خلوت شدن میز مذاکرات نشان از تغییری مثبت در مسیر احیای برجام دارد 

به جای اعزام بیانیه سازها و بیانیه نویس ها، دیپلماتهایی باید راهی این مذاکرات شوند که می توانند متن یک توافق را تنظیم کنند.

ساعدنیوز: سفر آقای بورل و مورا و هیئت اروپایی به تهران بار دیگر امیدهای رنگ باخته برای احیای برجام را نو کرد و طبق اعلام طرفین قرار است که دور جدیدی از مذاکرات میان ایران و آمریکا با وساطت اتحادیه اروپایی و حذف 4+1 از دور مذاکرات شکل بگیرد. ارزیابی حضرتعالی از این رویداد مهم دیپلماتیک در کشور چیست؟

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه: من معتقدم که در مسیر احیای برجام یک راه وجود دارد و یک بیراهه! میز مذاکره وین یک بیراهه بود! لازم بود تا این میز خلوت شود تا بازیگرانی که برای خودشان منافع برجامی تعریف کرده بودند کنار روند و دو طرف اصلی یعنی ایران و آمریکا به سمت حل مسائل و اختلافاتشان حرکت کنند. سفر دیروز آقای بورل به همراه آقای مورا دقیقاً حاکی از این تغییر مثبت بود. فقط ما شاهد حضور آقای بورل و مورا و چند تن دیگر در میز مذاکره با وزیر امور خارجه بودیم. مواضع مثبتی مطرح شد و قرار بر این شد که ایران و آمریکا برای حل اختلافاتشان نه در وین بلکه در یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس با وساطت اتحادیه اروپایی دیدار کنند.

در وین بازیگرانی که حضور داشتند به دنبال تأمین منافع خودشان از مسیر اختلافات ایران و آمریکا بودند. هر کدام از این بازیگران، منافع خودشان را با برجام گره زده بودند. روسیه مسأله اوکراین را با برجام گره زده بود و عملاً مخالف احیای برجام بود. و امروز وقتی روسیه می بیند که فرصت ایران برای احیای برجام سوخته از مذاکرات مجدد در چارچوب اعلامی استقبال می کند. سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلیس نیز در وین با لابی سازی و قراردادهایی که در منطقه با استفاده ابزاری از برجام منعقد کردند، عملاً مذاکرات را به بیراهه کشاندند. همین منافع برجامی بازیگران اضافی در مذاکرات بود که باعث شکست مذاکرات و خروج آن از ریل اصلی اش شد.

امروز شاهد شکل گیری یک چارچوب بهتر با عنوان مثلث قطر، عمان و اتحادیه اروپایی هستیم. اتحادیه اروپایی در شکل و شمایلی که ما در دیدار دیروز با وزیر امور خارجه شاهدش بودیم، به نظر دغدغه های کلان امنیتی و انرژی کل اتحادیه را اصل قرار داده است و دیگر تنها نماینده آلمان، فرانسه و انگلیس نیست. بنابراین، منافع برجامی دیگر در کار نخواهد بود و راهی شکل گرفته است که می توان نهایت آن را احیای برجام دانست. نمونه ای از بیراهه روی ها در مسیر گفتگوهای احیای برجام را به خوبی در دیدار غیرقابل بخشش رئیس آژانس بین المللی اتمی با نخست وزیر اسرائیل می توان دید که باعث شد که اعتماد ایران به آژانس به پائین ترین سطح خودش در یک دهه گذشته برسد.

امروز با خلوت شدن میز مذاکره و شکل گیری یک #راه برای حل اختلافات ایران و آمریکا به عنوان دو طرف اصلی برجام امیدها افزایش یافته است. عمان و قطر دغدغه این را دارند که ایران به محل چالش جدیدی در منطقه تبدیل نشود. از طرف دیگر، اتحادیه اروپایی در کلیتش به حل این مسأله نگاهی حیثیتی دارد و می خواهد این مذاکرات به نتیجه برسد.

در وین متأسفانه نمایندگان ایران و آمریکا به صورتی ناخودآگاه به خاطر فضای مذاکرات، در راستای منافع بازیگران دیگر حرکت کردند و همین موضوع باعث شکست این گفتگوها شد.

واقعیت این است که منافع ایران و آمریکا با احیای برجام تأمین می شود. الان توپ در زمین ایران و آمریکا است و باید یک تصمیم سیاسی در سطوح بالا در دو کشور گرفته شود و به جای اعزام بیانیه سازها و بیانیه نویس ها به این مذاکرات، دیپلماتهایی باید راهی این مذاکرات شوند که می توانند متن یک توافق را تنظیم کنند. به اعتقاد من، ایران و آمریکا باید اختلافات خودشان را تحدید کنند و تا آنجا که ممکن است، این اختلافات را به حداقل برسانند. کسی انتظار دوستی ایران و آمریکا را ندارد ولی می شود با تدابیر دیپلماتیک خاص، تنش ها را کاهش داد و مسیر احیای برجام را هموارتر ساخت. دو کشور می توانند برای اعتمادسازی درباره برداشتن تحریم های متقابل نیروهای نظامی در منطقه گفتگو کنند. شاید مسائلی مطرح باشد ولی اصل برجام است.

بنابراین، من معتقدم که بازگشت از بیراهه وین و شکل گیری یک راه دستاورد این سفر و دیدار است و می توان امیدوار بود که اگر مسیر به درستی از سوی طرفین دنبال شود، مذاکرات به نتیجه برسد.

ساعدنیوز: برخی معتقدند که با انتقال مذاکرات به یکی از کشورهای حاشیه خلیح فارس مشخصاً عمان، مسائل فرابرجامی و مخل دیگری در قالب مسائل منطقه ای وارد این مذاکرات خواهد شد و حتی ممکن است همین مسأله باعث شکل گیری یک بیراهه جدید به تعبیر حضرتعالی شود. نظرتان در این خصوص چیست؟

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه: البته ورود چنین مسائلی به میز مذاکرات طبیعی است. مطلبی که درباره ضرورت تحدید اختلافات مطرح کردم دقیقاً برای جلوگیری از شکل گیری همین بیراهه جدید است. در وین متأسفانه نمایندگان ایران و آمریکا به صورتی ناخودآگاه به خاطر فضای مذاکرات، در راستای منافع بازیگران دیگر حرکت کردند و همین موضوع باعث شکست این گفتگوها شد.

مثلث عمان، قطر و اتحادیه اروپایی به دلیل تجربه و دغدغه هایی که دارد، به اعتقاد من از شکل گیری یک بیراهه جدید جلوگیری خواهد کرد.

** سرویس اندیشه، خبرنگار: دکتر بیت الله ندرلو