کود آهن چیست و چرا باید از آن استفاده کرد؟
آهن یکی از عناصر مهمی است که وجود آن برای رشد و سلامت اکثر گیاهان (گیاهان زراعی و آپارتمانی) حیاتی است. اگرچه این عنصر در مقادیر کم مورد نیاز است، اما فقدان آن باعث ایجاد اختلال در سلامت گیاهان می شود. در مواقع کمبود یا نبود آهن در خاک، با استفاده از کود آهن مناسب میتوان آهن مورد نیاز برای گیاه را فراهم و از بروز مشکلات پیشگیری کرد؛ از این جهت، کود آهن یکی از کودهای مهم مورد استفاده است. در ادامه این مطلب به بررسی کامل انواع کودهای آهن می پردازیم، نحوه استفاده، فواید و عوارض کود آهن را مشخص می کنیم.
کمبود آهن در گیاهان » علائم و راهکارهای مقابله با آن
از اصلی ترین علائم کمبود آهن در گیاه ایجاد رگبرگ های سبز کم رنگ و زرد در قسمت های برگ گیاه است. در حالت کمبود شدید آهن، برگ ها کاملا زرد می شوند. آهن در گیاه غیرمتحرک بوده و علائم کمبود آن ابتدا در قسمت های انتهایی و تازه گیاه ظاهر می شود و در صورت کمبود شدید آهن، زردی تمام برگ های گیاه را فرا می گیرد. (توجه شود که زردی همیشه به معنای کمبود آهن نیست و دلایل دیگری نیز دارد از جمله: کمبود منیزیم، گوگرد، ازت، اختلال در جذب و متابولیسم عناصر غذایی، حمله برخی آفات، بیماری ها و یا کمبود نور از دلایل دیگر زردی برگ گیاهان اند.) با تشخیص کمبود آهن چه اقداماتی میتوان انجام داد؟ تشخیص صحیح و به موقع مطمئن ترین اقدام برای برطرف کردن کمبود آهن است؛ عواملی مانند شوری خاک، دمای پایین، کربونات ها، وجود عناصر دیگر (مانند فسفر و کلسیم ) و عواملی از این دست می تواند باعث کاهش جذب آهن توسط گیاه شوند که البته قابل حل است. با استفاده از کود آهن می توان آهن مورد نیاز را در زمان کوتاه تری به گیاه رساند.
آهن مورد نیاز گیاهان چگونه تامین می شود؟
اگرچه بیشتر آهن موجود در پوسته زمین به شکل Fe+3 (آهن ۳ مثبت) است، اما فرم Fe+2 (آهن ۲ مثبت) از نظر فیزیولوژیکی برای گیاهان از اهمیت بالاتری برخوردار است. این فرم نسبتا محلول بوده اما به راحتی به فرم Fe+3 اکسید شده و سپس رسوب می کند. Fe+3 در PH های خنثی و بالا (خاک های قلیایی) نامحلول است و این باعث می شود در چنین خاک هایی آهن در دسترس گیاه نباشد. همچنین در خاک های قلیایی و آهکی آهن به راحتی با یون های فسفات، کربونات ها، کلسیم، منیزیم و هیدروکسید ترکیب شده و از دسترس گیاه خارج می شود. در چنین حالتی با توجه به اینکه گیاه نمیتواند آهن مورد نیاز را از خاک تامین کند، بهتر است از کودهای مناسب استفاده کرد. گیاهان برای جذب آهن مکانیسم های مختلفی را اتخاذ می کنند از جمله مکانیزم کلاته کردن و آزاد کردن پروتون از ریشه ها
- کلاته کردن: دسته ای بزرگ از گیاهان با تولید برخی اسیدهای آلی (مانند سیدروفورها و کلاته کردن) آهن را جذب می کنند. سیدروفورها با آهن پیوند برقرار کرده و آن را جذب گیاه می کنند. به این مکانیزم کلاته شدن می گویند.
- آزاد کردن پروتون از ریشه ها: دسته دیگر از گیاهان با ترشح پروتون (+H) از ریشه خود، باعث کاهش pH در محیط ریشه و تسهیل جذب کاتیون هایی مانند آهن می شوند. از این جهت انتخاب کود مناسب، باید با توجه به نوع گیاه صورت گیرد.
معرفی انواع کود آهن و خرید کود آهن باکیفیت
بهتر است قبل از خرید کود آهن مورد نیازتان، ویژگی های هر یک از کودهای آهنی را بررسی کنید. تا بتوانید مناسب ترین و باکیفیت ترین کود آهنی را در سبد خرید خود بیفزایید. افرادی که قصد خرید کود آهن را دارند، می توانند با پرفروش ترین انواع کودهای یاد شده آشنا شوند. مهمترین انواع کودهای آهنی عبارتند از:
- کود آهن پودری: این مدل از کودهای آهنی از مواد موثره خارجی تهیه می شوند. استفاده از کود نامبرده مناسب برای غذاسازی گیاهان است.
- کود آهن مایع پروتکت پلنت: شما می توانید تهیه کود آهن مذکور را نیز در اولویت خود قرار دهید. این مدل از کودها به راحتی در آب حل می شوند. استفاده از این کود، ریشه گیاهان را مقاوم می سازد.
- کود اکسید آهن: این کود در بین سایر کودهای آهن دارای بالاترین درصد آهن است اما با توجه به اینکه این کودها محلول در آب نیستند، در pHهای بالای 6 عملا قابلیت استفاده ندارند. چرا که ریشه گیاهان در چنین شرایطی نمی تواند آهن را جذب کند.
- کود نیترات آهن: یکی از انواع کود آهن، که از ترکیب شدن آهن با نیتریک اسید و سپس کریستال سازی آن حاصل می گردد، کود نیترات آهن است. این کود پس از استفاده و حل شدن در آب به سرعت به مواد تشکیل دهنده ی خود یعنی نیترات و آهن تبدیل و در نهایت جذب گیاه می شود. رنگ این کود به رنگ کریستال های بنفش و در حالت مایع شفاف و قرمز مایل به قهوه ای است. محلول این کود را می توان با محلول های آمونیوم نیترات، کلسیم نیترات، مس نیترات، منگنز نیترات و روی نیترات ترکیب کرد تا طیفی از عناصر، در دسترس گیاه قرار بگیرند.
- کود سولفات آهن: سولفات آهن نوع دیگر کود آهن که به زاج سبز معروف است و از ترکیب آهن با اسید سولفوریک رقیق و سپس فیلتراسیون و خنک سازی مایع، به دست می آید. این نوع کود به دو صورت در بازار موجود است و بسته به این که pH خاک چه میزان باشد؛ شامل سولفات آهن آبدار (دارای 7 مولکول آب، سبز رنگ) و خشک (مونوهیدراته، سفید رنگ) است. درجه خلوص آهن محلول در آب، در نوع آبدار 18% و در نوع خشک 20% است. این کود جاذب رطوبت است و اگر رطوبت محیطی که در آن نگهداری می شود بیشتر باشد آن را جذب و در غیر اینصورت آن را دفع می کند، در نتیجه نگهداری این کود مشکل است و همیشه باید در محیطی کاملا بسته، خشک و با دمای 15 تا 25 درجه نگهداری شود. این کود به دو صورت محلول پاشی و چالکود استفاده می شود. همچنین بهتر است جهت افزایش کارایی ان،همراه با کود حیوانی بکار برده شود.
- کود کلات آهن: از نظر ساختاری، کلات شامل یک هسته و مولکول های بزرگ شبکه ای در اطراف آن است که از هسته مرکزی حفاظت می کنند. کلات آهن یکی از انواع کود آهن است که در آن، عنصر آهن توسط برخی مولکول های کلات کننده مانند اسید آمینه ها و یا کلات کننده های مصنوعی مانند EDTA, DTPA, EDDHA بصورت محافظت شده درآمده است. هنگامیکه آهن به شکل کلاته در می آید نسبت به فرم معمولی بسیار راحت تر و سریع تر توسط گیاه جذب می شود. کلات آهن از نظر ساختاری می تواند شامل یون های Fe3+، یون های آمونیوم یا سدیم، کمپلکسی مانند DTPA، EDTA، EDDHA، سیتریک اسید، آمینو اسید یا هیومیک-فولویک اسید باشد. با استفاده از کلات آهن، احتمال رسوب یا آبشویی کاهش یافته، حلالیت و تحرک آهن در خاک بالا می رود و همچنین دسترسی گیاه به آهن افزایش می یابد.
- کود آهن با هیومیک اسید گرین گروس: یکی از بهترین انواع کودهای آهن را، کود یاد شده شکل داده است. این کود از جذب بسیار بالایی برخوردار است. استفاده از این محصول سبب شادابی گیاهان شما خواهد شد. مقایسه انواع کود آهن براساس مزایا، معایب و شرایط مصرف:
| نوع کود | مزایا | معایب | توضیحات |
| سولفات آهن | علاوه برآهن، حاوی عنصر گوگرد نیز می باشد. نسبت به سایر کودها ارزان قیمت است. |
این کود در شرایط قلیایی خاک رسوب کرده و از دسترس گیاه خارج می شود. | هم بصورت محلول پاشی و هم ریشه ای قابلیت استفاده دارد، اما در شرایطی که خاک آهکی و قلیایی است، توصیه می شود بصورت محلول پاشی برگی مصرف شود. |
| کلات آهن EDTA | نسبت به کلات های دیگر ارزان تر است. کلات پایداری برای سایر ریزمغذی ها مانند عنصر روی است. |
کلات ضعیفی برای آهن است. در خاک های قلیایی ناپایدار بوده و نمی توان در چنین شرایطی آن را بصورت خاکی مصرف کرد. |
در خاک های ایران توصیه می شود بصورت محلول پاشی برگی مصرف شود. اگر خاک کشت مورد نظر شما اسیدی است، می توان بصورت خاکی مصرف کرد. |
| کلات آهن DTPA | نسبت به کلات EDDHA ارزان تر است. | در خاک های با pH قلیایی پایدار نبوده و آهن به سرعت رسوب می کند و از دسترس گیاه خارج می شود. بنابراین در این شرایط نمی توان این کود را بصورت خاکی مصرف کرد. | اکثر خاک های ایران بصورت قلیایی هستند، توصیه می شود در چنین شرایطی تنها بصورت محلول پاشی برگی مصرف شود. |
| کلات آهن EDDHA | پایدارترین و بهترین کلات آهن بوده و می توان هم بصورت محلول پاشی و هم خاکی آن را مصرف کرد. | نسبت به سایر کلات های آهن گران تر است. | هم در خاک های اسیدی و هم قلیایی می توان بصورت خاک مصرف و محلول پاشی استفاده کرد. در زمان محلول پاشی به دز مصرف توجه داشتید باشید. مصرف در دزهای بالا ممکن است سوزندگی برگی به همراه داشته باشد. |
جذب آهن توسط گیاهان
اگرچه بیشتر آهن موجود در پوسته زمین به شکل Fe+3 است، اما فرم Fe+2 از نظر فیزیولوژیکی برای گیاهان از اهمیت بالاتری برخوردار است. این فرم نسبتا محلول بوده اما به راحتی به فرم Fe+3 اکسید شده و سپس رسوب می کند. Fe+3 در pHهای خنثی و بالا (خاک های قلیایی) نامحلول است و این باعث می شود در چنین خاک هایی آهن در دسترس گیاه نباشد. همچنین در خاک های قلیایی و آهکی آهن براحتی با یونهای فسفات، کربونات ها، کلسیم، منیزیم و هیدروکسید ترکیب شده و از دسترس گیاه خارج می شود. در این نوع خاک ها برای جبران کمبود آهن توصیه می شود از کودهای مناسب مانند کلات آهن استفاده کنید.
گیاهان آهن را به فرم های فریک (Fe+3) یا فروس (Fe+2) جذب می کنند. در گیاهان خانواده گرامینه فرم Fe+3 جذب می شود.
گیاهان برای جذب آهن مکانیسم های مختلفی را اتخاذ می کنند.
- مکانیسم کلاته کردن: دسته ای از گیاهان با تولید برخی اسیدهای آلی مانند سیدروفورها و کلات کردن آهن، آن را جذب می کنند. سیدروفورها با آهن پیوند برقرار کرده و آن را جذب گیاه می کنند. این مکانیزم به کلاته شدن معروف است.
- مکانیسم آزاد کردن پروتون از ریشه ها: دسته دیگر از گیاهان با ترشح پروتون (+H) از ریشه خود، در نتیجه کاهش pH در محیط ریشه، باعث تسهیل جذب کاتیون هایی مانند آهن می شود.
از این جهت انتخاب کود نیتروژنه می تواند موثر باشد. کودهای نیتروژنه به فرم آمونیوم (+NH₄) باعث افزایش آزاد شدن پروتون ها از ریشه گیاه وکاهش pH محیط آن و تسهیل جذب آهن می شود. اما کودهای نیتروژنه به فرم نیترات (+NO3) باعث آزاد شدن یون های هیدروکسید (OH) و افزایش pH در ناحیه ریشه شده و باعث کاهش جذب آهن می شوند. ریشه های جدید و موئین فعالیت زیادی در جذب آهن دارند، بنابراین حفظ یک سیستم ریشه ای سالم ضروری است.
مدیریت کمبود آهن در گیاهان
زمانی که از کمبود آهن اطمینان حاصل کردید، می توان با استفاده از محلول پاشی انواع کود آهن این کمبود را در کوتاه مدت برطرف کرد، اما بهترین اقدام پیشگیری است. بنابراین کشاورزان باید برای جلوگیری از بروز مشکل کمبود آهن در آینده، علت واقعی کمبود را شناسایی و آن را رفع کنند.
دربرخی مواقع، کمبود آهن در گیاه نشان دهنده تامین ناکافی آهن در خاک نیست و ممکن است بنابردلایل مختلف درخت در جذب آهن با مشکل مواجه باشد. همچنین ممکن است این کمبود به خاطر شرایطی باشد که دسترسی گیاه به آهن را با مشکل مواجه می سازد. به عنوان مثال شوری خاک، دمای پایین، کربونات ها، وجود عناصر دیگر مانند فسفر و کلسیم و … ممکن است باعث کاهش جذب آهن توسط گیاه شوند.
خواص و فواید کود آهن
- پیشگیری و درمان بیماری های گیاهان: اسپری کردن کود آهن زمانیکه اولین علائم بیماری در گیاه دیده می شود، می تواند از سرایت آن به دیگر بخش های گیاه و یا گیاهان همجوار جلوگیری کند.
- کمک به جوانه زنی گیاه: استفاده از کود آهن می تواند در فصل جوانه زنی به کمک گیاه رفته و کیفیت و سرعت فرآیندها را در آن بالا ببرد.
- قابلیت ترکیب با کودهای دیگر: کود آهن می تواند در ترکیب با کودهای طبیعی دیگر موثر باشد و همینطور این کود وقتی با ضد آفت ها مخلوط شود، به یک ماده چند منظوره و کاربردی تبدیل می شود.
- قابلیت حفاظت از گیاه در مقابل عوامل محیطی: کود آهن قابلیتی در گیاه ایجاد می کند که میتواند در مقابل سرما، گرما و خشکسالی مقاوم تر شود.
- قابلیت جذب رطوبت: کود آهن ریشه را در جهت جذب رطوبت بیشتر تحریک می کند.
- بهبود مراحل رشد گیاه: مراحل رشد گیاه تحت تأثیر کود آهن با سرعت و کیفیت بالاتری انجام می پذیرد.
- ارتقاء محصول دهی: گیاه با کمک کود آهن، گل، دانه، جوانه و محصول بهتری تولید می کند.
عوارض کود اهن
کود آهن در کنار مزایای بیشمار، عوارضی نیز دارد که باید به آن نیز دقت فراوانی شود تا باعث ایجاد مشکلات نشود. این عوارض عمدتا از مصرف بیش از اندازه کودهای آهن سرچشمه میگیرند؛ زیرا مانند هر کود دیگری مصرف زیاد از حد آهن برای درختان مسئله ساز خواهد شد. عمدتا درختان به آهن کمی نیاز دارند که با مصرف به اندازه کمبود آهن بر طرف می شود. همچنین هنگام استفاده از کودهای شیمیایی نیز باید دقت بیشتری نسبت به کودهای طبیعی داشت.
نحوه استفاده از کود آهن
یکی از مهمترین مواد مورد نیاز بسیاری از گیاهان را، کود آهن شکل داده است. توجه نمایید که عنصر آهن، از اساسی ترین عناصر غذایی برای رشد گیاهان می باشد. گیاهان برای تشکیل سبزینه ی خود، به عنصر آهن نیاز دارند. کود آهن می تواند نیاز گیاه به عنصر یاد شده را تامین کند. در نتیجه گیاه می تواند به بهترین شکل ممکن برگسازی نماید. استفاده از کود آهن در میان گیاهانی که میوه و گل تولید می کنند، بسیار رایج است. همچنین فراموش نکنید که عنصر آهن، جزو عناصر کم مصرف در گیاهان می باشد. با این حال استفاده از این عنصر بسیار ضروری می باشد. شما نیز می توانید برای رشد بهتر گیاه مدنظرتان، از کود نامبرده استفاده کنید. پیشنهاد می کنیم که قبل از خرید کود آهن مورد نیازتان، با نحوه ی مصرف آن آشنا شوید. کود های یاد شده با توجه به نوع، روش مصرف متفاوتی را دارند. شما می توانید بعد از تهیه کود آهن مناسب، روش مصرف کود در اختیار خود را مطالعه کنید. با فرارسیدن فصل بهار بسیاری از افراد به دنبال راهنمای خرید انواع کود ریشه زا هستند. گیاهان با در اختیار داشتن انواع کودها، می توانند به راحت رشد کنند.
نحوه استفاده از کود آهن برای درخت
در باغات، زمین ها و برای درختان مختلف به وفور از کود آهن استفاده می شود و بیشترین نوع مصرفی،انواع کلات ها شامل DTPA ،EDDHA و EDTA هستند که فقط EDDHA به طور موثر در خاک هایی با PH بالا اثر می کند. میزان مصرف کود آهن برای هر درخت به طور کلی این گونه است که باید قبل از شروع رشد، کلات های آهن را همراه با ۱۲۰ گرم کود خشک در اطراف پایه درختان پاشید. بهتر است پاشيدن كود در فاصله ۷۵ سانتی متر از پایه تنه درختان باشد و همچنین بعد از استفاده از كود، باغ آبياری شود. بسته به رفتار درخت، ممکن است در طول فصل رشد چندین بار مصرف کود نیاز باشد. روش دیگر مصرف كود آهن به صورت برگپاش است و کلات های آهن در اين روش نيز موثر هستند و اين كودها می توانند تا چند روز و با سرعت شاخ و برگ درختان را سبز كنند.
نحوه استفاده از کود آهن گیاهان آپارتمانی
وجود آهن برای گیاهان آپارتمانی دارای اهمیت است بخصوص برای افرادی که این گیاهان در منزل خود نگهداری می کنند، سرسبزی گیاهان اهمیت بالایی دارد و کمبود آهن باعث از دست رفتن این سرسبزی و زرد شدن گیاه می شود. برای همین استفاده از کود آهن برای گیاهان خانگی رایج است. اما چگونه و به چه میزان باید از کود استفاده شود؟ اول باید گفت که با توجه به تنوع انواع گیاهان، دادن یک میزان کلی کار درستی نیست چون این میزان میتواند برای شرایط مختلف متفاوت باشد؛ بهتر است در این زمینه از یک فرد حرفه ای مشاوره بگیرید. اما به صورت یک قاعده کلی برای گياهان آپارتمانی 2/1 قاشق چای خوری كود آهن مايع نیاز است به ازای يك ليتر آب. برای گلدان های کوچکتر کمتر و برای گلدان های بزرگتر به دفعات در ماه تکرار کنید.
نحوه استفاده از کود آهن برای گل ها
برای گل ها و به خصوص گلهای زیبا و زینتی، بیش از هر گیاه دیگری سرسبزی، شادابی و نشاط اهمیت دارد. برای همین هنگام زرد شدن و از دست دادن زیبایی گل ها نیاز است آهن آن بررسی شود تا در صورت کمبود از کود مناسب استفاده شود. با استفاده از کودهای مخصوص گیاهان زینتی میتوان در زمانی کوتاه گیاه را به شرایط اول خود باز گردانند.
بنابراین کود یاد شده از ضروری ترین کود مورد نیاز گیاهان می باشد. گیاهان به کمک کود آهن می توانند کلروفیل مورد نیاز خود را تولید کنند. کلروفیل نیز نقش زیادی را در سبزینه برگ گیاهان دارد. امیدوارم از محتوای راهنمای کود آهنی نهایت لذت را برده باشید و برای کسانی که گیاه دوست هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش سبک زندگی ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم.
چگونه خاک گلدان را با مواد خانگی تقویت کنیم؟
