابانها خشمگین شده بود دستور ممنوعیت نگهداری و استفاده از ساز کاخن را صادر کرد ، زیرا این ساز کوبه ای همچون گذشته تبدیل به صدای اعتراض مخالفان شده بود ،آنها از جعبه های میوه که در آن زمان به وفور در هر گوشه ای از خیابان یافت می شد برای ساخت کاخن استفاده می کردند و زمانیکه پلیس و ماموران امنیتی اقدام به گشت زدن می کردند ، مردمی رو می دیدند که روی جعبه های میوه نشسته اند و مشعول کارهای روزانه خود می باشند!

نمونه ی اولیه و بومی آن فاقد تجهیزات داخلی مانند سیم های اسنر بود اما در طول زمان این ساز دست خوش تغییراتی شد و تکامل پیدا کرد و امروزه انواع مختلف آن مورد استفاده نوازندگان و علاقه مندان به موسیقی قرار می گیرد، آموزش ساز کاخن ساده و آسان است و در نوع رایج آن نوازنده می تواند با نشستن روی آن اقدام به ضرب آهنگ و نواختن کند.

ساختار و اجزای ساز کاخن

کاخن یک جعبه ی مکعب مستطیل چوبی و توخالی است. چوب های این ساز، ضخامتی بین ۱.۳ تا ۱.۷ سانتی متر دارند. نوازنده برای نواختن این ساز روی آن می نشیند و بر سطح آن ضربه می زند. سطحی که نوازنده بر آن ضربه می زند را تاپا می نامند. وجه پشتی یا کناری کاخن دارای چند سوراخ است که صدای ساز آز آن ها بیرون می آید. ممکن است با خود فکر کنید، هر جعبه چوبی با چند سوراخ می تواند یک ساز کاخن باشد. اما باید گفت قسمت اصلی صدای این ساز از ارتعاش سیم های تعبیه شده درون جعبه این ساز تولید می شود. جالب است بدانید جنس سیم های به کاررفته در ساز کاخن مانند گیتار است. البته این دو ساز صدای مشابهی ندارند. علاوه بر این چوب تمامی صفحات کاخن مشابه نیست. در حقیقت برای ساخت صفحه ای که نوازنده به آن ضربه می زند یا صفحه ی تاپا، از چوب سه لایه ی درخت گیلاس یا ماهون و افرا استفاده می شود، درحالی که چوب به کاررفته در سایر قسمت های ساختمان کاخن از درخت کاج یا صنوبر ساخته شده است.

صفحه ی تاپا را می توان مانند یک در برای ساز کاخن در نظر گرفت. چراکه به طور کامل به ساز متصل نیست و تنها در چند نقطه اتصال پیچی دارد. این ویژگی باعث ایجاد یک صدای لرزشی در ساز کاخن می شود. حال که تا حدودی با ساختار ساز کاخن آشنا شده اید، بد نیست کمی دقیق تر به معرفی اجزای این ساز کوبه ای بپردازیم:

صفحه ی تاپا

صفحه ی که نوازنده به آن ضربه می زند و با پیچ به ساختمان اصلی ساز کاخن متصل شده است. ساختار اصلی این صفحه چوب سه لایه است و ضخامتی متفاوت از سایر صفحه های مکعب مستطیل دارد.

قاب کاخن

تمامی وجوه ساز به جز صفحه ی تاپا را در برمی گیرد. ارتفاع قاب کاخن معمولاً حدود ۵۰ سانتی متر است البته در ابعاد کوچک تر نیز ساخته می شود. باید دقت داشته باشید که ارتفاع این ساز و همچنین ساختار ساز کاخن علیرغم سادگی آن، در نوع صدای تولیدشده از آن بسیار مؤثر است.

حفره رزونانس

حفره رزونانس، سوراخی است که معمولاً در پشت صفحه ی تاپا می شود و قطری حدود ۴ سانتی متر دارد. وظیفه ی اصلی این حفره، خروج صدای سیم های درون کاخن است. محل قرار گرفتن این حفره در پشت ساز متفاوت است. با توجه به صدا و سفارش نوازنده، می تواند در قسمت های مختلف قرار داشته باشد.

فنر

در قسمت درونی صفحه ی تاپا، یعنی درست پشت چوبی که نوازنده به آن ضربه می زند، دو نوع فنر تعبیه شده است. البته در سبک پرو معمولاً به جای فنر از سیم استفاده می شود.

اهرم کوک

در قسمت جانبی بعضی از سازهای کاخن یک اهرم وجود دارد. نوازنده می تواند با حرکت این اهرم باعث چسبیدن یا فاصله گرفتن فنرها از صفحه ی تاپا بشود. این کار درواقع باعث تغییر در صدای ساز خواهد شد.

انواع کاخن

هم اکنون کاخن ها را می توان از نظر قابلیت کوک شدن به دو دسته اصلی کاخن های ثابت و کارخانه های رگلاژی طبقه بندی کرد:

کاخن های ثابت

این نوع سازها صدای یکنواختی تولید می کنند و اصطلاحاً و قابلیت کوچک شدن و یا رگلاژ را ندارند که این موضوع ربطی به حرفه ای بودن و یا نبودن این دسته از سازها ندارد.

کاهن های رگلاژی

این دسته از سازهای کاخن قابلیت تغییر صدا را نیز دارد و نوازنده می تواند برای زیر تر شدن و یا بم تر شدن صدا از مکان هایی که در ساز تعبیه شده است اقدام به کوک کردن ساز نماید.

همچنین ساز کاخن را می توان از نظر متریال داخلی به کار برده شده در ساز نیز طبقه بندی کرد.

کاخن های فنری

این دسته از سازهای کاخن عمدتاً قیمت پایین تری نسبت به کاخن های سیم گیتاری دارند. فنری که در این نوع از کاخن ها استفاده می شود عمدتاً فنر سایدرام میباشد.

کاخن های سیم گیتاری

این دسته از ساز های کاخن عمدتا دارای صدایی بهتر و قیمت بالاتری می باشند. بسته به نظر طراح و قیمت ساز تعداد این سیم های گیتار به کار برده شده در ساز بین اعداد ۳، ۴، ۶ ویا ۹ متغیر است.

نحوه نواختن کاخن

نوازنده کاخُن بر روی آن می نشیند و با ضربات کف دست و انگشتان که بر روی صفحه جلویی (تاپا) و صفحات کنار و بالای ساز می کوبد، صدا تولید می کند.

همچنین از ابزارهای نوازندگی دِرام و دیگر سازهای پرکاشن نظیر مَلِت ها (mallets)، استیک ها (sticks) و بِراش ها (brushes) در نواختن کاخن هم استفاده می شود.

کاخن عمدتاً در موسیقی آفرو-پِرویی و همین طور سبک های معاصر فلامنکو و جَز(جاز) مورداستفاده قرار می گیرد. اصطلاح کاخن به سایر آلات کوبه ای جعبه ای شکل مورد استفاده در موسیقی آمریکای لاتین مانند cajón de rumba (مورد استفاده در موسیقی رومبای کوبایی) و cajón de tapeo (مورد استفاده در موسیقی محلی مکزیک) اطلاق می شود.

معرفی ساز تمبک و جزئیاتی در مورد آن