باغ نگارستان از مهمترین و بزرگترین باغهای قاجاری محسوب میشود. این قصر باغ در روزگار اولیه خود دارای وسعت زیادی بود و بهدلیل حوادث سیاسی مهمی که در قرن 13 هجری قمری روی داد، بهویژه قتل منشی و وزیر بزرگ و کاردان این دوره میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی، از اهمیت بالایی برخوردار است. این باغ که اکنون از وسعت آن کاسته شده است، در گذشته خارج از حصار شاه طهماسبی قرار داشت و از سال 1285 هجری قمری و با گسترش شهر تهران در عهد ناصری جزو محدوده دارالخلافه قرار گرفت. این باغ از شرق به امتداد خیابان دروازه شمیران و اصطبل اعتمادالسلطنه، از غرب به اراضی جلال الملک و از جنوب به دو باغچه جلال الملک و صنیع الملک منتهی میشد. باغ نگارستان در طی زمان در معرض تخریبهای بسیاری قرار گرفته است. وسعت اولیه آن 43,200 متر مربع بود که در حال حاضر 11,469 مترمربع از آن باقی مانده است. در این قصر باغ عمارتها و تالارهای باشکوهی چون عمارت دلگشا، تالار سلام، تالار قلمدان و چندین حوضخانه بر پا شده بود. در سمت شمال این قصر تالار سلام بههمراه اتاقهایی جای داشته و به مراسمهای رسمی اختصاص داشته است. دیوارهای این تالار مزین به نقاشی شاه، شاهزادگان، بزرگان، امرا، سفرا و حکام بوده است. در وسط باغ حیات خلوت و ساختمانهای یک طبقه، در قسمت جنوبی حیات تالار مصور و در جبهه شمال غربی نیز حمامی با ستونهای سنگی حجاری شده و منقش با سنگهای مرمر قرار داشت که گفته میشود قائم مقام فراهانی در این حمام به قتل رسید. این حمام سرسره نامیده میشد. کشیک خانه و محل سکونت نگهبانان و خدمه نیز در ورودی باغ واقع بود. آنچه که امروزه بهعنوان باغ نگارستان شناخته میشود، ساختمانهای دانشسرای عالی است که شامل کتابخانه، فضاهای آموزشی، اداری و فضای سبز است. تنها بنای قاجاری باقی مانده از این باغ، حوضخانه است که در جنوب محوطه و تحت اختیار معاونت راهبردی سازمان برنامه و بودجه قرار دارد و در محدوده ساختمانهای وزارت فرهنگ و ارشاد واقع شده است. این حوضخانه به موزه هنرهای ملی تبدیل شده است و در آن نقاشیهای باارزشی از هنرمندان معاصر نگهداری میشود.
آدرس باغ نگارستان: میدان بهارستان، خیابان دانشسرا، خیابان شریعتمدار رفیع
موزه زمان یا موزه تماشاگه زمان، اولین موزه ابزار سنجش و نمایش زمان در ایران است که بهعنوان یکی از جاهای دیدنی تهران در سال 1378 هجری شمسی افتتاح شد. در این موزه با انواع و اقسام ساعتهای قدیمی ایرانی و خارجی از کشورهای فرانسه، سوئیس، انگلیس و آلمان آشنا خواهید شد. ساعتهای اهدایی، ساعت رجل سیاسی، ساعتهای لوکس و دکوری قدیمی، ساعتهای مکانیکی دیواری، رومیزی، جیبی و مچی و غیره در این موزه حسابی خودنمایی میکنند. در میان این ساعتهای ارزشمند میتوان به ساعت «پروفسور محمود حسابی» و ساعت آفتابی «ناصرالدینشاه» اشاره کرد. همچنین ابزارهای تعمیر ساعت، ابزار و اسناد گاهشماری و تقویمهای ایرانی در معرض دید عموم قرار دارند. حیاط این موزه نیز در نوع خود جذاب و دیدنی است؛ بهخصوص بهخاطر وجود ساعت آفتابی، ساعت شنی، ساعت آبی و ساعت سوختی از دورههای مختلف تاریخی که لذت گردش در محوطه را دوچندان میکنند. با این همه، شاید آنچه در نگاه اول چشم هر بینندهای را به خود خیره میکند، جلوههای زیبای هنر و معماری ایرانی نظیر گچبریهای نقوش اسلیمی، آجرکاری و مقرنسکاری، معرقکاریهای روی دیوارها، گرهچینی پنجرهها و درها و... است. این خانه و موزه زیبا در سال 1382 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. موزه زمان با مساحت 5000 متر مربع و 700 متر مربع زیربنا، قدمتی بالغ بر 80 سال دارد.
آدرس موزه زمان: خیابان ولی عصر، خیابان زعفرانیه، نبش چهارراه پرزین بغدادی، پلاک 12
کاخ گلستان شامل مجموعهای از بناهای تاریخی در استان تهران میشود که در زمانهای مختلفی ساخته شده است. این کاخ بهلحاظ معماری و ارزش آثار هنری و تاریخیاش، یکی از مهمترین بناهای تاریخی کشور به شمار میرود که در طول سال، شاهد حضور گردشگران داخلی و خارجی است. کاخ مذکور از بخشهای مختلفی همچون ایوان تخت مرمر، تالار سلام، تالار آینه، تالار سفرهخانه، خلوت کریمخانی، تالار برلیان، عمارت بادگیر، کاخ شمس العماره، تالار الماس و کاخ ابیض تشکیل میشود. ایوان تخت مرمر و خلوت کریمخانی متعلق به دوران کریمخان زند، قدیمیترین بناهای مجموعه گلستان هستند. و مجموعه فرهنگی و تاریخی گلستان به غیر از ساختمانهای فوق که ذکر شد، از بخشهای مختلفی نظیر کتابخانه نسخ خطی، مرکز اسناد تصویری، مرکز اسناد خطی، دفتر فنی، امور بینالملل، کتابخانه چاپی، امور فرهنگی، امور معرفی، واحد کودک و نوجوان، واحد دفتر حقوقی تشکیل میشود. کاخ گلستان از معروفترین دیدنیهای پایتخت است که قدمت آن به دههها قبل از دوران قاجار برمیگردد و بیش از 440 سال تاریخ را در خود جای داده است. در حال حاضر مساحت کاخ گلستان به 4٫5 هکتار میرسد که بهاندازه یکدهم وسعت اولیهاش است؛ جایی که محل سکونت پادشاهانی همچون آقا محمدخان، فتحعلی شاه، ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه و احمدشاه قاجار بوده است. کاخ گلستان از یک مجموعه تاریخی تشکیل شده است که شامل چندین کاخ و تالار سلطنتی در یک باغ میشود. معماری این مجموعه با معماری ایرانی آغاز شد و سپس مراودات تجاری، سیاسی و فرهنگی با کشورهای اروپایی منجر به تغییر و تحولاتی مبتنی بر معماری نئوکلاسیک اروپا شد. به همین دلیل امروزه شاهد تلفیق سبک معماری ایرانی و اروپایی هستیم که نگاه هر بینندهای را به خود خیره میکند.
آدرس کاخ گلستان: خیابان پانزده خرداد، میدان ارگ
مجموعه تاریخی و فرهنگی کاخ سعدآباد تهران، یکی از اقامتگاههای ییلاقی پادشاهان قاجار و پهلوی بوده است. مجموعه کاخ سعدآباد یکی از سه مجموعه کاخ زیبا و تاریخی منطقه شمیرانات شهر تهران به شمار میرود که آخرین پادشاهان ایران در آن اقامت داشتهاند. اطراف مجموعه کاخ سعدآباد در گذشته از باغ پوشیده بود و داخل این مجموعه نیز باغی پر درخت وجود داشت. کاخ اختصاصی مجموعه سعدآباد، کاخ اصلی این مجموعه به شمار میرود و رضاخان به مرور زمان بر تعداد کاخها و بناهای مجموعه سعد آباد افزوده است. کاخهای ساخته شده در مجموعه سعد آباد به اعضای خانواده رضا شاه پهلوی تعلق داشتند و آخرین کاخ ساخته شده در مجموعه سعدآباد متعلق به لیلا پهلوی، دختر کوچک محمدرضاشاه بود. بنای کاخ سعدآباد در زمان حکومت قاجار پایهگذاری شد و پس از کودتای سال 1299 توسط رضاخان، با به قدرت رسیدن خاندان پهلوی، بناهای موجود در مجموعه سعدآباد به دستور رضاخان ساخته و بازسازی شدند. بخشهایی از مجموعه سعدآباد در زمان به قدرت رسیدن رضاخان، خارج از این مجموعه بودند که توسط رضا شاه خریداری و به مجموعه سعدآباد اضافه شدند. اولین بناهای موجود در مجموعه سعد آباد در فضایی به وسعت 8000 متر مربع قرار داشتند و کاخ ملکه مادر، از اولین بناهای موجود بود. مجموعه سعدآباد در حال حاضر بزرگترین مجموعه تاریخی بهجامانده از دورههای پهلوی و قاجار در شهر تهران است.
آدرس کاخ سعدآباد: خیابان ولیعصر، خیابان شهید فلاحی (زعفرانیه) انتهای خیابان شهید کمال طاهری
کاخ نیاوران از دیدنیهای معروف شهر تهران در باغ نیاوران منطقه شمیرانات است. این کاخ در شمال شرقی باغ نیاوران قرار دارد و از آخرین اقامتگاههای پادشاهی در ایران به شمار میرود. کاخ نیاوران یکی از سه مجموعه کاخ تاریخی شهر تهران است و در منطقهای خوش آب و هوا در باغی با مساحت نزدیک به 11 هکتار در جوار کوههای البرز قرار دارد. کاخ نیاوران ییلاق خانواده محمدرضاشاه پهلوی بود. پس از انقلاب ایران در سال 1357، کاربری کاخ نیاوران تغییر کرد و به موزهای تاریخی تبدیل و بازدید از آن برای عموم مردم میسر شد. در این ساختمان گچبریهای زیبا، آینهکاری و کاشیکاریهای برجسته به چشم میخورند. در این کاخ تابلوهای نفیس اثر نقاشان معروف داخلی و خارجی به یادگار مانده است. فرشهای دستباف ارزشمند و ظروف و وسایل تزئینی گرانبها، از دیگر اشیای دیدنی در کاخ نیاوران است.
آدرس کاخ نیاوران: میدان شهید باهنر یا نیاوران
باغ موزه هنر ایرانی، یکی از مقاصد گردشگری شهر تهران است که پس از بازسازیهای سال 1384 جای خود را بین گردشگران باز کرد. این باغ دارای جاذبههایی از جمله نمایشگاه و کارگاههای هنری، فضای سبز و باغ ایرانی و مرکز فروش صنایع دستی و محصولات فرهنگی است. یکی از مهمترین جاذبههای این باغ را میتوان ماکت مکانهای دیدنی و تاریخی ایران دانست که گفته میشود برای جشنهای 2500 ساله شاهنشاهی به هنرمندان ایتالیایی سفارش داده شده بود. علاوه بر این ماکتها، آثار حجمی هنرمندان معاصر ایرانی و چندین غرفه صنایع دستی و کارگاه هنری را نیز میتوان در این محل مشاهده کرد. باغ موزه هنر ایرانی وسعتی کمتر از یک هکتار دارد و قدمت آن به دوره پهلوی اول میرسد. این بنا که طرح اولیه آن با الهام از باغ فین کاشان به اجرا درآمده است، در اصل به توران مهاجر اسلامی، همسر سپهبد احمد میراحمدی، تعلق داشت و در سال 1310 هجری شمسی ساخته شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کاربری این باغ از باغی شخصی بهشکل پارکی عمومی درآمد. این باغ که در گذشته در اختیار خانه سینما بود و به فعالیتهای جنبی آن اختصاص داشت، در سال 1384 مورد بازسازی قرار گرفت و پس از ایجاد فضای سبز، در پنجم خرداد 1386 با تغییر کاربری به باغ موزه هنر ایرانی تبدیل شد. در واقع، طرحی که در آن سالها برای باغ کشیده بودند، هیچ شباهتی به طرح کنونی باغ نداشت و بسیاری از حوضچهها و آبراهها، در سال 1384 به آن اضافه شد. در باغ موزه هنر ایرانی، ماکتهایی از بناهای تاریخی ایران قرار دارند که ساخت آنها توسط فرح پهلوی در دهه 40 شمسی به ایتالیا سفارش شده بود تا در جشنهای 2500 ساله نمایش داده شوند. این ماکتها تا افتتاح موزه در سال 1386 در انبار نگهداری میشدند و فقط 12 عدد از آنها در زمان جشنهای 2500 ساله رونمایی شدند. هماکنون برخی از ماکتهای این بخش عبارتاند از عمارتهای کاخ چهل ستون، هشت بهشت، سی و سه پل، شمسالعماره، برج آزادی تهران، برج گنبد قابوس، باغ فین کاشان، نقش رستم مرودشت، آرامگاه دانیال نبی شهر شوش در استان خوزستان، قره کلیسا در آذربایجان غربی، گنبد سلطانیه شهر زنجان و همچنین ماکتی از برج میلاد که تناسبی با سایر آثار این مجموعه ندارد. ماکت برج میلاد از جنس فایبرگلاس در ایران ساخته شد و به مناسبت افتتاح برج میلاد و همزمانی آن با افتتاح این باغ موزه، در این محل به نمایش درآمد.
آدرس باغ موزه هنر ایرانی: محله باغ فردوس، میدان تجریش، خیابان شهید دربندی یا مقصودبیک، کوچه دکتر حسابی، پلاک 25
باغ موزه مینیاتور یکی از جاذبههای گردشگری نسبتا جدید در تهران است. فضای این باغ موزه تلفیقی از معماری مدرن و باغسازی سنتی پارسی است. این محل که سه هکتار وسعت دارد، پس از دو سال ساختوساز، در سال 1392 افتتاح شد تا بهعنوان اولین موزه مینیاتوری کشور پذیرای گردشگران باشد. باغ موزه مینیاتور تهران 13 جاذبه تاریخی ایران که ثبت جهانی شدهاند، در مقیاس یک بیستوپنجم اندازه واقعی در فضای باز برای علاقهمندان به نمایش گذاشته است. از نکات جالب در قرارگیری ماکتها توجه به موقعیت جغرافیایی اصلی آنها است؛ برای مثال میدان نقش جهان در مرکز باغ قرار دارد، در سمت غربی آن ماکت مجموعه بیستون و در شمال باغ کلیساهای ارامنه به چشم میخورد. علاوه بر این، در اطراف ماکتها پوششهای گیاهی ویژه هر منطقه ایجاد شده که جذابیتی دوچندان به آن بخشیده است.
آدرس باغ موزه میناتور: خیابان جانبازان غربی، نبش بزرگراه امام علی
باغ فردوس که با نام باغ موزه فردوس، باغ معیری و موزه سینما نیز شناخته میشود؛ یکی از باغها و جاهای دیدنی تهران است که در محله خوش آبوهوای باغ فردوس در شمال این شهر قرار دارد. این باغ در سال 1381 به موزه سینمای ایران تبدیل شده است. قدمت این باغ به دوران قاجار و پادشاهی محمد شاه میرسد و از آثار ملی کشور محسوب میشود. در دروان قاجار باغهای متعددی در تهران ایجاد شد که باغ فردوس یکی از آنها به شمار میرود و توسط یکی از درباریان قاجار در زمان محمد شاه، ساخته شده است. این باغ در واقع بخش کوچکی از باغ وسیع فردوس محسوب میشود که در گذشته اراضی میان اسدآباد و ولنجک در شمال، الهیه از جنوب، دره تجریش از شرق و محمودیه از غرب؛ جزو زمینهای باغ فردوس بودهاند. باغ فردوس در سرگذشت خود مالکان متعددی به چشم دیده است. روزگاری این باغ در عهد قاجار و در زمان محمدشاه، در اراضی محمدیه با دو عمارت شمالی و جنوبی برپا شد. پایه گذار این باغ و عمارت ییلاقی آن حاجی میرزا آقاسی، صدراعظم محمدشاه بود. بعد از آن باغ به تملک معیرالممالک؛ داماد ناصرالدین شاه رسید. شاه این باغ را بهعنوان هدیه عروسی به دخترش داد و معیر بعد از تکمیل عمارت جنوبی، جشن عروسی خود را در این محل برگزار کرد. باغ فردوس 20 هزار متر مربع وسعت دارد و مساحت عمارت آن هزار متر مربع است که شامل سه و نیم طبقه به عرض 26 متر و به طول تقریبا 34 متر است. تمامی اتاقها و سالنهای ساختمان باغ، گچبریهای بسیار زیبایی در زیر حاشیه سقف دارد که از جمله میتوان به مقرنسکاریهای گل و شاخ و برگ اشاره کرد.
آدرس باغ فردوس: خیابان ولیعصر، نرسیده به میدان تجریش
تاریخچه شکلگیری باغ گیاه شناسی ملی ایران که بزرگترین باغ گیاه شناسی خاورمیانه و یکی از 10 باغ گیاه شناسی برتر جهان بهلحاظ وسعت است؛ به دهه 30 میرسد. در سال 1348 عملیات طراحی و احداث این باغ توسط کارشناسان ایرانی و با همکاری تعدادی از کارشناسان خارجی آغاز شد و نقشه جامع باغ طراحی شد. این باغ که بهعنوان باغ گیاه شناسی تهران نیز شناخته میشود؛ زیر نظر موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور اداره میشود و مجموعهای 145 هکتاری است که در اراضی چیتگر تهران جای دارد. باغ گیاه شناسی ملی آب و هوایی نیمه خشک دارد و میزان بارندگی متوسط سالانه آن حدود 240 میلیمتر است و گیاهان بومی و غیربومی در فضای باز و گلخانهای آن کشت شدهاند. این مکان نقش مهمی در زمینههای مختلف از جمله تحقیقات علوم گیاهی و باغبانی، آموزش عمومی و آشنا ساختن مردم به اهمیت گیاهان و لزوم حفاظت از آنها را بر عهده دارد و بهعنوان ذخیره ژنتیکی گونههای در معرض خطر انقراض مورد استفاده قرار میگیرد. در این باغ همچنین با بهرهگیری از روشهای مختلف علمی، امکان شناخت گونههای مختلف گیاهی داخل و خارج کشور، روش تکثیر و پروش گونههای با ارزش از نظر حفاظتی و اقتصادی فراهم شده و محدوده پراکنش آنها تعیین شده است. در طراحی این باغ گیاه شناسی تهران تلاش شده است تا مناظر و چشمانداز طبیعی سه کوه زاگرس، البرز و هیمالیا شبیهسازی شود و همچنین شش رودخانه و یک دریاچه نیز به ایجاد فضای طبیعی باغ کمک کردهاند. از دیگر جاذبههای باغ دو آبشار است که ریزش آب آنها از بلندی و لابهلای صخره صورت میگیرد. همچنین سنگهایی با شکلهای پهن، گرد و عمودی در بین عناصر آب و گیاه قرار داده شدهاند تا محیط طبیعی را تداعی کنند. در باغسازی خاور دور از زیبایی رنگ برگ درختان و گل درختچههای دائمی برای ایجاد مناظر زیبا اسفاده میکنند. بنابراین در باغ گیاه شناسی ملی نیز سعی شده است تا با کاربرد گیاهان هم بهصورت انفرادی و هم بهصورت تودهای، چشماندازهای زیبا و قابل توجهی ایجاد شود. ترکیب گیاهان با حفظ مرکزیت دریاچه از ویژگیهای بارز این محیط است. گونههای این مجموعه شامل سوزنیبرگ، همیشه سبز، گونههای خزانشونده با رنگهای متنوع پاییزی و درختچههای گلدار است.
آدرس باغ گیاهشناسی ملی: اتوبان تهران، کرج، خروجی پیکانشهر، شهرک سرو آزاد، خیابان شهید علی گودرزی، بلوار باغ گیاه شناسی ملی ایران، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
غار موزه وزیری، اولین غار موزه خصوصی ایران به شمار میرود که با استفاده از مواد بازیافتی و دورریختنی ساخته شدهاند، و آثار دکتر ناصر هوشمند وزیری، جلوهای خاص و دیدنی را برای بازدیدکنندگان رقم زده است. ایده اولیه این غار موزه را مرحوم دکتر ناصر هوشمند وزیری از مجسمهسازان طراز اول مطرح و آن را با هزینه شخصی در طی 6 سال در دل کوه حفر کردند. سرانجام این مجموعه در مهر ماه 1384 هجری شمسی در زمینی به مساحت 1000 مترمربع فعالیت خود را آغاز کرد. تمامی آثار این غار موزه بیانگر داستانهای شاهنامه و فولکلور ایران هستند که توسط استاد وزیری ساخته یا گردآوری شدهاند و طیف گستردهای از هنرهای تجسمی را در بر میگیرند که همگی از مواد بازیافتی ساخته شدهاند. علاوه بر آثاری از جنس چوب، سنگ، استخوان و فلز، تعدادی آثار تلفیقی نیز وجود دارند که از ترکیب این مواد ساخته شدهاند. این غار با دیوارهای از بتن از هشت دالان تودرتو تشکیل میشود که استاد وزیری آثار هنری و نتیجه 50 سال تلاش خود را در آن به معرض نمایش گذاشتند و تلاش کردند تا ملیگرایی و فرهنگ اصیل ایرانی را نشان دهند. ایشان تا زمانی که در قید حیات بودند، همیشه در موزه حضور داشتند و هرآنچه درباره آثارشان نیاز بود، برای بازدیدکنندگان توضیح میدادند. نوع نگاه مرحوم وزیری به اشیای پیرامون و جان بخشیدن به آنها در قالب مجسمه بسیار جالب توجه است. همچنین متونی که برای توضیح آثار به کار گرفته شده، روح جاودانگی را در آنها تراویده است. غار موزه وزیری که به بخشهای مختلفی از جمله سرای بسطامی، فضای داخلی غار، گالری، کارگاه مجسمهسازی، کارگاه صنایع دستی، فضای باز و مجسمههای بازیافتی تقسیم شده، پذیرای تمامی بازدیدکنندگان از جمله هنرمندان و هنردوستان است. از بخشهای جالب موزه میتوان به کلکسیون شطرنج با انواع و اقسام شطرنجهای دوران مختلف و همین طور کلکسیون آفتابه با 600 آفتابه و پارچ از ادوار مختلف ایران اشاره کرد.
آدرس غار موزه وزیری: لواسانات، بلوار امام خمینی، جاده کند علیا و سفلی، دوراهی بوجان، سمت چپ بعد از چال ناظران، پلاک 77