به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی ساعدنیوز به نقل از فارس، دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، با اتمام تحصیل خود، بایستی کوله‌های نظامی را بر دوش خود بگذارند و راهی مناطق نظامی شوند. این در حالی است که بسیاری از مشمولان علاقه‌مند به انجام فعالیت‌های تخصصی مرتبط با رشته تحصیلی خود هستند و ستاد کل نیروهای مسلح نیز با همکاری با نهادها و سازمان‌های مختلف طرح‌های مختلفی را برای تسهیل خدمت سربازی آنها در نظر گرفته است.
علم بهتر است یا سربازی؟
خدمت سربازی، علی‌رغم اینکه ظاهرا دوسال از زندگی جوانان را به خود اختصاص می‌دهد، باعث پاره شدن زنجیره تحصیل بسیاری از افراد نخبه و دانشگاهی می‌شود. یک دانشجوی پسر بیست و پنج شش ساله، با اتمام پروژه‌های پایان‌نامه خود مجبور است برای خدمت سربازی اقدام کند و این ممکن است به قیمت از دست رفتن فرصت ادامه تحصیل وی تمام شود. پس از بازگشت از خدمت نیز احتمالا سن او برای استخدام بالاست و تعداد فرصت‌های کاری نیز برایش کم است.
از طرفی بسیاری از دانشجویان در حال تحصیل دوست دارند به جای حضور در پادگان، دوره خدمت سربازی را در فضایی مرتبط با رشته تحصیلی خود طی کنند. معمولا امریه، اولین چیزی است که به ذهن این افراد می‌رسد و به همین دلیل تقاضا برای آن زیاد و عرضه بسیار کم است. علاوه بر امریه دانشجویان می‌توانند همه یا قسمتی از دوره خدمت سربازی خود را از طریق انجام پروژه‌های تحقیقاتی بگذرانند.
افراد کلیدی شرکت‌های دانش‌بنیان امریه می‌گیرند
امریه دانش‌بنیان تنها مربوط به افراد کلیدی دانش‌بنیان‌هاست که در زمینه تولید محصول ثبت‌شده دانش‌بنیان شرکت مشغول به کار هستند.
ستاد کل نیروهای مسلح در هر سال، ظرفیتی برای جذب سرباز امریه اعلام می‌کند که بر آن اساس، دستگاه‌های مختلف می‌توانند سرباز امریه جذب کنند. فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی یا بالاتر می‌توانند به مدت دو سال، به جای پادگان‌ها و مناطق نظامی در دستگاه‌های دولتی به عنوان سرباز امریه مشغول به خدمت شوند.
جذب امریه سربازی از سال 1397 در شرکت‌های دانش‌بنیان نیز ممکن شده است و این شرکت‌ها بر حسب میزان فروشی که دارند می‌توانند تعدادی سرباز جذب کنند. افرادی که می‌توانند به عنوان سرباز فناور امریه جذب شوند، بایستی از افراد شاغل و فعال در شرکت باشند و اگر حائز شرایط باشند، می‌توانند سربازی خود را در همان شرکت بگذرانند. در سال گذشته (1401) میزان جذب امریه توسط شرکت‌های دانش‌بنیان 1006 نفر بوده است. اعلام ظرفیت امریه با ستاد کل نیروهای مسلح و تأیید آن به عهده معاونت علمی و فناوری و ستاد است.
ابتدای امسال، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری با ستاد کل نیروهای مسلح برای افزایش ظرفیت امریه دانش‌بنیان به 10 هزار نفر توافق کرد و به این ترتیب 10 هزار نفر از افراد کلیدی دانش‌بنیان‌ها می‌توانند در همان شرکت امریه بگیرند و دوران خدمت سربازی خود را در آن بگذرانند. با این وجود، برخی از فعالان دانش‌بنیان اعتقاد دارند در کنار افزایش این ظرفیت، بایستی معیارها و ضوابط این اقدام را ساده‌تر کرد تا افراد بیشتری بتوانند از امکان امریه استفاده کنند.
گذراندن سربازی با پروژه جایگزین خدمت
بر اساس شیوه‌نامه طرح «شهید صیاد شیرازی» که توسط بنیاد ملی نخبگان اعلام شده است، برخی از فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد و یا دکترا می‌توانند پروژه‌ای را به عنوان جایگزین کل دوره سربازی انجام دهند که با نام «مشمول نخبه» نیز شناخته می‌شوند. مشمولان نخبه در ازای انجام یک طرح پژوهشی به عنوان پروژه جایگزین خدمت و گذراندن دوره آموزشی خدمت سربازی، از کارت پایان خدمت برخوردار می‌شوند
دانشجویانی که حائز شرایط نخبگی هستند، می‌توانند به جای گذراندن دوره سربازی، پروژه جایگزین دریافت کنند.
برای دریافت پروژه جایگزین، مشمولان نخبه بایستی درخواست خود را از سامانه سینا به بنیاد نخبگان اعلام کنند و در بدو شروع کار باید از طریق بنیاد ملی نخبگان احراز نخبگی شوند. این افراد با مراجعه به سامانه سینای بنیاد سوابق و رزومه علمی خود اعم از مقاله، اختراع و... را ارائه می‌کنند.
در مرحله بعدی، مدارک علمی ارائه‌شده مشمول توسط کارشناسان مربوطه بنیاد بررسی و رزومه علمی وی امتیازبندی می‌شود. در شیوه‌نامه طرح شهید صیاد شیرازی، به هر نوع سابقه علمی و پژوهشی مانند ثبت اختراع، مقاله، فعالیت‌های آموزشی و... امتیاز منحصر به فردی اختصاص می‌یابد که اگر متقاضی بتواند میزان مشخصی از امتیاز را کسب نماید، امکان انجام طرح پژوهشی به عنوان جایگزین خدمت را خواهند داشت. در نهایت افراد حائز شرایط در شیوه‌نامه، برای انجام پروژه جایگزین خدمت به مرکز نخبگان دانشگاه عالی دفاع ملی (داعا) معرفی می‌شود.
فارغ‌التحصیلان همه رشته‌ها می‌توانند جایگزین خدمت بگیرند
محمدصادق موحد، معاون آینده‌سازان و مستعدان بنیاد نخبگان اعلام کرد: بنیاد ملی نخبگان از بیش از یک دهه پیش با هماهنگی که با ستاد کل نیروهای مسلح انجام داده است، برنامهای با نام تسهیلات خدمت نظام وظیفه تخصصی (طرح شهید صیاد شیرازی) را تدوین و اجرا می‌کند. دانش‌آموختگان مؤسسات علمی داخل و خارج کشور و همچنین طلاب حوزههای علمیه در صورت کسب امتیازات مربوطه می‌توانند از این تسهیلات بهرهمند شوند.
وی مخاطبان این طرح را همه رشته‌های تحصیلی عنوان کرد و افزود: همان‌طور که در شیوه‌نامه مربوطه هم آمده است، دانش‌آموختگان در عرصههای فنی و مهندسی، علوم پایه، علوم انسانی و اجتماعی، کشاورزی و منابع طبیعی، هنر و معماری، علوم پزشکی و... در صورتی که امتیاز لازم را کسب کنند و توسط کارگروه ارزیابی تأیید شوند، می‌توانند متناسب با تخصص خود و با تأیید ستاد کل نیروهای مسلح، طرح جایگزین خدمت دریافت کنند. هیچ‌گونه محدودیتی برای اعطای این تسهیلات در رشته‌های مختلف، نحوه ارسال درخواست و بررسی آنان وجود ندارد.
موحد تصریح کرد: دانش‌آموختگان بعد از اتمام پیشنهاده (پروپوزال) پژوهشی می‌توانند دوره خدمت نظام وظیفه خود را در قالب «دوره آموزش نظامی» و اجرای «طرح پژوهشی» طی و کارت پایان خدمت خود را دریافت کنند. همچنین متقاضیانی که در حال گذراندن سربازی به صورت عادی هستند، در صورتی که حداقل 14 ماه از دوره آنان باقی مانده باشد، می‌توانند درخواست خود را برای بنیاد ارسال کنند و در صورت تأیید، تبدیل وضعیت می‌شوند.
متقاضیان می‌توانند موضوع پروژه خود را انتخاب کنند
معاون آینده‌سازان و مستعدان بنیاد نخبگان در خصوص سایر جزئیات طرح جایگزین سربازی عنوان کرد: اولویت با تخصیص متقاضی به طرح‌های پژوهشی و فناورانه بر اساس مقررات و رویه‌های اجرایی نیروهای مسلح است و به طور کلی مدت انجام این طرح جایگزین خدمت حداقل به میزان نیمی از دوره رسمی نظام وظیفه سایر مشمولان هم‌تراز است.
وی ادامه داد: بعد از معرفی فرد به دانشگاه عالی دفاع ملی و در صورتی که متقاضی اعلام نیازی از یک نهاد داشته باشد، با موافقت دانشگاه عالی دفاع ملی، امکان تعیین موضوع، مکان، زمان شروع و اجرای طرح بر اساس پیشنهاد اولیه خود متقاضی امکان‌پذیر است.
به گفته موحد، در سال 1401، حدود 2500 نفر توانسته‌اند طرح جایگزین خدمت دریافت و انجام دهند.
مشاوره اینترنتی خدمت سربازی با دریافت هزینه
یک بررسی در سایت‌های مشاوره‌ای مختلف نشان می‌دهد که برخی از افراد با گرفتن مبلغی از متقاضیان، آنها را برای پیداکردن چایگزین‌های خدمت راهنمایی می‌کنند و مشاوره نظام وظیفه می‌دهند.
معاون آینده‌سازان و مستعدان بنیاد نخبگان می‌گوید: تا جایی که به تسهیلات بنیاد ملی نخبگان مربوط می‌شود، تمامی اطلاعات و قوانین مرتبط با تسهیلات نظام وظیفه از طریق وبگاه بنیاد ملی نخبگان در اختیار عموم قرار داده شده است. بنیادهای نخبگان استانی نیز به صورت دوره‌ای طی برگزاری کارگاه های آموزشی شیوه‌نامه‌های بنیاد را برای مشمولان تشریح می‌کنند.
وی افزود: این اطلاعات از طریق دانشگاههای محل تحصیل نیز به دانشجویان اطلاع‌رسانی می‌شود. مخاطبان می‌توانند اطلاعات تسهیلات را از وبگاه و صفحات مجازی بنیاد ملی نخبگان و یا سامانه پاسخگویی بنیاد با شماره سراسری 09601 دریافت کنند.
کسر خدمت با انجام طرح‌های پژوهشی
امکان دیگری که مشمولان تحصیل‌کرده دانشگاهی قرار داده شده است، دریافت پروژه کسری است و افراد مشمول با انجام پروژه، کسر خدمت می‌گیرند و با عنوان «مشمول محقق» شناخته می‌شوند. متولی این امکان نیروهای مسلح هستند و لزومی به عضویت در بنیاد نخبگان برای دریافت این نوع طرح‌ها نیست.
دریافت پروژه پژوهشی برای کسر خدمت از طریق نیروهای مسلح (سپاه، ارتش، وزارت دفاع و...) انجام می‌شود و ارتباطی با بنیاد نخبگان ندارد.
مشمولان محقق به واسطه انجام پروژه تحقیقاتی برای نیروهای مسلح از کسر خدمت استفاده می‌کنند. این افراد می‌توانند با انجام حداکثر 2 پروژه تا 24 ماه کسر خدمت دریافت کنند و مدرک تحصیلی آنها نیز بایستی حداقل کارشناسی ارشد باشد و یا اینکه دانشجوی این مقطع باشد. این مشمولان صرفا در نیروهای مسلح مجاز به دریافت پروژه هستند و باید مستقیما به نیروهای مسلح مراجعه کند و هر نیرویی صرفا کسر خدمت مربوط به نیروی خود را قبول می‌کند.
مشمولان محقق در حین تحصیل و در مهلت معرفی یکساله بعد از فراغت از تحصیل نیز می‌توانند پروژه انجام داده و کسر خدمت دریافت کنند، البته افرادی که در مهلت معرفی بعد از فراغت از تحصیل هستند، حتما باید 4 ماه تا پایان مهلت معرفی فرصت داشته باشند تا به آنها پروژه داده شود. در نهایت، مدت کسر خدمت مشمولان محقق با توجه به اهمیت پروژه، توسط کمیسیون ارزیابی نیروهای مسلح تعیین می‌شود و از مدت سربازی وی کسر می‌گردد.
طرح جایگزین خدمت برای نخبگان خارج از کشور
مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری، تمهیداتی را نیز برای استفاده از ظرفیت نخبگان خارج از کشور در نظر گرفته است. طرح سربازی مشمولان نخبه ایرانی مقیم خارج از کشور، از دی ماه سال 1399 بر اساس تفاهم‌نامه همکاری مشترک بنیاد نخبگان ستاد کل نیروهای مسلح و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به مرحله اجرا درآمد.
بر مبنای این طرح، سالانه در سقف بسیار محدود از مشمولان نخبه ایرانی مقیم خارج از کشور به ازای انجام یک پروژه تحقیقاتی یا فناورانه پیشرفته و انجام همکاری‌های تعریف شده با دولت، از تسهیلات تردد و نیز کارت معافیت خدمت وظیفه عمومی برخوردار می‌شوند و در واقع خدمت سربازی خود را در قالب پروژه علمی به انجام می‌رسانند.
مخاطبان این طرح نیز دانش‌آموختگان، اساتید و محققان برجسته ایرانی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی تراز اول جهان و کارآفرینان فعال در مؤسسات شاخص علمی و فناوری و یا شرکت‌های دانش‌بنیان معتبر بین‌المللی هستند و با انجام خدمت سربازی برای 110 نفر از این افراد به صورت پروژه موافقت شده است.
