مقبره پیر پالان دوز مربوط به دوره صفوی ـ دوره معاصر است و در مشهد، خیابان نواب صفوی، ضلع شرقی حرم امام رضا (ع) واقع شده و این اثر در تاریخ ۵ اردیبهشت ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۳۷۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.این مقبره متعلق به محمد عارف عباسی، از عرفای بزرگ قرن دهم هجری و قطب سلسله ذهبیه است. بنای مزبور چهار ضلعی بوده و دارای گنبد پیازی شکل و ایوان آجری زیبا است. در داخل بقعه بر سقف ها بقایای نقاشی هایی از دوران صفویه وجود دارد. بنا با کاشی های ساده فیروزه ای رنگ تزئین شده است. تاریخ ساخت بنا مربوط به سال ۹۸۵ قمری می باشد.
معرفی مقبره پیر پالاندوز
آرامگاه پیر پالاندوز منسوب به شیخ محمد مقتدی کارندهی (کاردهی) از عرفای شیعه مذهب ذهبیه، مشهور به پیر پالاندوز است که در قریه کارده مشهد به دنیا آمد و در شهر مشهد خانقاهی بر پا ساخت. وی اگرچه از شیخ های سلسله ذهبیه بود، اما برای امرار معاش پالاندوزی می کرد. از وی قرآن هفت سوره ای بر جای مانده که به خط ثلث نوشته شده است.
چرا بازدید از آرامگاه پیر پالاندوز پیشنهاد می شود؟
- این آرامگاه ۴۰۰ سال قدمت دارد.
- آرامگاه پیر پالان دوز به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.
- معماری دوره صفویه جلوه خاصی به این بنا داده است.
تاریخچه مقبره پیر پالاندوز
بنای اولیه آرامگاه پیر پالاندوز در زمان شاه محمد خدابنده صفوی (پدر شاه عباس صفوی، فردی نابینا بود) به سعی قنبر علی بن خواجه حسین در سال ۹۸۵ قمری ساخته شده است. این بقعه در سال های اخیر به طور کامل بازسازی شده و مشتمل بر درگاه ورودی، رواق ها و فضاهای طرفین، صحن و فضای اصلی مقبره است. نمای دیوارهای بیرونی با طاق نماها، قاب، لچکی و کاشی کاری زیبا آراسته و درون آن با نقش های هندسی و ترنج مزین شده است.این بنای تاریخی در تاریخ ۵ اردیبهشت ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۳۷۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
معماری مقبره پیر پالاندوز
این مقبره شامل بنایی چهارگوش با گنبدی بر فراز آن و ایوانی آجری در مقابل است. در داخل بقعه، شاه نشینی است که در بالای آن، یزدی بندی هایی اجرا شده که در اصل دارای نقاشی بوده و به داخل بقعه جلوه خاصی می بخشیده است. بدنه های بنا، از دوران صفویه، دارای تزیینات نقاشی بوده که بر اثر گذشت زمان و نفوذ رطوبت، جز بخش کمی از آن که مرمت و ثابت گردیده، بقیه از میان رفته است. در زیر کاسه گنبد نیز ترنج زیبایی با نگاره های گیاهی نقش اندازی شده است.
نمای خارجی بنا به ایجاد طاق نماهای تیزه دار آجری و پشت بغل های کاشی و قاب های مستطیل تزئینی بر فراز آن ها، در عین سادگی، منظره ای زیبا دارد. سطح گنبد پیازی شکل فراز بنا که روی گردنی استوانه ای شکل استوار شده، دارای پوشش ساده ای از کاشی فیروزه ای است. شکل کلی بنا و بازمانده های نقاشی های درون آن، بنا را اثری از دوران صفوی معرفی می کند که در سال ۹۸۵ هجری قمری ساخته شده است. تاریخ مزبور، بر کتیبه سنگ سفید مربعی کنده شده است.
شیخ پیرپالاندوز و مقاله های عرفانی
شیخ پیرپالاندوز علاوه بر این که مقاله های زیادی در زمینه ی عرفان داشتند ضمن این که در زمینه ی خطاطی و کیمیاگری نیز تبحر خاصی داشتند، به گونه ای که نگارش هفت سوره قرآن به خط خوش این عالم فرهیخته می باشد که هم اکنون موجود است.
آرامگاه پیرپالاندوز در سال های مورد باسازی قرار گرفت که شامل درب ورودی، فضاهای طرفین و در رواق ها، صحن و قسمت اصلی آرامگاه می باشد. نمای دیوارهای بیرون آرامگاه با کاشی کار یهای بسیار زیبا و چشم نواز طراحی شده است که درون آنها را با نقش های هندسی و ترنج تزئین کرده اند. بگونه ای که نظر بسیاری از بازدید کنندگان را به خود جلب کرده است.
در آرامگاه پیر پالاندوز از چه چیزهایی می توان بازدید کرد؟
از در چوبی و بزرگ آرامگاه که بگذرید، از همان بدو ورود به محوطه محو تماشای تزئینات نمای خارجی بنا می شوید، چون هارمونی رنگ های به کار رفته و کاشی کاری های زیبا در عین سادگی چشم و دل را به تسخیر در می آورند. نمای دیوارها به طرز زیبایی با طاق نماها، قاب، کاشی و لچکی آراسته شده اند و داخل آن ها به نقوش هندسی و ترنج مزین گشته است.
سرتان را به سمت بالا بچرخانید، گنبد پیازی شکلی را می بینید که پوششی ساده از کاشی های فیروزه ای را به تن کرده و جلوه خاصی به این بنا می دهد. وارد بقعه شوید تا شاه نشین آن و یزدی بندی های معروفش را ببینید. قسمتی از نقاشی های مرمت شده را در داخل بقعه می بینید، علاوه بر آن زیر کاسه گنبد نیز ترنجی زیبا با نقوش گل و گیاه طراحی شده است.
اگرچه نیاز ازست هزینه بلیط هواپیما مشهد را پرداخت کنید اما برای بازدید از این بنا هیچ هزینه ای از گردشگران دریافت نمی شود. از آنجایی که ممکن است غرق در ثبت سلفی با زمینه این بنا شوید، دست کم باید یک ساعتی را به بازدید از مقبره پیر پالان دوز اختصاص دهید.
معمولا اکثر هتل های مشهد برنامه ویژه ای برای دسترسی به حرم امام رضا دارند، البته بیشتر زائران هتل هایی نزدیک به حرم را برای اقامت خود انتخاب می کنند. حتی اگر در هتلی دور از حرم نیز اقامت داشته باشید، با تمام وسایل نقلیه عمومی و شخصی از هر نقطه شهر به راحتی می توان به حرم امام رضا و آرامگاه پیر پالان دوز دسترسی داشت.
سخن آخر
- تا به حال به مقبره پیر پالان دوز رفته اید؟
- از شیخ محمد عارف چیزی می دانستید یا از کراماتش چیزی شنیده بودید؟
- نظرات، خاطرات و عکس های خود را با ما در میان بگذارید.
آرامگاه نادرشاه افشار کجاست؟
