بازار رضای مشهد در دوران پهلوی دوم محمدرضا شاه و در سال ۱۳۵۵ توسط آرشیتکت معروف مهندس داریوش بوربور طراحی، و زیر نظر او ظرف یازده ماه به صورت فرس ماژر ساخته شد.با توجه به حجم زیاد توریست ها و زائران شهر مشهد، تجارت در این شهر از گذشته رونق فراوانی داشته است. از جمله مراکز تجاری این شهر، می توان به بازار رضا اشاره کرد. این بازار یکی از مهم ترین مراکز خرید زائرین و گردشگران به شمار می آید.
مجتمع بازار رضا در نزدیکی مجموعه اماکن رضوی، در ضلع شرقی خیابان امام رضا واقع شده و با ساختار سنتی و مغازه های متعدد، محل خرید و فروش و تجارت زائران و مسافران و مجاوران (اهالی مشهد) است. این بازار در دو طبقه احداث شده است، در طبقه دوم آن کارگاه های کوچک صنایع دستی، طلاکاری، انگشترسازی، فیروزه تراشی و گلدوزی ایجاد شده است.
معماری بازار رضای مشهد
در اولین نگاه به بنای بازار، معماری سنتی-اسلامی بازار رضا مشهد توجه شما را جلب می کند. جالب است بدانید طراحی ساخت بازار رضا به سبک بازارهای قدیم ایران توسط معمار معروف، داریوش بوربور در دو طبقه سرپوشیده ساخته شد.
سردرها و طاق های بازار رضا در هر دو سوی بازار به یک شکل طراحی شده است؛ سردرها با معماری پلکانی شکل ساخته شده و در عین سادگی، زیبایی چشم نوازی به دو درب اصلی بازار داده اند. درب ورودی بازار رضا در میدان هفده شهریور به دلیل فضای باز جلوه زیباتری نسبت به ورودی فلکه آب دارد.
معماری بازار رضا مشهد شاید در نگاه اول ساده به نظر برسد، ولی با بازدید از این بازار تاریخی با یک سازه مثال زدنی روبه رو خواهید شد. بازار رضا با نمای آجری و ترکیب رنگ آبی در مقابل چشمانتان خودنمایی می کند. بازار رضا شش بازار مجزا در خود جای داده و حدفاصل هر یک از این بازارها با طراحی یک هشت ضلعی مشخص شده است. موضوع دیگری که بازار رضا مشهد را به یک مکان توریستی تبدبل کرده، وجود نیمکت و آب خوری در هر هشت ضلعی بوده که محلی مناسب برای استراحت کوتاه گردشگران است. همچنین در هر هشت ضلعی، پلکان هایی برای رفتن به طبقه دوم بازار وجود دارد.
بخش های بازار رضا مشهد
اگر از منظره بالا به بازار رضا بنگرید، مشاهده خواهید کرد فضای بازار به صورت دو طبقه موازی ساخته شده است. اگر می خواهید به طبقه دوم بازار دسترسی داشته باشید، به دلیل ردیف بودن مغازه ها، فقط از طریق ۱۲ راهروهای فرعی می توانید به طبقه بالا بروید. این بازار ۷۲۰۰ مترمربع زیربنا دارد که از این متراژ ۴۳۰۰ مترمربع در بنای داخلی بازار رضا جای گرفته و مابقی آن در فضای بیرون بازار قرار دارد. معماری داخلی بازار رضا به واسطه طراحی ۱۷ چهارسوق و ۱۱ سرا جلوه چشمگیری به بازار داده است.
طبقه همکف بازار رضای مشهد
بازدید از بازار بزرگ رضا به همه مسافران تور مشهد از علی بابا پیشنهاد می شود. معماری سنتی بازار رضا و محلی فوق العاده برای خرید انواع سوغاتی، این بازار را به یکی از شلوغ ترین نقاط شهر مشهد تبدیل کرده است، به طوری که در هر زمان از سال به بازار رضا مشهد بروید با تعداد بسیاری از گردشگر مواجه می شوید.از کسبه هایی که در این بازار مشغول به کارند، می توان به مغازه های فروش جواهرات، طلاسازی، نقره فروشی عطر، پارچه فروشی، لباس فروشی، ادویه فروشی، زعفران، خوراکی، اسباب بازی، تسبیح، مهر و سجاده اشاره کرد. از دلایل محبوبیت بازار رضای مشهد قیمت های مقرون به صرفه کالاها و سوغاتی های آن است.
طبقه دوم بازار رضا
طبقه دوم این بازار موازی طبقه پایینی است؛ طبقه دوم هم از اهمیت و جذابیت بسیاری بهره مند است، چراکه این طبقه بیشتر به کارگاه های سنگ تراشی، فیروزه تراشی، صنایع دستی، طلاسازی، آتلیه های عکاسی و گلدوزی اختصاص دارد.
تاریخچه بازار رضا مشهد
تا پیش از افتتاح بازار رضا، مرکز خرید درخورتوجهی در شهر وجود نداشت؛ به همین منظور در دوره پهلوی، به دستور محمد رضا شاه کار ساخت بازار رضا کلید خورد.مهندس داریوش بوربور طراحی این بازار را برعهده داشت و در آن زمان تیم ۵۰ نفره او، تحقیقات وسیعی برای بازسازی و بهسازی اطراف حرم شروع کردند. در طرح اولیه قرار بود تا سرمایش و گرمایش مغازه ها به صورت تهویه مطبوع و از طریق فن کوئل باشد. ضمن اینکه نصب پله برقی و سیستم اطفای حریق به صورت تمام اتوماتیک و راه های فرار نیز در دستور کار قرار داشت که عملی نشد.همچنین به گفته مهندس بور بور، چهارسو هایی با حوض، آب نما، کافی شاپ و کاربرد های رفاهی در نظر گرفته شده بود که اجرایی نشد و هیچ فضایی برای استراحت و تنفس مردم وجود ندارد. حتی طبق طراحی می خواستند یک ردیف چوبی سرتاسری بالای سردر مغازه ها نصب کنند تا نام مغازه ها به صورت هماهنگ باشد. این موضوع نیز مطابق برنامه پیش نرفت.
جالب اینکه در مقابل ورودی های دو سوی بازار، حوض ها و آب نما های بزرگی ساخته شده بود که آن فضای دلنشین به صورت محیطی زشت و ناموزون درآمده است. در حال حاضر نیز سقف بازار بسیار کثیف به نظر می رسد و به خوبی نشان می دهد که برای سال ها رنگ آمیزی نشده است.
مقارن با اجرای طرح توسعه اطراف حرم مطهر رضوی، مجموعه بازار رضا بنيان گرفت. بازار قدیم مشهد در اطراف حرم امام رضا قرار داشت و از چند مسیر تا محله های اطراف حرم ادامه می یافت. عبدالعظیم ولیان، استاندار وقت خراسان و نایب التولیه آستان قدس، مامور اجرای طرح فلکه بود و با این بهانه که سقف بازار قدیم در حال ریزش است، دستور تخریب آن را داد که باعث اعتراض کسبه شد.
ولیان برای استقرار کاسبان و بازاریان، به دنبال زمین بزرگ و مناسبی بود. این تصمیم مصادف با مراحل پایانی کار احداث خیابان شیخ طوسی شد که آماده بهره برداری بود. ولیان با این استدلال که تاکنون در این محل خیابانی نبوده و لزومی به وجود آن نیست، دستور ساخت بازار رضا را در آن خیابان داد که در امتداد خیابان خسروی نو یا شهید اندرزگوی کنونی کشیده شده بود. به این ترتیب، کلنگ ساخت بازار در زمینی به طول یک کیلومتر و عرض ۳۳ متر در سال ۱۳۵۴ هجری شمسی بر زمین زده شد و کار ساخت آن ۱۱ ماه طول کشید و در سال ۱۳۵۵ هجری شمسی تکمیل شد.
در آن زمان از مغازه داران بازار بزرگ یا اطراف حرم می پرسیدند که جای مغازه شان، پول می خواهند یا مغازه. کسانی که به دنبال مغازه بودند، به بازار رضا فرستاده می شدند. کسبه چندان از این پیشنهاد استقبال نکردند و تعدادی از مغازه های بازار روی دست آستان قدس ماند؛ هرچند به مرور با رونق بازار، این محل به یکی از معروف ترین بازار های ایران تبدیل شد.
بر اساس اظهارات مهندس دیشیدی، بازار از ابتدا هیچ طرحی نداشت و بسیاری از تصمیمات در زمان ساخت گرفته شد. در نهایت نیز طراحی بازار نه سنتی و نه مدرن از کار درآمد. با وجودی که بازار رضا در برابر زلزله مقاوم است؛ معضل آتش سوزی آن را تهدید می کند. در واقع، کارفرما به دلیل عجله به جای بتن آرمه از فولاد استفاده کرد و در نتیجه ساختمان بازار توان مقابله با آتش سوزی های مهیب و طولانی را ندارد. ضمن اینکه خبری از سیستم اطفای حریق اتوماتیک و راه های فرار نیست.
بازار رضا مشهد کجاست؟
- آدرس: مشهد، ضلع شرقی میدان آب، بازار رضا
فاصله بازار رضا تا حرم مطهر بسیار کم است و بعد از زیارت می توانید به راحتی به این بازار بروید. در واقع، بازار رضا در ضلع شرقی خیابان امام رضا، حد فاصل فلکه آب و ۱۷ شهریور قرار دارد. مجموعه بازار رضا در امتداد خیابان شیخ طوسی امتداد یافته و فاصله آن تا فلکه آب حدود ۴۰۰ متر است.
مسیر دسترسی به بازار رضا مشهد
دسترسی به بازار رضا از طرق مختلف امکان دارد. در ورودی بازار رضا از سمت فلکه آب به حرم نزدیک تر است. برای اینکه از حرم مطهر راهی بازار شوید، خود را به باب الرضا برسانید؛ سپس با پای پیاده به طرف فلکه آب بروید و از آنجا وارد بازار شوید.
- مترو: با توجه به شلوغی خیابان امام رضا می توانید از مترو استفاده کنید که سریع ترین و ارزان ترین راه محسوب می شود. برای بازدید از این بازار کافی است در ایستگاه مترو ۱۷ شهریور یا ایستگاه مترو بسیج پیاده شوید. در ادامه با چند دقیقه پیاده روی به آسانی به بازار می رسید.
- تاکسی: روش دیگر بازدید از بازار رضا استفاده از تاکسی است که در هر نقطه از مشهد می توانید خود را به فلکه آب یا میدان ۱۷ شهریور برسانید.
- اتوبوس: اگر گذرتان به خیابان امام رضا افتاده باشد، خطوط اتوبوس های بی آرتی را دیده اید. با استفاده از این اتوبوس ها می توانید در ایستگاه باب الجواد پیاده شوید که در چند قدمی بازار قرار دارد.
اماکن دیدنی اطراف بازار رضا مشهد
ازآنجایی که این بازار در نزدیکی حرم امام رضا قرار گرفته است، درنتیجه با بازدید از حرم، می توانید پس ازآن سراغ بهترین مکان های دیدنی در اطراف حرم بروید. اماکن دیدنی اطراف بازار رضا و حرم امام رضا شامل موارد زیر است:
- گنبد خشتی مشهد: یکی از مکان های زیارتی سیاحتی که در شرق حرم قرار گرفته است، گنبد خشتی مشهد است. این آرامگاه با گنبد خشتی و بدون کاشی کاری ساخته شده است و آرامگاه یکی از امامزاده های شیعه است. قدمت ساخت این گنبد خشتی به زمان تیموریان برمی گردد.
- آرامگاه پیر پالان دوز: در پی توسعه و نوسازی حرم امام رضا، آرامگاه پیر پالان دوز را می بینید که در شرق حرم قرار گرفته است. پیر پالان دوز، عارف و زاهد بزرگ شیعه به نام شیخ محمد عارف بوده و مشهور به پیر پالان دوز شده است.
- مدرسه عباسقلی خان : اگر می خواهید سری به بنای تاریخی به جای مانده از دوران صفویه بزنید، مدرسه عباسقلی خان، یکی از بناهای ساخته شده در زمان صفویه است. این مدرسه توسط حاکم معروف هرات، یعنی عباسقلی خان در آن زمان ساخته شده است. مدرسه در جنوب شرقی حرم قرار دارد و از لحاظ معماری و تاریخی یکی از دیدنی ترین بناهای مشهد است.
سخن آخر . . .
بازار رضا از جمله مراکز خرید مشهد است که در نزدیکی حرم امام رضا (ع) قرار دارد. کمتر زائر و گردشگری پیدا می شود که به مشهد سفر کند و سری به این بازار نزد. در اینجا می توانید انواع و اقسام سوغاتی از سجاده و مهر و تسبیح تا انگشتر فیروزه و عقیق، زعفران، ادویه، زرشک، نبات و... را خریداری کنید.این بازار که جزو اولین بازارهای سرپوشیده مشهد محسوب می شود. از اینکه در این مطلب همراه ما بودید متشکریم. . .
آشنایی با زیبایی های مقبره پیر پالاندوز در مشهد
