کلیسای وانک یا کلیسای نجات دهنده مقدس (به ارمنی Սուրբ Ամենափրկիչ Վանք تلفظ: آمنا پرکیچ)، نام کلیسایی است در محله جلفا (اصفهان)، که از نام کلیسای «سورپ آمنا پرکیچ وانک» جوغا در نخجوان گرفته شده است. این کلیسا از کلیساهای تاریخی ارمنی های اصفهان می باشد و در زمان شاه عباس دوم ساخته شده است. وانک در زبان ارمنی به معنی صومعه است.
درباره کلیسای وانک
کلیسای وانک از بزرگ ترین جاذبه های تاریخی و مذهبی در محله جلفا و از جاهای دیدنی اصفهان است. کلیسای وانک را ارامنه مهاجر در دوره شاه عباس صفوی ساخته اند؛ البته شکل اولیه آن با بنای امروزی متفاوت بوده است. در ابتدا این کلیسا تنها کاربردی مذهبی برای مسیحیان داشت؛ اما امروزه بیشترین توجه به بعد تاریخی و جاذبه فرهنگی کلیسا جذب می شود.کلیسای وانک بزرگ ترین و معروف ترین کلیسای ایران به شمار می رود و هم چنان کلیسای جامع ارامنه اصفهان است. این کلیسا با نام «آمناپرکیچ» نیز درجهان شناخته می شود و یکی از ۱۳ کلیسای باقی مانده در محله جلفای اصفهان از قرن ۱۷ میلادی است. وانک در زبان ارمنی به معنای صومعه است. کلیسای وانک به مرور زمان علاوه بر این که جایگاه مذهبی اش را در میان مردم اصفهان، به خصوص ارامنه ساکن محله جلفا، حفظ می کرد، تبدیل به مکانی اداری و مرکز رویدادهای اجتماعی نیز شد. در طول سال های بعد نخستین چاپخانه با ماشین چاپ در ایران و خاورمیانه، در حیاط این کلیسا تاسیس شد.
از مهم ترین خصوصیات کلیسای وانک که نظر همه را جلب می کند، تاثیر برجسته آثار هنری در این کلیسا است. در گوشه و کنار کلیسای وانک آثار متعدد هنرمندان بزرگ به چشم می خورند. معماری ظریف و باشکوه، تندیس های زیبا، نقش و نگارهای رنگارنگ، تابلوها و نقاشی های تاریخی بر ارزش کلیسای وانک افزوده اند. در حیاط کلیسای وانک نیز، پیکر برخی از بزرگان ارمنی دفن شده است.کلیسای وانک امروزه بخش های مختلفی دارد و برای بازدید از این بنای تاریخی باید زمان کافی اختصاص دهید. این کلیسا در تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در ادامه این مقاله به بررسی تاریخچه، معماری، جاذبه های هنری و بخش های مختلف کلیسای وانک خواهیم پرداخت.
تاریخچه کلیسای وانک
محله جلفای اصفهان که کلیسای وانک در آن قرار دارد، از دیرباز محل اسکان ارامنه مهاجر در ایران بود. در زمان صفویه، شاه عباس اول در جنگ با عثمانی ها دستور به عقب نشینی ایرانیان داد. در طول مسیر بازگشت، سپاه ایران از ارمنستان عبور می کرد. به دستور شاه عباس بخش های زیادی از مسیر برای جلوگیری از پیشروی عثمانیان ویران می شد و در این بین مردم ارمنستان در خطر کشتار دسته جمعی قرار داشتند. به همین دلیل شاه عباس تصمیم گرفت ارامنه را با خود به ایران بیاورد و اسکان دهد. در انتهای این کوچ طولانی، شاه عباس و سپاهیان او به همراه مردم ارمنستان به اصفهان رسیدند و شاه عباس زمین هایی در منطقه جلفا به ارامنه اهدا کرد.قدمت کلیسای وانک به سال ۱۶۰۶ باز می گردد؛ اما در آن زمان کلیسایی کوچک به نام هاکوب در قسمتی از بنای کنونی بودشکل قدیمی محله جلفا با شکل امروزی آن تفاوت های زیادی داشت. به مرور زمان ارامنه تصمیم به ساخت وساز در این منطقه و ایجاد تاسیسات مختلف از جمله بنای مذهبی برای اجرای مناسبات دینی خود گرفتند. با تلاش ارمنی های مقیم اصفهان در محله جلفا، تا پایان قرن ۱۷ میلادی ۲۴ کلیسا تاسیس شد؛ در حالی که تعداد کلیساها در دیگر نقاط شهر اصفهان تا آن زمان به ۶ عدد می رسید؛ اما متاسفانه امروز تنها ۱۳ کلیسا از آن دوران باقی مانده است.قدمت کلیسای وانک به سال ۱۶۰۶ میلادی می رسد. در آن زمان تنها ساختمان کوچکی در قسمت جنوب غربی بنای امروزی ساخته بودند که با نام کلیسای هاکوب (یعقوب) شناخته می شد. این کلیسای کوچک، برای مدت ۵۰ سال مورد استفاده روحانیون مسیحی قرار گرفت و در این مدت کشیش ها و خلیفه های زیادی در این کلیسا آموزش دیدند. کلیسای هاکوب در آینده به سنگ بنای اصلی کلیسای آمنا پرکیچ یا کلیسای وانک تبدیل شد. بر سر در ورودی کلیسای وانک متنی حک شده است که قدمت کلیسای وانک را نشان می دهد. متن این کتیبه به شرح زیر است:وانک آمنا پرکیچ و مقر اسقف اعظم ارمنیان ۱۶۰۶ میلادی پس از گذشت ۵۰ سال، در سال ۱۶۵۵ میلادی، ساکنان جلفا در زمان حکومت شاه عباس دوم ساخت بنای اصلی کلیسا را آغاز کردند که تقریبا همین بنای امروزی است. ساخت کلیسای جدید وانک از سال ۱۶۵۵ تا ۱۶۶۴، یعنی نزدیک به ۱۰ سال طول کشید. از سال ۱۹۰۵ روند گسترش محوطه کلیسا نیز توسط ارامنه آغاز شد و ساختمان های جدید در محوطه ساخته شدند.
موزه کلیسای وانک نیز درسال ۱۹۰۵ افتتاح شد و تا سال ۱۹۳۰ هم موزه و هم کتابخانه بود. با گذشت زمان، بخش های مختلف در کلیسای وانک کامل شدند و قسمت های مختلفی مانند نمازخانه، برج ورودی کلیسا و ساختمان های اداری در این مجموعه به وجود آمدند. در سر در ورودی غربی کلیسای وانک، کتیبه ای از جنس کاشی و لاجوردی رنگ با خطی طلا نوشت به چشم می خورد که روی آن متن زیر حک شده است:کلیسای وانک آمنا پرگیچ در سال ۱۶۵۵ میلادی در زمان پادشاهی شاه عباس دوم و جاثلیقی «فیلیپوس» و پیشوائی خلیفه «داوید» و به یاری مردم خیر جلفا شروع شد و در سال ۱۶۶۴ میلادی به پایان رسید. ثواب عباداتی که در این کلیسا انجام می شود، نصیب آنهایی که در قید حیاتند یا در گذشته اند شود.ساخت وساز ارامنه اصفهان در منطقه جلفا باعث شکل گیری معماری جدید در این محله شد و در میان بناهای مختلف، کلیسای وانک برجسته ترین بنا به حساب می آید. امروزه این منطقه اصیل در شهر اصفهان را با نام «محله جلفای نو» می شناسند و گردشگران و مسافران از کلیسای وانک به عنوان یکی از برجسته ترین بناهای تاریخی این شهر بازدید می کنند.
ساعات بازدید کلیسای وانک و آدرس
کلیسای وانک در محله جلفا در مرکز شهر اصفهان و در جنوب زاینده رود قرار دارد. جلفا که امروزه با نام جلفای نو از آن یاد می شود از زیباترین مناطق اصفهان است. منطقه جلفای نو اکنون در مرکز شهر اصفهان قرار دارد و کلیسای وانک نیز در شمال محله جلفا قرار گرفته است. جلفای نو از هشت محله تشکیل می شود. محله جلفا از شمال به خیابان نظر، از جنوب به خیابان شریعتی غربی، از شرق به خیابان توحید و از غرب به خیابان حکیم نظامی می رسد.بسته به محل اقامتتان در شهر اصفهان از هر چهار خیابان اصلی می توانید به کلیسای وانک برسید اما دسترسی مستقیم به خیابان کلیسا از خیابان حکیم نظامی میسر است. کمی که در خیابان کلیسا پیش بروید دیوارهای اطراف بنای کلیسا را خواهید دید. البته تردد در منطقه جلفا با ماشین به دلیل بافت قدیمی این منطقه محدودیت هایی دارد و ماشین را می توانید در خیابان های اطراف پارک کنید.ایستگاه متروی سی و سه پل تا کلیسای وانک دو و نیم کیلومتر فاصله دارد و با پیاده روی در حدود ۲۰ دقیقه در جهت جنوب شرقی مترو به کلیسا خواهید رسید. لازم به توضیح است که کلیسای وانک در روزهای تعطیل رسمی به دلیل عزاداری و روز اول نوروز و مناسبت های معروف ارامنه تعطیل می شود.
معماری کلیسای وانک
کلیسای وانک در محوطه ای با مساحت حدودی ۸۷۰۰ متر مربع قرار گرفته است که نزدیک به ۴۰۰۰ متر مربع از این مساحت را ساختمان ها و بقیه را باغ وانک و فضای سبز مجموعه تشکیل می دهند. نمای بیرونی کلیسا با آجر پوشیده شده است. در معماری بیشتر کلیساها از سنگ برای ساخت بنا استفاده می کردند اما در کلیسای وانک آجر به جای سنگ استفاده شده است. در میان بافت آجری دیوارها کاشی هایی با تصویر فرشته های بالدار دیده می شوند. خیابان ورودی کلیسای وانک و محوطه داخلی آن سنگ فرش است.
ورودی اصلی بازدیدکنندگان در بزرگ چوبی است که شکوه بنای کلیسا را بیشتر می کند. بر فراز سردر ورودی کلیسا نقاشی فضای داخلی دِیر به چشم می خورد که با کاشی های لاجوردی و خاکستری تزئین شده است. بالای این نگاره به زبان ارمنی جمله زیر را نوشته اند:دیر ناجی همگان، محلی برای راهبان
در قسمت ورودی کلیسای وانک برج ناقوس کلیسا خودنمایی می کند. این برج سه طبقه دارد و در طبقه دوم آن ساعت بزرگی نصب شده است که ۳۰۰ کیلوگرم وزن دارد. این ساعت اهدایی از ماردیروس گوورک هوردانانیان در سال ۱۹۳۱ است، که پس از مرگ برادرش به یادبود او ساخت. چهار صفحه فولادی با ساعت های دیگر، سه وجه دیگر ستون قرار گرفته اند. ساعت های برج ناقوس هم زمان با نواختن ناقوس ها به صدا در می آیند و طنین صدایشان در منطقه جلفا می پیچد. در ورودی برج، کتیبه ای از سنگ مرمر نصب شده است که متن زیر روی آن به چشم می خورد:این برج و ساعت آن را ماردیروس گوورگ هوردانانیان در سال ۱۹۳۱ میلادی به یادبود برادر مرحومش که در سال ۱۹۲۴ میلادی فوت کرده ساخته و هدیه کرده است.برج ناقوس که امروزه با نام برج ساعت هم شناخته می شود، ۳۸ سال پس از ساختمان اصلی کلیسا توسط هوانجان جمالیان ساخته شده است. در زیر برج ناقوس دو مقبره متعلق به یک سرباز ارمنی و یک پیشوای ارمنی وجود دارند. در سمت راست برج ناقوس کتیبه ای آبی رنگ، پوشیده از سنگ های صلیبی به چشم می خورد. این سنگ ها در زبان ارمنی خاچ کلیم نام دارند و از دیگر کلیساهای جلفا به کلیسای وانک آورده شده اند.
در دو سمت ورودی کلیسا دو اتاق ساخته شده است که در گذشته از آن ها برای پذیرایی از مهمانان استفاده می شد، اما امروزه به مغازه و اتاق نگهبانی تبدیل شده اند. از دیگر مشخصه های معماری ساختمان کلیسای وانک می توان به گنبدهای کلیسا اشاره کرد.کلیسای وانک دو گنبد کوچک و بزرگ دارد و گنبد کوچک را بالای سالن در محل تجمع مردم و گنبد بزرگ را بر فراز محراب کلیسا ساخته اند. پس از ورود به کلیسا در قسمت غربی، ستون های مربع شکل با طاق نماهای بلند به چشم می خورند. گنبدهای کلیسا روی همین ستون ها و طاق نماها بنا شده اند.
سبک معماری گنبد بزرگ کاملا به معماری گنبد مساجد شباهت دارد، در حالی که گنبد کلیساهای سنتی مخروطی شکل است. با توجه به سال ساخت این بنا در دوره صفویان، در ساخت این گنبد از نمونه های معماری مساجد در آن زمان الگوبرداری کرده اند. پوسته بیرونی گنبد از آجر ساخته شده و پوسته داخلی با رنگ لاجوردی نقاشی شده است. در گرداگرد این گنبد مدور و بزرگ هشت پنجره تعبیه کرده اند. بین این پنجره ها در قسمت داخلی گنبد نگاره ها و نقاشی هایی به چشم می خورد.نقاشی های روی گنبد کلیسای وانک از زیباترین جاذبه های آن هستند و تماشای آن ها برای گردشگران بسیار لذت بخش است. روی پوسته لاجوردی گنبد بزرگ تصاویری از آفرینش آدم و حوا، ماجرای خوردن میوه ممنوعه توسط آدم و داستان هابیل و قابیل به چشم می خورند.بر بام کلیسا و نزدیک گنبد کوچک، ناقوس دیگری قرار دارد که در فضایی مربع شکل با ستون هایی سه متری بنا شده است. این ستون ها با تیرک های چوبی در بالا به هم وصل می شوند و بین ستون ها قوس های جناغی وجود دارند.
نقاشی های کلیسای وانک
از زیباترین بخش های معماری در کلیسای وانک، نقاشی های کلیسای وانک در قسمت داخلی ساختمان اصلی است. دیوارهای داخل سالن کلیسا با گچ کاری پوشیده شده اند و در تمام دیوارها نقاشی های باشکوه به چشم می خورند. معماری داخلی کلیسای وانک از نظر طلا کاری و تذهیب و نقاشی های دیواری منحصربه فرد است و نه تنها در ایران، بلکه در جهان کلیسایی شناخته شده با معماری برجسته است.
نقاشی های کلیسای وانک به دو دسته تقسیم می شوند. دسته اول نقاشی های روی بوم و پارچه و تخته هستند که در محراب و دیگر مکان ها آویخته شده اند و دسته دوم را نقاشی های دیواری و قطعه های سنگی نقاشی شده تشکیل می دهند. یکی از نقاشی های کلیسای وانک، هفت طبقه آسمان و بهشت و دوزخ را به تصویر می کشد که از زیباترین آثار نقاشی این کلیسا به شمار می رود.
در میدان روبه روی کلیسای وانک مجسمه ای تمام قد با عبایی بر دوش به چشم می خورد که یک دستش روی چند کتاب است و به ابزاری کوچک در دست دیگرش نگاه می کند. این مجسمه مربوط به خاچاطور کساراتسی، اسقف اعظم ارامنه در سال های ۱۶۲۰ تا ۱۶۴۶ است که موسس اولین چاپخانه در ایران نیز بوده است. این خلیفه از قدرتمندترین و با نفوذترین پیشوایان ارمنی به حساب می آید و خدمات ارزنده ای به ارامنه جهان ارائه کرده است.
بخش های کلیسای وانک
کلیسای وانک به مرور زمان بسیار کامل شده است و قسمت های زیادی به آن اضافه شده اند. روند تکامل بخش های مختلف کلیسای وانک با گذشت زمان به خوبی مشهود است، گرچه بخش هایی نیز به مرور زمان از بین رفته اند، اما قسمت های زیادی در طول سال ها اضافه، بازسازی و تجهیز شده اند. در این کلیسا بخش هایی مانند موزه، کتابخانه، دیر، ناقوس خانه، برج ساعت، چاپخانه و اماکن اداری وجود دارند. در این بخش به معرفی قسمت های مختلف در محوطه کلیسای وانک می پردازیم.
موزه کلیسای وانک
در همه کلیساهای اصفهان بخش قابل توجهی برای حفاظت از آثار تاریخی برجسته وجود دارند. در واقع کاربری کلیساها در طول تاریخ تنها مذهبی نبوده است و نگهداری و نشر فرهنگ ارامنه به نسل های بعد، از مهم ترین وظایف کلیساها به شمار می رود. کلیسای وانک نیز یکی از برجسته ترین موزه های ارامنه را دارد.از برجسته ترین آثار موزه وانک، تار موی دختری ۱۸ ساله با جمله ای نوشته شده از تورات روی آن استموزه کلیسای وانک در ابتدا تنها چند اتاق ساده بود که به همت طادئوس هونانیان در حدود صد سال پیش در ضلع شمالی کلیسای وانک ساخته شد، اما امروزه به موزه ای بزرگ و کامل تبدیل شده است. در این موزه نقاشی های برجسته تاریخی، کتب نفیس خطی و آثار ارزشمند قدیمی نگهداری می شود که تا پیش از ساخت موزه در انباری متروک در کلیسا قرار داشتند.
از معروف ترین آثار موجود در این موزه می توان به تار مویی متعلق به دختر ۱۸ ساله اشاره کرد که جمله ای از تورات با قلمی از الماس روی آن نوشته شده است. واهرام هاکوپیان هنرمند ارمنی در سال ۱۹۷۴ میلادی این اثر را خلق کرده و در سال ۱۹۷۵ میلادی این تار مو به موزه وانک اهدا شده است. بازدیدکنندگان می تونند با استفاده از میکروسکوپ نوشته روی تار مو را مشاهده کنند. نوشته روی تار مو به شرح زیر است:به جهت دانستن حکمت و عدل و برای فهمیدن کلمات فطانت موزه کلیسای وانک از مهم ترین مراکز فرهنگی برای ارامنه ایران و جهان است و سالانه گردشگران زیادی از آثار موجود در این موزه دیدن می کنند.
کتابخانه کلیسای وانک
بخش عمده ای از یادگارهای فرهنگی ارامنه اصفهان در کتابخانه کلیسای وانک نگهداری می شود. این کتابخانه در قسمت شمالی کلیسای وانک و در جوار موزه قرار دارد. قدمت برخی از اسناد و کتب تاریخی موجود در این کتابخانه به بیش از ۴۰۰ سال می رسد که از آن ها در بخش بایگانی نگهداری می شود و دسترسی به این اسناد برای عموم وجود ندارد. کتابخانه دیر آمنا پرکیچ برای ارامنه اصفهان از مهم ترین نقاط فرهنگی در همه جهان به شمار می رود.به جز کتب تاریخی و فرهنگی ارامنه آثار دیگری به زبان فارسی و انگلیسی و سایر زبان ها در این کتابخانه وجود دارند. مجموع آثار موجود به بیش از ۳۰ هزار نسخه می رسد. ارامنه اصفهان و سایر نقاط ایران دسترسی مناسبی به کتب این مرکز دارند، اما استفاده از امکانات کتابخانه برای غیر ارمنی ها شرایط خاص و نیاز به معرفی نامه دارد.کتابخانه کلیسای وانک در سال ۱۸۸۴ و توسط هوهاننس سورنیان (خلیفه وقت) راه اندازی شد. هدف از تاسیس این مرکز حفظ کتاب های با ارزش ارامنه بود که بسیاری از نسخه های قدیمی را مردمان ارامنه از زمان مهاجرت با خود داشتند و در طول تاریخ این کتاب ها ارزش زیادی پیدا کردند. به مرور زمان به تعداد کتاب ها افزوده شد.
چاپخانه کلیسای وانک
در سال ۱۶۳۰ میلادی خاچاطور کساراتسی به عنوان خلیفه ارامنه اصفهان تصمیم به راه اندازی چاپخانه ای مدرن در کلیسای وانک گرفت. دلیل این تصمیم، سفر خلیفه به کشور لهستان و آشنا شدن با صنعت چاپ در این کشور بود. تا هشت سال بعد اولین کتاب در چاپخانه کلیسای وانک به چاپ رسید که نسخه ای از زبور بود. چاپ این نسخه یک سال و پنج ماه طول کشید و برای این کار همه روحانیون کلیسا مشغول کار بودند. این کتاب نخستین نسخه کتاب چاپی در ایران نیز به شمار می رود.در آن زمان ابزار و وسایل چاپخانه تنها وسایلی دست ساز و ساده بودند که خاچاطور کسارتسی و همراهانش از تجربه سفر به اروپا آن ها را ساختند. در طول چهار سال پس از آن چهار کتاب دیگر در این چاپخانه به چاپ رسیدند که موضوع همگی آن ها آموزش و نشر فرهنگ ارامنه بود. به مرور حروف چاپ منظم تر و زیباتر شده بودند و در چاپ آخرین کتاب از نقش و نگارها و نقاشی هایی نیز برای تزئین کتاب استفاده شد.اولین چاپخانه ایران در کلیسای وانک تاسیس و نخستین نسخه کتاب چاپی در ایران نیز در این کلیسا منتشر شدپس از آن، چاپخانه برای مدتی طولانی از رونق افتاد تا این که در سال ۱۸۴۴ میلادی مانوک هوردانانیان که به جزیره جاوه در اندونزی مهاجرت کرده بود، دستگاه چاپی با تمام تجهیزات به زادگاهش در شهر جلفا فرستاد. تا ۲۸ سال بعد نیز هم چنان این ماشین چاپ مورد استفاده قرار نگرفت، اما گریگوریس هوانسیان خلیفه وقت در سال ۱۸۷۲ تصمیم به راه اندازی مجدد چاپخانه و استفاده از این ماشین چاپ گرفت.متاسفانه پس از آن نیز مخالفت های زیادی با فعالیت چاپخانه کلیسای وانک صورت گرفت که در نهایت منجر به سوختن و از بین رفتن این چاپخانه شد. در حال حاضر از ماشین چاپ معروف کلیسای وانک و نمونه هایی از کتاب های چاپ شده در سال های دور در چاپخانه کلیسا، در موزه وانک نگهداری می شوند.
نمازخانه کلیسای وانک
در کلیسای وانک ساختمانی برای نمازخانه تعبیه کرده اند که به شکل متوازی الاضلاع است و از دو قسمت تشکیل می شود. قسمت اول شبستان است و از قسمت دوم که زیر گنبد خانه قرار دارد، برای اجرای مراسم مذهبی در ایام خاص استفاده می شود.در تمام دیوارهای ساختمان نمازخانه، کاشی کاری های رنگی به چشم می خورند. در بالای دیواره ها تا درون گنبد نگاره هایی از کتاب مقدس حک شده اند و قسمت داخلی گنبد پوشیده از تزیینات نگاره ها و کاشی کاری است؛ اما در سطح خارجی گنبد تنها نمای آجری دیده می شود.
بنای یادبود شهدای نژاد کشی ارامنه
در محوطه کلیسای وانک و در قسمت شمال غربی کلیسا سازه ای با معماری خاص به چشم می خورد. این بنا در سال ۱۹۷۵ میلادی، در شصتمین سالگرد نسل کشی ارامنه به دست عثمانیان ساخته شد. این بنا مربع شکل است و از چهار ستون تشکیل شده که در بالا به هم وصل شده اند. مهندس طراح، آلبرت آجمیان، با هدف فرهنگ سازی برای نسل های بعدی ارامنه مهاجر و به منظور زنده نگه داشتن یاد کشته شدگان، این اثر را خلق کرده است. هر سال در تاریخ ۲۴ آوریل در این محل مراسم یادبود با حضور ارامنه اصفهان برگزار می شود.
ساختمان اداری
کلیسای وانک امروزه نیز مهم ترین مرکز اجتماعی برای ارامنه اصفهان است. گرچه در گذشته این کلیسا به محدوده وسیع تری خدمت رسانی می کرد و گاهی اوقات حتی ارامنه کشور هند نیز برای انجام امور اداری خود به کلیسای وانک مراجعه می کردند، امروزه تنها به مناطق جنوبی ایران خدمات ارائه می کند.کلیه امور اداری مربوط به ازدواج و فوت و ولادت، از قبیل تنظیم سند و بررسی شکایت های قضایی ارامنه در بخش اداری کلیسای وانک انجام می شود. ساختمان اداری کلیسای وانک در قسمت جنوبی این مجموعه قرار دارد و در زمان ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده است.
و در پایان....
آمنا پرکیچ مقدس، نام کلیسایی کهن و متعلق به ارامنه ی شهر اصفهان است که به نام های دیگری همچون کلیسای وانک نیز شهرت یافته است.وانک در زبان ارمنی به معنی صومعه است. این بنای تاریخی در دوران حکومت شاه عباس دوم و در منطقه ی جلفای (منطقه ای قدیمی و وسیع در اصفهان که ساکنان آن را ارامنه تشکیل می دهند) اصفهان احداث شد که امروزه به یکی از جاذبه های گردشگری تبدیل شده است.امیدواریم از خواندن این مطالب لذت ببرید با ساعد نیوز همراه باشید.
آشنایی با کلیسای سیستین
