کولوسئوم رم بزرگ‌ ترین آمفی‌ تئاتر جهان

سازه کولوسئوم

پلان این مجموعه به شکل بیضی با قطرهای ۱۸۸ متر و ۱۵۶ متر و زیر بنای ۶ جریب می باشد. ارتفاع آن حدود ۴۸ متر است. کف صحنه چوبی است و در زیر آن مجموعه ای از اتاق ها و گذرگاه ها برای عبور حیوانات وحشی و سایر تدارکات لازم جهت راه اندازی و اجرای نمایش قرار گرفته است. تعداد ۸۰ دیوار به عنوان تکیه گاه برای طاق های گنبدی شکل، گذرگاه ها، پلکان و ردیف های صندلی، روی صحنه قرار گرفته است. لبه بیرونی طاق های متوالی باعث اتصال طبقات مختلف و پلکان بین آن ها به یکدیگر شده است.نمای داخلی کولوسئوم از بالا سه ردیف طاق های گنبدی شکل رو در روی ستون ها و سر ستون ها قرار گرفته اند، در ستون های طبقه اول سبک معماری سبک دوریکا، در طبقه دوم سبک ایونیک، و در طبقه سوم سبک قرنتی که نزدیک به سبک کلاسیک یونان بود، به کار رفته است. این بنا به دلیل عبور و مرور آسان جمعیت به داخل و خارج میدان یکی از شاهکارهای مهندسی است در بالای این سه طبقه اصلی، طبقه زیرشیروانی شامل ستون های مستطیل شکل سبک قرنتی قرار دارد، فضای بین ستون ها با ۴۰ عدد پنجره کوچک مستطیل شکل پر شده است. در قسمت بالا، دیوارکوب ها و بندگاه هایی وجود دارد که تیرک هایی را که سایه بان ها به آن ها آویزان است، نگه داشته اند.در ساخت عمارت با دقت بسیاری از انواع ترکیبات ساختمانی استفاده شده، برای فونداسیون از بتون و برای ستون ها و طاق ها از سنگ آهک (تراورتن) استفاده شده، در ستون های به کار رفته برای دیوار دو طبقه زیرین، از نوعی سنگ متخلخل به نام توفا استفاده شده است. برای طبقات فوقانی و اکثر طاق ها از آجر بتونی استفاده شده است.این اثر هم اکنون به عنوان یکی از عجایب هفتگانه جدید به شمار می رود.^[بی شک کولوسئوم در شهر رم که تاریخ بنای آن به قرن اول میلادی می رسد از لحاظ معماری نقطه ی عطفی در تاریخی امپراطوری روم در کشور ایتالیا محسوب می شود. کولوسئوم با ظرفیتی معادل ۴۵۰۰۰ صندلی، بزرگ ترین آمفی تئاتر دنیای باستان به شمار می رود. کولوسئوم در زمان هایی نه خیلی دور، میزبان جنگ های گلادیاتوری، جنگ با حیوانات وحشی و محلی برای اعدام مسیحیان اولیه بوده است، بی سبب نیست که امروزه به عنوان وحشتناک ترین مکان قرون وسطی شناخته می شود.زمان ساخت آمفی تئاتر کولوسئوم به دوره ی امپراطوری وسپاسیان (Vespasian) باز می گردد که در زمان تیتوس (Titus) در سال ۸۰ بعد از میلاد بنا شد و نهایتاً توسط برادرش دومیتیان (Domitian) به پایان رسید.در سال ۱۹۹۰، این بنای باشکوه به همراه مرکز تاریخی روم، نواحی برون مرزی واتیکان در ایتالیا و کلیسای «باسیلیکای سنت پل خارج از دیوارها» در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد و در سال ۲۰۰۷ در میان عجایب هفتگانه ی جدید دنیا قرار گرفت.آمفی تئاتر عظیم کولوسئوم در محل یک دریاچه ی مصنوعی بنا شد. این دریاچه به همراه خانه ی طلایی یا دوموس اوریا (Domus Aurea) و مجسمه ی کلوسئوس در نزدیکی آن، بخشی از گردشگاه بزرگ نرون (Nero) در مرکز روم بود. از وجود این دریاچه بارها برای ساخت فونداسیون بنا استفاده شد.

فونداسیون از ستون هایی از جنس سنگ تراورتن ساخته شده بود که در حلقه های بتونی متوالی قرار می گرفتند. کانال هایی، فونداسیون را به منظور جریان یافتن آب زیرزمینی قطع می کردند زیرا در غیر این صورت، سیل این ناحیه را فرامی گرفت.بعد از کشته شدن نرون، مجسمه ی کلسئوس نرویوس با افزودن تاجی از خورشید، به خدای خورشید تغییر ماهیت داد. بعدها این مجسمه از مکان اولیه ی خود برداشته شد تا برای معبد ونوس و روم در دوره ی هادریان فضای بیشتری ایجاد کند. در حال حاضر، محل قرارگیری پایه ی این مجسمه ی غول پیکر با پایه ی جدیدی از سنگ توفا مشخص شده است.قطر بزرگ ساختمان عظیم بیضی شکل کولوسئوم ۱۸۸ متر و قطر کوچک آن ۱۵۶ متر است، همچنین ارتفاع آن به ۴۸ متر می رسد. نمای این بنای باشکوه از سنگ مرمر پوشیده شده بود و ۱۶۰ مجسمه ی حیرت انگیز، طاق های طبقات فوقانی آن را زینت می بخشیدند.

کولوسئوم از چهار طبقه تشکیل شده بود که طبقه ی بالایی آن شامل صندلی هایی برای زنان و طبقات فرودست جامعه می شد. پایین ترین طبقه به شهروندان برجسته ی روم تعلق داشت. در زیرزمین آن، اتاق هایی با دستگاه های مکانیکی و قفس هایی برای نگهداری حیوانات وحشی وجود داشت. قفس ها می توانستند (به وسیله ی دستگاه مکانیکی) به بالا حرکت کنند که باعث می شد حیوانات در میانه ی میدان نبرد ظاهر شوند.امپراطور از کولوسئوم استفاده می کرد تا مردم را با برگزاری رقابت های رایگان سرگرم کند. این رقابت ها نماد قدرت و اعتبار به شمار می رفت و راهی برای افزایش محبوبیت او در نزد مردم بود.رقابت ها برای یک روز کامل یا حتی چندین روز متوالی ادامه می یافت. رومی های باستان معمولاً رقابت ها را با نمایش های طنز و نشان دادن حیوانات عجیب آغاز می کردند و درنهایت، با برگزاری مبارزاتی مرگ آور بین گلادیاتورها یا گلادیاتورها با حیوانات وحشی خاتمه می دادند. این مبارزان معمولاً بردگان، اسرای جنگی یا جنایت کاران محکوم بودند، البته گاهی رومی های آزاد و حتی امپراطورها هم در این رقابت ها شرکت می کردند.در جشنواره ی گشایش این آمفی تئاتر عظیم که ۱۰۰ روز به طول انجامید، بیش از ۵۰۰۰ حیوان وحشی کشته شدند. یکی از آمار های کشته شدگان کلوسئوم مربوط به فستیوالی است که در سال ۲۴۰ بعد از میلاد برگزار شد. برای این جشن تعداد کشته شدگان به این شرح آمده است: ۲۰۰۰ گلادیاتور، ۷۰ قلاده شیر، ۴۰ اسب وحشی، ۳۰ فیل، ۳۰ قلاده یوزپلنگ، ۲۰ الاغ وحشی، ۱۹ زرافه، ۱۰ گوزن شمالی، ۱۰ کفتار، ۱۰ ببر، ۱ اسب آبی و ۱ کرگدن!

احتمالاً نام کلسئوم از مجسمه ی عظیم و باشکوه کلسئوس نرویوس (Colossus Neronis) که در نزدیکی استادیوم قرار داشته نشأت گرفته اما غیر از آن با نام آمفی تئاتر فلاوین (Flavian) یا فلاویوس نیز مشهور بوده است. در آن زمان کلوسئوم در مهم ترین بخش از مسیر مسافران در مابین سنت پیترز (St. Peter's) تا لاتران (Lateran) قرار گرفته و یک منطقه حومه شهری در این بخش ایجاد کرده بود.کولوسئوم برای جنگ های گلادیاتور ها، شکار حیوانات، بازآفرینی جنگ های معروف و درام هایی بر پایه ی اسطوره های قدیمی استفاده می شده و مایه ی نشاط تماشاچی ها، امپراطور و اشرفیان را فراهم می کرده است. از نکات قابل توجه این آمفی تئاتر باستانی این است که تمام افراد رومی می توانستند به صورت رایگان برای تماشای برنامه ها به اینجا بیایند، همچنین در زمان برنامه به تماشاچی ها غذا و خوراکی داده می شد.جنگ های گلادیاتوری در سال ۴۰۷ توسط امپراطوری مسیحی هونوریوس (Honorius) غیر قانونی و جنگ با حیوانات وحشی نیز در سال ۵۲۳ غدغن اعلام شد و این پهنه دیگر مورد استفاده قرار نگرفت. بر اساس نوشته های یک اسقف و تاریخ نگار کلیسا به نام تئودورت (Theodoret)، هونوریوس جنگ های خونین گلادیاتورها را به خاطر یک راهب به نام تلماخوس (Telmachus) غدغن کرد. تلماخوس تنها شهید کولوسئوم است که شواهدی در مورد کشته شدن آن وجود دارد.از دیگر اعدام های مسیحیان اولیه در قرن های اول تا سوم در این مکان هیچ شاهدی باقی نمانده و حکم یک افسانه را دارد. هرچند ممکن است که شهادت هایی در کلسئوم رخ داده باشد اما معمولاً اعدام مسیحیان (به محض شناسایی) در آمفی تئاترهای دیگری مثل «آمفی تئاتر شهر لیون» یا «سیرک نرو» در واتیکان صورت می گرفته است. این اعتقاد که مسیحیان در اینجا به شهادت می رسیدند در انعکاس پاسخ پاپ گریگور بزرگ (Gregory the Great) در مقابل درخواست امپراطوری بایزانتین (Byzantine) برای برخی از عتیقه جات رومی ایجاد شده که در بین همه آن اشیاء قیمتی یک کیسه از خاک کولوسئوم را برای او فرستاد.

این آمفی تئاتر بارها بر اثر آتش و زلزله تخریب شده است و تا پایان قرن پنجم به طور مداوم ترمیم شد؛ اما برای مدت کوتاهی در سال ۵۲۳ پس از بسته شدن تعمیر نشد. در سال ۵۲۶ بربرین توتیلا (barbarian Totila) و ارتش وی به منظور دست یابی به مقادیر با ارزشی از برنز، بخش هایی از این مکان را تخریب کردند. پس از آن رومی ها از سنگ های این مکان برای ساخت خانه هایشان استفاده نمودند.در این برهه زمانی کلوسئوم برای محل دفن مسیحیان نیز استفاده می شده است. مقبره های مسیحیان در سه منطقه در اطراف آمفی تئاتر یافت شده است: در بخش پی ساختمان در جوانب شمالی و شرقی در زمین های خارجی در نزدیکی در خروجی امروزی.در قرن سیزدهم کلوسئوم توسط خاندان فرانگیپانی (Frangipani) اشغال و حومه اطراف آن به یک منطقه سرسبز تبدیل شد اما این منطقه بعداً قربانی مالاریا شد و متروکه گشت. غارت سنگ ها تا قرن هیجدهم تا زمانی که بندیکت چهاردهم (Benedict XIV) اظهار داشت که کلوسئوم به واسطه خون مسیحیان شهید مقدس است نیز ادامه داشت.پس از این اتفاق کلوسئوم بازسازی شد و کاوش های باستانی در آن به راه افتاد که این کار تا به امروز نیز ادامه دارد.

در کلوسئوم چه دیدم؟

مسافرانی که در قرن های ۱۸ و ۱۹ به این مکان آمده اند به شدت تحت تأثیر آن قرار گرفته اند، از میان این افراد می توان به چارلز دیکنز (Charles Dickens) اشاره کرد. او در سال ۱۸۴۶ می نویسد:نمای کلوسئوم کاملاً با تراورتن ساخته شده و بعضی از طاق های آن با مجسمه پر شده اند. ۸۰ ورودی در آن وجود دارد که ۲ تا از آن ها مخصوص امپراطور و هیئت همراه آن است. درون آن با آجر، توفا و مرمر ساخته شده است که مقدار کمی از این مرمرها امروزه باقی مانده است.بخش مرکزی که به آن میدان می گویند توسط چوب و کانواس برای ضد آب شدن پوشیده شده و بر روی این ها یک لایه از ماسه برای جذب خون کشیده شده است. کف این میدان منتهی به مکانی می شود که گلادیاتورها و حیوانات برای نبرد منتظر بوده اند.این آمفی تئاتر توسط دیواری ۵ متری پوشیده شده که برای محافظت از تماشاچیان در مقابله حمله ی حیوانات وحشی بوده است. در بالای دیوار لژ سلطنتی قرار دارد که محل نشستن امپراطور و مهمانان ویژه او بوده است. در نزدیکی محل نشیمن امپراطور صلیبی برای یادبود مسیحیانی که گمان می رود در اینجا به شهادت رسیده اند، نصب شده است.در بالای این بخش صندلی تماشاچیان قرار دارد که به سه ردیف تقسیم شده است: پایین ترین بخش برای شوالیه ها، بخش میانی برای شهروندان متمول و بخش بالایی برای عامه مردم. به طور کلی کلوسئوم می تواند ۴۵۰۰۰ نفر گنجایش داشته باشد. مجسمه غول پیکر نرو بین کلوسئوم و معدن کناری آن که مربوط به ونوس و روم است مشاهده می شود.

ولریوم کولوسئوم

کولوسئوم با سایبان بزرگی به نام «ولریوم» پوشیده می شد. این سایبان، تماشاچیان را از نور خورشید محافظت می کرد. ولریوم به دیرک های بزرگی در بالای کولوسئوم متصل و با طناب های پهنی به زمین محکم می شد. برای نصب این سایبان، تیمی متشکل از هزار مرد لازم بود.

خرابه های کولوسئوم

در سال ۱۸۴۷، ضلع جنوبی کولوسئوم در اثر زلزله فرو ریخت. بعدها، بخش هایی از ساختمان ازجمله روکش مرمرین آن برای ساخت بناهای برجسته ای مثل باسیلیکای سنت پیتر و برج پلازا بکار گرفته شد.

افسانه هایی در خصوص کولوسئوم

بنا بر برخی افسانه های قرون وسطایی، کولوسئوم دروازه ی ورود به عالم مردگان است، جایی که ارواح مرده در جستجوی صلح ابدی (که احتمالاً هرگز هم نخواهند یافت) سرگردان هستند، زیرا به شکلی خشونت بار و نابهنگام جان خود را از دست داده اند. افسانه ای دیگر می گوید که گیاهان زیادی از سرزمین های دوردست در محیط کولوسئوم پیوند زده شده اند. این گیاهان به همراه کفش های رهگذران یا پنجه ی حیواناتی که به دست امپراطورهای شیطان صف ازمیان رفته بودند، آورده شده اند.

و در پایان...

کولوسئوم یکی از برترین جاذبه های گردشگری جهان در ایتالیا و بزرگ ترین تماشاخانه در رم است. این بنا دارای معماری، مهندسی و همچنین گذشته ی بسیار شگفت انگیزی است که اکنون آن را به نمادی برای کشور ایتالیا و رم مبدل کرده است. تماشاخانه کولوسئوم شاهد اعدام ها و نبردهای خونین گلادیاتورها با یکدیگر و یا با حیوانات وحشی بوده است تا باعث سرگرمی تماشاچی ها، امپراطور و اشرفایان باشد.امیدواریم از خواندن این مطالب لذت ببرید با ساعد نیوز همراه باشید.

آشنایی با موزه لوور (Louvre)