جرثقیل سقفی نوعی سازه است که در سوله‌ها، کارخانه‌ها، کارگاه‌ها و دیگر محیط‌های سرپوشیده برای جابجایی و حمل بار استفاده می‌شود. در هر محیط صنعتی و به‌ویژه زمانی که وزن تجهیزات به بیش از یک تن برسد، نیاز به جرثقیل سقفی محسوس است. یکی از مزایای اصلی این نوع جرثقیل، پوشش 90 درصدی تمامی نقاط سالن بدون اشغال فضای کاری مفید است.
جرثقیل سقفی در انواع مختلفی وجود دارند، از جمله جرثقیل دیواری، جرثقیل دروازه ای، جرثقیل نیم دروازه‌ای و جرثقیل بازویی که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. این جرثقیل‌ها معمولاً به‌صورت چهارکاره و شش‌کاره، در سه جهت طولی (شمال و جنوب)، عرضی (چپ و راست) و عمودی (بالا و پایین) طراحی می‌شوند.
جرثقیل سقفی تک پل برای جابجایی مواد در سالن‌هایی با دهانه‌های کم و تناژ کمتر از 10 تن مناسب هستند. این نوع جرثقیل بار مرده پل را بر روی ستون‌ها کاهش داده و از نظر اقتصادی به صرفه‌تر است. در سازه‌های تک پل، یک پل در راستای دهانه کاری نصب می‌شود و دو عدد راهبر طولی، سازه را بر روی ریل‌ها حرکت می‌دهند. جابجایی در عرض دهانه به‌وسیله ترولی که در بالابر قرار دارد و با موتور حرکت می‌کند، انجام می‌شود. معایب این سازه شامل کلاس کاری پایین‌تر و ارتفاع کاری کمتر نسبت به جرثقیل‌های دو پل است.
جرثقیل دو پل گزینه‌ای ایده‌آل برای جابجایی مواد در سالن‌هایی با دهانه بین 10 تا 50 متر و ظرفیت بین 1 تا 100 تن هستند. این نوع جرثقیل بهترین کلاس کاری و بیشترین ارتفاع کاری را به کاربران ارائه می‌دهد. با استفاده از محاسبات مهندسی و ساخت سازه مطابق با استانداردها و با وزن مرده کم، می‌توان به بهترین عملکرد اقتصادی دست یافت. یکی از مزایای دیگر این نوع جرثقیل‌ها، وجود راهرو انتخابی در بدنه آن است که علاوه بر سهولت در دسترسی و تعمیر قطعات کالسکه (ترولی)، امکان تعمیر و تعویض لامپ‌های سالن، تأسیسات گرمایشی و خطوط برق‌رسانی را نیز فراهم می‌کند.
هزینه نگهداری کم: برای نگهداری جرثقیل سقفی نیاز به هزینه کمی است.
دسترسی مستقل: این جرثقیل می‌تواند به تمامی نقاط سالن به‌طور مستقل دسترسی داشته باشد.
هزینه تعمیرات پایین: هزینه تعمیرات جرثقیل سقفی نیز پایین است.
صرفه‌جویی در انرژی: استفاده از جرثقیل سقفی می‌تواند به صرفه‌جویی در مصرف انرژی کمک کند.
گزینه مناسب برای بارهای سنگین: این نوع جرثقیل بهترین انتخاب برای جابجایی بارهای سنگین محسوب می‌شود.
سادگی در استفاده: برای کار با جرثقیل سقفی نیازی به مهارت خاصی نیست و می‌توان به‌راحتی از آن استفاده کرد.
به‌طور کلی، جرثقیل سقفی یکی از بهترین گزینه‌ها برای جابجایی تجهیزات و مواد در محیط‌های صنعتی به شمار می‌آید.
جرثقیل دروازه ای نوعی سازه است که به‌طور عمده در پروژه‌های بزرگ و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع جرثقیل به دلیل عدم محدودیت در تناژ و ابعاد کاری، چه از نظر طول و عرض و چه از نظر ارتفاع، در بسیاری از صنایع کاربرد فراوانی دارد.
جرثقیل دروازه ای تک پل عمدتاً برای جابجایی تجهیزات با وزن حداکثر 10 تن در فضاهای باز استفاده می‌شود. از نظر اقتصادی، جرثقیل تک پل به صرفه‌تر است زیرا وزن کل سازه را کاهش می‌دهد. این سازه شامل یک پل، یک ستون ثابت، یک ستون لولایی و دو عدد راهبر به همراه دو موتور گیربکس برای حرکت بر روی ریل‌های مشخص است. جابجایی در عرض دهانه به‌وسیله ترولی که در بالابر قرار دارد و با موتور حرکت می‌کند، انجام می‌شود.
جرثقیل دروازه ای دو پل برای جابجایی تجهیزات سنگین تا 50 تن در فضاهای باز طراحی شده است. این نوع سازه از نظر کلاس کاری و قابلیت‌ها در سطح بالاتری نسبت به جرثقیل‌های تک پل قرار دارد. جرثقیل دو پل شامل دو پل، ستون‌های ثابت و لولایی، و دو عدد راهبر جعبه چرخ به همراه موتور گیربکس‌های حرکت طولی برای حرکت بر روی ریل‌ها است. همچنین، جابجایی در عرض به‌وسیله ترولی با موتور گیربکس‌های حرکت عرضی انجام می‌شود.
جرثقیل‌ها ابزارهای حیاتی در صنایع مختلف برای بلند کردن و جابجایی بارهای سنگین به شمار می‌روند. تفاوت‌های اصلی میان جرثقیل‌های سقفی و دروازه‌ای شامل ساختار، هزینه، میزان تحرک و نوع کاربرد آن‌هاست. انتخاب بین این دو نوع جرثقیل به نیازهای خاص پروژه و محدودیت‌های محیطی بستگی دارد.
ساختار
جرثقیل سقفی: این نوع جرثقیل بر روی ریل‌هایی که به سقف ساختمان متصل هستند حرکت می‌کند. معمولاً دارای یک یا دو پل است که ترولی و وینچ بر روی آن‌ها حرکت می‌کند. این طراحی باعث می‌شود که فضای زیرین به‌طور مؤثر قابل استفاده باشد.
جرثقیل دروازه ای: این جرثقیل‌ها بر روی دو پایه بلند که به شکل U یا A هستند، قرار دارند و بر روی ریل‌های زمینی حرکت می‌کنند. این نوع جرثقیل مناسب استفاده در فضاهای باز مانند بنادر و کارخانه‌هایی است که به پوشش‌دهی فضاهای وسیع نیاز دارند.
هزینه
جرثقیل سقفی معمولاً هزینه نصب بالاتری دارد زیرا نیاز به ساخت سازه‌های سقفی مستحکم برای نگهداری ریل‌ها و سیستم جرثقیل دارد. در مقابل، جرثقیل دروازه ای به دلیل ساختار ساده‌تر و نیاز کمتر به سازه‌های پیچیده، معمولاً هزینه نصب کمتری دارد.
میزان تحرک
جرثقیل سقفی محدود به مسیر ریل‌های سقفی است و جابجایی آن به مکان‌های دیگر به‌سادگی امکان‌پذیر نیست. اما جرثقیل دروازه ای به دلیل حرکت بر روی ریل‌های زمینی، تحرک بیشتری دارد و می‌توان آن را به مکان‌های مختلف منتقل کرد.
کاربرد داخلی و خارجی
جرثقیل سقفی بیشتر برای کاربردهای داخلی مانند کارخانه‌ها و انبارها مناسب است، به‌خصوص در مکان‌هایی که فضای سقفی قابل‌استفاده برای نصب جرثقیل وجود دارد. در عوض، جرثقیل دروازه ای عملکرد بهتری در محیط‌های خارجی دارد و برای جابجایی بارهای سنگین در فضاهای باز، مانند بنادر و محوطه‌های بزرگ صنعتی، ایده‌آل است.
