"کودک همسری" جایش را به "کودک مادری" داد!

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از شرق، چهار تولد برای مادران 10 ساله، 17 تولد برای مادران 11 ساله، 50 تولد برای مادران 12 ساله، 275 تولد برای مادران 13 ساله و هزارو 289 تولد برای مادران 14 ساله؛ این آماری بود که در آغاز دهه 90 شمسی ایران ثبت شد؛ آماری از تعداد دخترانی که هنوز وارد نوجوانی نشده، مادر شده اند.

رقمی که آن روزها شاید در مقابل بیش از یک میلیون نوزادی که از مادران 20 تا 34 ساله متولد شده بودند، چندان به چشم نمی آمد. حالا و تنها چند ماه مانده به آغاز قرن جدید، کودک همسری نه تنها هنوز در بن بست مانده ، بلکه کودک مادری هم به عنوان معضلی جدی پیش روی همه قرار گرفته است.

طبق آمار اولیه شمار موالید امسال که از سوی سازمان ثبت احوال کشور منتشر شده است، از ۳۰ اسفند ۹۹ تا ۱۶ مهر ۱۴۰۰، یعنی در حدود شش ماه، ۷۹۱ کودک از مادران ۱۰ تا ۱۴ ساله متولد شده اند؛ آماری رسمی که موالید حاصل از ازدواج های غیررسمی، ازدواج با اتباع بدون هویت و همچنین بدون شناسنامه ها جایی در آن ندارد. درست مثل «مینا»؛ فقط 14 سال داشت وقتی گفتند از این به بعد شوهر داری. به او گوشزد شده بود دیگر زن یک خانه است و باید زن خوبی باشد. اتفاقا عروسی را هم دوست داشت، اما بعد از آن شب دیگر هیچ چیزی را دوست نداشت.

اولین شبی که بوی یک مرد را شناخت از خودش هم متنفر شد. شکمش که بالا آمد، فهمید علاوه بر زن شوهردار بودن حالا باید مادری کند؛ یعنی قرار بود کسی او را «مامان» صدا بزند؟ عبارت غریبی به گوش هایش می آمد. او دلش برای خاله بازی با بچه های همسایه تنگ شده بود، اما صدای گریه نوزاد نمی گذاشت به چیز دیگری فکر کند.

او خودش را هم گم کرده بود، اما به خودش قول داده بود اجازه نمی دهد فرزندش بدون هویت بزرگ شود: «شوهرم که ما را گذاشت و رفت، برای مدتی از این خانه به خانه در رفت و آمد بودم. بعد از زایمان کمردرد شدید گرفتم. بعدها فهمیدم کم خونی حاد هم دارم. اما خدا پدرشان را بیامرزد که در یک خانه امن به ما جا دادند و کارهای شناسنامه را هم پیگیری کردند. اندازه یک مادربزرگ قرص و دارو می خورم، اما حداقل شاید فرزندم شانس بهتری نسبت به من داشته باشد».

بهار؛ بارداری در 13 سالگی

حالا دیگر برنامه خودش را دارد. صبح ها که بیدار می شود اول درس می خواند و بلافاصله سراغ نقاشی می رود. هیچ وقت نفهمیده بود این قدر نقاشی کردن را دوست دارد؛ آخر فرصتش را نداشت. فقط 12 سال داشت وقتی به خانه شوهر رفت. سه بار زایید، اما هر بار نوزاد مرده به دنیا می آمد. آخر هم شوهر رهایش کرد و رفت. پدر دوباره شوهرش داد، اما مددکاران خانه امنی که «بهار» به آن پناه برده بود، تعریف کردند این دختر چگونه از خانه شوهر دوم فرار کرد، روزها آواره ماند و در نهایت با حجم بالایی از بیماری های جسمی، مشکلات روان، حملات شدید عصبی و افکار خودکشی به آنجا رسید: «اوایل به سختی حرف می زد، حالا اما هر روز بهتر می شود. کلاس ششم را می خواند و بیشتر از هر کار دیگری نقاشی می کشد».

سارا؛ بارداری در 15 سالگی

«سارا» هم در 15 سالگی و به اجبار به عقد پسرعمه اش درآمد. بچه دار که شد، فهمیدند نوزاد کم توان ذهنی است. مشخص نشد برای ازدواج فامیلی بود یا چه. شوهر معتاد به شیشه اش، جز کتک، تهدید و دعوا چیز دیگری برایش نداشت. حتی این روزها که او دیگر از خانه گریخته و به یکی از خانه های امن پناه برده هم باز از سوی شوهرش تهدید می شود.

مهدیه؛ بارداری در 12 سالگی

فاصله سنی «مهدیه» با دختر بزرگش تنها 12 سال است. دوستش دارد، اما خودش را سرزنش می کند. حالا که دیگر خودش دختربچه آن روزها نیست، 25 سالش شده و در کارگاهی فرش می بافد. حالا که به جز «سما»، یک دختر و یک پسر دیگر هم دارد و زندگی شان هرچند سخت اما به هر حال می گذرد، در دلش غمی عمیق دارد: «هیچی بلد نبودم. به بچه ام بد کردم. هیچ وقت شب هایی که گریه می کرد و من حتی نمی تونستم بغلش کنم رو یادم نمی ره».
بدنی که خودش رشد نکرده، چطور می تواند میزبان یک جنین شود؟

مهدیه، سارا، مینا و بهار هم کودک همسری و هم کودک مادری را تجربه کرده اند و تازه شاید در میان هزاران تجربه تلخ، خوش شانس بودند که این روزها زندگی برایشان در مسیر سالم تری پیش می رود؛ اما 10 تا 14سالگی که بر اساس جدول رشد بدن انسان، مهم ترین بازه رشدی دختران به حساب می آید، آیا زمان مناسبی برای باردار شدن است؟

این سؤال را از دکتر خدیجه آبادیان، دکترای تخصصی سلامت باروری و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود پرسیدیم: «به لحاظ پزشکی دختران 10 تا 14 سال در سن رشد قرار دارند. به همین دلیل هم حضور در سن رشد به این معنی است که بلوغ جسمانی آنها هنوز کامل نشده است. بلوغ تکمیل نشده در واقع نشان می دهد که بدن فرد هنوز در ابعاد مختلف فیزیکی نیازمندی هایی دارد که ابتدا آنها باید برطرف شده باشد.

این نیازها می تواند از نظر تغذیه باشد. به طور مثال بدنی که هنوز در روند رشد قرار دارد، باید از نظر تغذیه تکمیل شود تا بتواند وارد فاز بعدی رشد شود. در این سن هنوز استخوان ها رشدشان کامل نشده است. همچنین عضلات در مسیر رشد خود قرار دارند؛ اما این رشد به فلات خود نرسیده است. اگرچه این بازه سنی برای تکمیل رشد فیزیکی می تواند بر اساس نژادها و قومیت های مختلف تفاوت های اندکی هم داشته باشد؛ اما به طور کلی این بازه سنی رشد دختران به حساب می آید که آنها در سن کودکی و نوجوانی قرار دارند».

به گفته آبادیان بدن یک دختر در این سن در برایند بارداری قرار نگرفته است: «حالا شما تصور کنید بدنی که هنوز رشد ارگان هایش به اتمام نرسیده، قرار باشد میزبان یک جنین دیگر شود. نه تنها در فاز بارداری بلکه این کودکان به واسطه اینکه هنوز دستگاه تولید مثل بالغی ندارند، برای نزدیکی و هم بسترشدن هم شرایط زنی که این دوران سنی را گذرانده، ندارند. در نتیجه برایند باروری در شرایطی رخ می دهد که حتی سیکل تخم گذاری هم درست نبوده و همین هم سبب اختلال برای افراد خواهد شد.

پس ورود به عرصه باروری باید در زمانی باشد که ارگان های مرتبط با باروری هم رشد کرده باشند و سیستم هورمونال بدن یک مادر تکمیل شده باشد». حالا و با این شرایطی که از نظر علمی ما می دانیم که دختران بین بازه سنی 10 تا 14 سال تا چه اندازه از برایند باردار شدن از نظر جسمانی فاصله دارند، آیا این دختر که هنوز بدنش رشد کاملی نکرده است، توانایی باروری دارد و می تواند میزبان یک موجود دیگر باشد که لازم است آن موجود از بدن همین زن تغذیه کند؟

این متخصص سلامت باروری این طور پاسخ می دهد: «در بازه سنی که هنوز غدد تیروئید، غدد نواحی تناسلی، تخمدان ها و سایر ارگان ها در مسیر رشد قرار دارند و برای رسیدن به فلات رشد باید درست تغذیه شوند، ناگهان یک کودک در شرایط بارداری قرار می گیرد. همین جاست که ما با انواع مشکلات مرتبط با فقر آهن، کمبود کلسیم و ناقص ماندن رشد استخوان ها در این کودکان مواجه می شویم».

به گفته دکتر آبادیان ابعاد روانی ای که دختران با بارداری در این سن با آن روبه رو می شوند، خود فصلی جداگانه از تبعات جسمانی است: «وقتی زنان برای مشاوره های مربوط به بارداری به ما مراجعه می کنند، ما همیشه می گوییم بهتر است ابتدا بدن شما رصد شود، سپس اقدام به باردار شدن بکنید.

با این روش مشخص می شود که بدن یک زن چه کمبودهایی دارد. متخصصان برای این کمبودها مکمل می نویسند و پس از مدتی بدن زن آماده میزبانی از جنین خواهد شد؛ اما در کودکانی که در سن پایین ازدواج کرده و سپس باردار می شوند، هیچ کدام از این مشاوره های بارداری هم رخ نمی دهد.

ضمن اینکه این موارد برای کودکان و نوجوانان پسری که وارد ازدواج می شوند، وجود دارد. بدن آنها هم رشدش تکمیل نشده؛ اما تأکید بر دختران به این واسطه است که فرایند بارداری در بدن رخ می دهد. پس تبعات بیشتری هم متحمل می شود. ضمن اینکه همه این مواردی که به آن اشاره شد، از ابعاد فیزیکی است.

بعد روانی را یک متخصص روان شناسی و روان پزشکی باید بررسی کند که روان و ذهن یک دختربچه 10 تا 14 ساله تا چه اندازه آماده مادر شدن است. دختری که خودش هنوز مرحله کودکی برای پدر و مادر خودش را هم پشت سر نگذاشته است». این عضو هیئت علمی دانشگاه معتقد است برای اظهارنظر درباره ایجاد تبعات بارداری در سن کم روی نوزاد، نیازمند تحقیق و پژوهش هستیم: «برای اینکه بگوییم نوزاد به دنیا آمده در این شرایط آیا مشخصا دچار مسئله ای خواهد شد یا نه، نیازمند بررسی علمی دقیق هستیم اما می توان گفت که ممکن است تبعات ناشی از شرایط در حال رشد مادر را جنین نیز متحمل شود».

دختر 12 ساله مشهدی صیغه مرد 40 ساله شد!

کم کاری مرکز باعث قربانی شدن مناطق کم برخوردار می شود

مطابق با آمار اولیه شمار موالید سال ۱۴۰۰ (بر حسب سن مادر در زمان تولد) که از سوی سازمان ثبت احوال کشور منتشر شده، در شش ماه و ۱۶ روز نخست سال ۱۴۰۰، تعداد ۷۹۱ کودک از مادران ۱۰ تا ساله متولد شده اند و به گفته سازمان ثبت احوال کشور این ارقام آمارهای اولیه هستند و ممکن است در بازبینی های آتی تغییر کنند.

با توجه به اینکه این آمار بر حسب گروه سنی مادر در زمان تولد و به تفکیک جنسیت فرزند و استان منتشر شده است، تا کنون سیستان و بلوچستان با تولد ۱۲۷ پسر و ۱۲۱ دختر از مادران ۱۰ تا ۱۴ ساله در سال ۱۴۰۰ در صدر این آمار قرار دارد. پس از سیستان و بلوچستان، به ترتیب خوزستان با تولد ۴۸ پسر و ۴۴ دختر، خراسان رضوی با تولد ۳۶ پسر و ۲۹ دختر، گلستان با تولد ۲۵ پسر و ۲۱ دختر، کرمان با تولد ۲۳ پسر و ۲۲ دختر و آذربایجان شرقی با تولد ۲۵ پسر و ۱۰ دختر در صدر آمار کودکان متولد شده از مادران ۱۰ تا ۱۴ ساله قرار دارند. در این بین اما خراسان جنوبی با تولد یک پسر، کهگیلویه وبویر احمد و قم هر کدام با تولد یک دختر و ایلام با تولد دو دختر استان هایی هستند که کمترین کودکان از مادران ۱۰ تا ۱۴ ساله در آنجا متولد شده اند.

همچنین در همین بازه زمانی (از ۳۰ اسفند ۹۹ تا ۱۶ مهر ۱۴۰۰) تعداد ۳۶ هزار و ۵۶۲ کودک از مادران ۱۵ تا ۱۹ ساله متولد شده اند که از این تعداد ۱۸ هزار و ۹۲۲ کودک پسر و ۱۷ هزار و ۶۴۰ کودک نیز دختر هستند.
سیستان و بلوچستان که یکی از کم برخوردارترین استان های کشور محسوب می شود، در این آسیب اجتماعی هم جلودار است.

سعیده خاشی، فعال زنان ساکن این استان در گفت وگو با «شرق» اما بر این تأکید می کند که آمار واقعی کودک همسری از عددهای رسمی که اعلام می شود، بیشتر است: «کودک همسری قدمت چندین دهه ای دارد و تنها برای امروز و دیروز نیست که ما با این بحران روبه رو هستیم. اما متأسفانه این آمار روز به روز در حال افزایش است و نکته مهم اینکه عدد واقعی دست کم در مناطق کم برخورداری چون استان ما از آمار رسمی اعلام شده بیشتر است. چرا این را می گویم؟ به خاطر اینکه ما در اینجا ازدواج های ثبت نشده بسیاری داریم که اساسا در سرشماری ها جایی ندارند. بسیاری از بارداری ها در خانواده هایی اتفاق می افتد که مادر و پدر شناسنامه ای ندارند».

نتیجه آن شد که تبعات کودک همسری، حالا تبدیل به تبعات کودک مادری شده است: «12 سال است که در این حوزه فعالیت می کنم. هر چند وقت یک بار اقداماتی شد اما هیچ وقت تداوم نداشت. با اینکه جامعه به سمت پیشرفت حرکت می کند اما ما با این بحران بزرگ روبه رو هستیم و حالا هم که دیگر تبعات کودک همسری تبدیل به بحران کودک مادری شده است. دختران کم سن و سالی که یا به جبر طایفه یا خانواده ازدواج کرده و بچه دار شده اند و حالا باید با انواع بیماری های مقاربتی، عفونت های داخلی، کم خونی و... دست و پنجه نرم کنند. کودکانی که در زمان بازی و مدرسه به سر می برند، دیگر مادر شده اند».

افزایش مشکلات اقتصادی از جمله مواردی است که از نظر خاشی بر این معضل می افزاید: «بیش از 40 درصد مردم زاهدان در حاشیه شهر زندگی می کنند. تورم، تحریم، سیاست های غلط اقتصادی و در دو سال اخیر هم ویروس کرونا مردم را فقیرتر از گذشته کرده است. به همین دلیل خانواده هایی که برای زنده ماندن مجبور می شوند دخترشان را به مردی با سن بالاتر و پول بیشتر بدهند هم افزایش پیدا کرده است».

شرایط اما زمانی وخیم تر می شود كه آسیب های اجتماعی دست به دست هم می دهند: «کودک همسری خود انواع مختلفی دارد. یک زمانی است که دختر و پسری در سن کودکی به عقد یکدیگر درمی آیند. دیگری زمانی است که دختربچه ای را به مردی می دهند که گاه هم سن پدر یا پدربزرگش است.

اما در سال های اخیر ما شاهد تعدد زوجات در کودک همسری هستیم. یعنی مردی که برای بار چندم می خواهد ازدواج کند و سراغ یک دختربچه می رود. حالا شما ازدواج با اتباع، ازدواج ثبت نشده و ازدواج بدون شناسنامه ها را هم اضافه کنید. اما حتی برای احصای این آسیب های اجتماعی هم در کشور سرمایه گذاری درستی نشده است؛ چه رسد به حل آن. سیاست هایی که باید در مرکز طرح ریزی شود اما کسی حواسش به آن نیست و در نتیجه همواره جوامع کمتر برخوردار هستند که قربانی می شوند».