کلات نادری مشهد و زیبایی های آن

کلات نادر یا کلات، مرکز شهرستان کلات و شهری است مرزی در شمال شرقی استان خراسان رضوی. کلات در لغت به معنی ارگ، بارو و قلعه است.شهرت کلات مرهون نام نادر شاه افشار است که پسوند کلات نادر از نام این پادشاه دوره افشاریه گرفته شده است. کلات نادر در میان کوه های هزار مسجد قرار گرفته و از مشهد تا آن ۱۵۰ کیلومتر جاده کوهستانی است. این شهر، از شمال به وسیله تپه ماهورهای نسبتاً پست به طول ۱۸۰ کیلومتر با کشور ترکمنستان همجوار است. از جنوب به کوه هزارمسجد و شهرستان مشهد، از شرق به شهرستان سرخس و از سمت غرب به شهرستان درگز محدود می شود.

قلعهٔ طبیعی کلات محوطه ای بیضی شکل است با طول بیش از ۳۰ کیلومتر و عرض ۲۵ کیلومتر که در میان رشته کوه هزار مسجد قرار گرفته و این رشته کوه از جانب جنوب غربی حائلی طبیعی است که این شهر را از مشهد و چناران جدا ساخته است.

هنگامی که نادرشاه افشار در خراسان به حکومت رسید، ایران با آسیب جدی ضعف حکومت مرکزی روبه رو بود، اما نادر نه تنها این اتحاد را برای ایرانیان به ارمغان آورد، بلکه مهاجمان ایران را نیز به عقب راند و کشورگشایی را تا هندوستان ادامه داد. در این خلال کلات به عنوان پایگاهی نظامی و دژی نفودناپذیر برای نادر دارای اهمیت بود. او پس از فتح هند و حدود سال ۱۱۲۰ خورشیدی دستور ساخت عمارتی را در کلات نادر داد که هم اکنون به عمارت خورشید یا کاخ خورشید مشهور است. از شواهد پیدا است که این بنا با نیت آرامگاهی برای نادر ساخته می شده است و دلیل آن نوع سازه و استفاده از آیات سوره نَبَأْ قرآن در کتیبه ای که دور تا دور سالن اصلی داخل عمارت که دربارهٔ معاد و زندگی پس از مرگ می باشد است. این عمارت تا پایان عمر نادر تکمیل نشد؛ اما با همین شرایط در مدت زمان حکومت نادر و حتی پس از آن نیز مورد استفاده قرار می گرفت.

آب و هوای کلات نادری

آب وهوای کلات نادری معتدل کوهستانی است و ارتفاع آن از سطح دریا برابر با ۲۱۰۰ متر است. بارش مستمر باران در فصل های بهار و پاییز منجر به رونق کشاورزی در این منطقه شده است. بزرگ ترین دره های عمیق ایران در منطقه روستای قله زو واقع، در شهرستان کلات نادری قرار دارند.

تاریخچه کلات نادری

کلات، به سرزمین دژهای نفوذناپذیر مشهور است و دلیل انتخاب کلات توسط نادر هم همین ویژگی منحصربه فرد آن بوده است. کاخ خورشید را می توان، کاخ و گنجینه گنج های نادر دانست. تخت طاووس، الماس کوه نور، الماس دریای نور و گنج های حاصل از لشکرکشی او به هندوستان در تاریخ شهره عام است. نادر زمانی که هند را فتح کرد، در برابر دریافت کلید گنجینه هندیان پذیرفت که حکمرانی را از حاکم هند نگیرد و او حاکم هند بماند. سپس گنجینه ای آن چنان ارزشمند با خود به ایران آورد که تا ۳ سال تمام ایرانیان از پرداخت مالیات معاف شدند.زمانی که نادرشاه افشار به حکومت خراسان رسید، ایران با بی کفایتی های حکومتی زیادی روبه رو بود، نادر تلاش کرد تا ایرانیان را باهم متحد کند و تمام مهاجمان در مرزها را به عقب راند.

آداب و رسوم مردم کلات نادری

مراسم عروسي و آداب و رسوم آن در منطقه كلات، امروز هم در ميان اقوام و طوایف مختلف همچنان ارزش خود را حفظ کرده است، چون با شيوه و سبک هایی به اجرا درمی آید كه از سده های گذشته به نسل حاضر رسيده و در ميان اين مردم حفاظت شده است. در مراسم ازدواج زنان و مردان از پوشش های بومی و سنتی منطقه به رنگ های مختلف استفاده می کنند و با بهره گیری از سازهای سنتي از جمله دهل، سرنا، قشمه و... به رقص و شادی می پردازند.

لباس محلی کرده ای منطقه ی لایین و کلات نادری شبیه لباس اقوام ترکمن بوده و کاملا متفاوت از لباس سایر کرده ای خراسان است. علت این مسئله را می توان نزدیکی این منطقه به مناطق ترکمن نشین مرز ایران و تاثیر آن در طول تاریخ دانست. زنان کلات نادری از ابریشم برای بافت لباس های خود استفاده می کنند و رنگی که در لباس آن ها بسیار دیده می شود، رنگ قرمز است. دختران کرمانجی شال های تک رنگ با شلوارهایی بنفش می پوشند، دختران متأهل شال قرمز و مشکی و نوعروس ها چادرشب سبز یا زرد بر سر می اندازند. زنان مسن لباس هایی تیره و کت هایی کوتاه بر تن می کنند.

سوغات و صنایع دستی کلات نادری

از صنایع دستی کلات نادری می توانیم به فرش و گلیم های پشمی و لباس های پشمی با رنگ هایی زنده و زیبا اشاره کرد.سوغات و محصولات کلات نادری انواع برنج، عسل طبیعی، روغن کنجد، کره محلی، روغن زرد، گردو است. غذاهای محلی کلات نادری عبارت اند از آش کوریا، کاچی محلی.

جاهای دیدنی کلات نادری

• کاخ خورشید : نادر شاه پس از پیروزی مقتدرانه اش در هند به کلات نادری آمد و دستور احداث کاخ خورشید را صادر کرد. ساخت آن تا پایان عمر نادرشاه به اتمام نرسیده بود، اما او به همراه خانواده اش در آن سکونت داشتند. کاخ خورشید در سه طبقه ساخته شده و دارای دوازده اتاق می باشد. از اسرای هندی برای ساخت این بنای باشکوه استفاده شد.برای تزین اتاق های آن از نقاشی و گچبری استفاده شده است و هنوز می توان تصاویر شاهزادگان را بر روی آن ها دید. ساختمان اصلی بنا هشت ضلع دارد و برج های استوانه دو طبقه ای که در میان آن قرار گرفته است محل زندگی نادرشاه به همراه خانواده اش بوده است. یکی از ویژگی های اصلی بنا نمای خارجی آن است که سبک سیاق آن شباهت بسیاری به معماری هندی و مغولی دارد. متاسفانه با گذشت زمان آسیب های زیادی به آن وارد شده و طبقه سوم آن کاملا مخروبه شده است. کاخ خورشید در سال ۱۳۱۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.علاوه بر اقامت پادشاه از این کاخ به عنوان خزانه ای برای جواهرات و غنایم نیز استفاده می شده است. موزه خراسان که در شهر مشهد ساخته شده است با الهام گرفتن از این کاخ احداث شده است. در تراس پشتی کاخ موزه مردم شناسی احداث شده که برای بازدید از آن نیاز به تهیه مجدد بلیط نیست. قومیت ها و زندگی عشایری خراسان در این موزه به نمایش گذاشته شده است. یک فروشگاه صنایع دستی هم درست روبروی بنا وجود دارد.
• ارتکند : ارتکند تنها ۱۸ کیلومتر با کلات نادری فاصله دارد . برای رسیدن به آبشار ارتکند، ابتدا وارد جنگل انبوهی می شویم که در سمت چپ آن رودخانه ای با آبشارهایی زیبا به چشم می خورد. پس از عبور از جنگل و دره ای زیبا به غاری می رسیم که در سوی دیگرش آبشار ۱۰ متری ارتکند قرار گرفته است. دقت داشته باشید که راه دسترسی به آن دشوار است و بهتر است صبح زود را برای حرکت انتخاب کنید تا بتوانید نهایت بهره را از سفر خود ببرید و به موقع برگردید. در واقع حدود یک ساعت و چهل دقیقه در هر سمت از مسیرتان پیاده روی در پیش خواهید داشت.
• آبشار قره سو : آبشار قره سو در کیلومتر با کاخ هورشید فاصله دارد و گفته می شود به دلیل نامناسب بودن آب کاخ نادرشاه دستور داده بود که آب آن را به نحوی به کاخ منتقل کنند. ان ها یک شبکه مهندسی شده و خارق العاده طراحی کردند که به وسیله لوله های سفالی به قطز ۵۰ سانتی متر آب را به کاخ منتقل می کردند. امروز بقایای این لوله ها قابل مشاهده است.آبشارهای قره سو در فاصله ده کیلومتری جنوب غربی شهرستان کلات نادری با ارتفاع حدود ۱۱۹۰ متر از سطح دریا واقع شده اند. قره سو یکی از مهم ترین آبشارهای این استان به شمار می آید. بر دیوارهای دره نردبان های فلزی نصب شده تا مسیر رفت وآمد به آبشار را برای گردشگران آسان تر سازند. شما باید هشت نردبان را طی کنید تا به سرچشمه این ابشار زیبا برسید.. قره سو واژه ای است ترکی و به معنی “آب سیاه” است و چون بستر و کف رودخانه را سنگ های سیاه پوشانده، وقتی آب روی آنها حرکت می کند، مسیر رودخانه سیاه دیده می شود.
• مسجد کبود گنبد : کافی است تنها ۲۰۰ متر از کاخ خورشید به سمت شرق بروید تا به مسجد کبور گنبد برسید که به دلیل کاشی های کبود رنگش این نام را برای آن انتخاب کرده اند. گفته می شود بنای اصلی مسجد در دوران سلجوقیان (سده های پنجم و ششم هجری) در کلات نادری ساخته شده است و پس از آن نادر شاه آن را مرمت کرد و برخی از قسمت ها مانند بیتوتات و ایوان های اطراف را به بنای اصلی اضافه کرد. پسر فتحعلی خان جلایر، یلنگتوش خان نیز یک بار این بنا را بازسازی کرد.جلایری ها خاندان بزرگی بودند که از دیرباز از طرف پادشاهان ایران ماموریت حکومت بر کلات نادری را بر عهده می گرفتند و بزرگشان فردی است به نام تهماسب قلی خان جلایر که در دستگاه نادرشاه از جایگاه بالایی برخوردار بود. اکنون هم زیر گنبد مسجد کبود گنبد کلات نادری سه سنگ قبر قدیمی به چشم می خورد که یکی از آن ها متعلق به گور حمید محمد خان برادر یلنگتوش خان مرمت گر مسجد است.

کلات نادری مشهد کجاست؟

کلات نادری یکی از شهرهای ییلاقی معروف در شمال شرق ایران و خراسان رضوی است. این شهر در فاصله کمی از مشهد واقع شده است و در بخش شمالی آن قرار دارد. کلات نادری در مسیر جاده ای با نام جاده کلات و فاصله 159کیلومتری شمال مشهد واقع شده است. در کمتر از 3 ساعت می توانید خودتان را به آن برسانید.

بهترین زمان سفر به کلات نادری

• کلات در بهار و تابستان: در فصل بهار آب وهوای کلات نادری بسیار مطلوب است و بارندگی های بسیاری در آن رخ می دهد. کلات در ارتفاع 2هزارمتری از سطح دریا واقع شده است و به همین خاطر باران های مستمر بهاری را تا خردادماه نیز در آن شاهد هستیم. همین مسئله باعث رونق کشاورزی و دامداری در این شهر شده است. هرچه به سمت تابستان نزدیک می شویم، دمای هوای کلات نیز افزایش پیدا می کند؛ اما حتی در مردادماه نیز دمای هوای کلات نادری چند درجه ای با شهرهای اطراف خود همانند مشهد تفاوت دارد. با نزدیک شدن به پایان تابستان و شهریور ماه، به تدریج هوا رو به سردی می رود و بارش های پاییزی نیز آغاز می شود.
• کلات در پاییز و زمستان : کلات نادری یک منطقه ییلاقی به شمار می آید. از این رو باید انتظار پاییز و زمستان های بسیار سرد را در این منطقه داشته باشید. اگر رابطه خوشی با سرمای هوا، برف و باران دارید، شاید بازدید از کلات در فصل زمستان نیز تجربه ای منحصر به فرد برای شما باشد. مهم ترین مزیت سفر به کلات در شش ماه دوم سال، خلوتی بی حد و اندازه این شهر است.

در این مطلب ساعد نیوز به معرفی شهر کلات نادری پرداخت و شما را با جاهای دیدنی کلات نادری از جمله کاخ خورشید و طبیعت زیبای اطراف آن مانند آبشار قره سو و ... آشنا کرد. از اینکه در این مطلب همراه ما بودید متشکریم . . .

در مورد بازار رضای مشهد چه می دانید؟