روستایی توریستی در خراسان شمالی از توابع شهرستان بجنورد با آب و هوایی خوش که یکی از روستاهای بزرگ این استان به حساب می‌آید و حدود هشت قرن قدمت دارد. زیارتگاه امامزاده «محمدباقر» و بافت کهن روستا نشانگر این قدمت تاریخی است. روستایی که نمادش درختان صندل با قطر تنه حدود 2/65 متر است. اسفیدان روستایی با دره‌ها، آبشارها و قلعه‌های زیبا و نادری است که در کمتر جایی می‌توان مشابهش را یافت. روستای اسپیدان، در میان درههایی زیبا واقع شده و پیرامون آن را کوه‌های مرتفعی فراگرفته است. این روستا از جنوب‌غربی به کوه آق‌قیه و از شمال‌غربی به کوه اسب و از جنوب‌غربی به تنگه دهیر مزه محدود می‌شود. چشمه آب معدنی و آبشار هنرور در فاصله 3 کیلومتری اسپیدان، طبیعت و سرزندگی فراوانی را برای این روستا ارمغان آورده و به مکانی مناسب برای گردشگران تبدیل شده است. تاش قلعه، در غرب اسفیدان دیواری صخره‌ای را نشان می‌دهد که نشان از گذشته‌ای بسیار قدیمی دارد. برج قاری مالاق و قارقه برج‌های سنگی قدیمی در اطراف روستا بوده که هنوز قسمتی از پایه‌های آن باقی‌مانده است.
آدرس: استان خراسان شمالی، شهرستان بجنورد، 45 کیلومتری جنوب شرقی شهر بجنورد
شاید برایتان جالب باشد که بدانید روستاهای پلکانی ایران تنها محدود به مناطق کوهستانی آن نیست؛ حتی در دل کویر در نزدیکی طبس و کویر لوت نیز می‌توان یک روستای گردشگری پرجاذبه را برای یک سفر خاطره‌انگیز پیدا کرد. نایبند، روستایی با بافت خشت و گاه گل است که بر روی یک شیب مشرف بر نخلستان‌هایی بزرگ ساخته قرار دارد. کویر گردهای عاشق تماشای آسمان پرستاره کویری، علاوه بر کویرگردی خود می‌توانند از روستای نایبند بازدید کنند. چندین چشمه آب در اطراف نایبند وجود دارد که بعضی از آن‌ها دارای آب سرد و بعضی دیگر نیز دارای آب گرم هستند. چشمه آب گرمی که بانام دیگ رستم شناخته می‌شود یکی از پرطرفدارترین چشمه‌های نایبند است. نایبند برای بازدید از روستاهای پلکانی در فصول سرد سال گزینه‌ای بسیار مناسب است و کوهستان‌های نزدیک به آن نیز جاهایی بکر برای یک کوه‌نوردی جذاب دارد.
آدرس: استان خراسان جنوبی، شهرستان طبس، بخش دیهوک
روستای کهتویه را می‌توان از جنوبی‌ترین روستاهای پلکانی ایران نامید که در استان هرمزگان قرار داد. کهتویه دو بافت قدیم و جدید دارد. در کهتویه علاوه‌بر بازدید از بافت قدیم روستا، می‌توانید طعم رطب‌های تازه چیده شده از نخل‌های سر به فلک کشیده آن را بچشید، تتوهای حنا بزنید، از مسجد جامع زیبای آن بازدید کنید، در اقامتگاه بوم گردی بنگره بمانید و آب انبارهای سفیدرنگ تامین‌کننده آب جنوبی‌ها را از نزدیک ببینید.
آدرس: روستای کهتویه در 35 کیلومتری شهرستان بسنک در استان هرمزگان
کوچه‌های پیچ در پیچ، بافت قدیمی خانه‌ها و شیب کوچه به کوچه نظر هر تازه واردی را در این روستا به خود جلب می‌کند. روستای پلکانی رویین در 24 کیلومتری شمال اسفراین و 52 کیلومتری جنوب‌شرقی بجنورد در یکی از دره‌های دامنه جنوبی کوه آلاداغ قرار دارد و به روستای شکوفه‌های سیب شهرت دارد، در میان کوه‌های سر به فلک کشیده آلاداغ، زیبایی مسحورکننده این روستا در کنار خانه‌های پلکانی، باغ‌های انبوه میوه و دره‌های آن، زیبایی رویین را دو چندان کرده است. در ارتفاع قرار گرفتن این روستا و همچنین عبور رودخانه‌ای از میان آن که دلیل سرسبزی آن است، سبب شده این روستای زیبا رویین نام بگیرد. رویین با قدمتی 500 ساله، بارگاه امامزاده اسحاق و تپه‌های باستانی توانسته جزو برترین روستاهای پلکانی ایران قرار گیرد. دلایل متعددی برای شهرت روستای رویین استان خراسان شمالی علاوه بر ساختار پلکانی آن می‌توان عنوان کرد. مهم‌ترین آنان برگزاری مراسم‌های خاص، وجود درختان سیب که سبب نامیدن این روستا بانام روستای شکوفه‌های سیب شده است و البته صنعت نساجی سنتی قوی روستا هستند. از رویین به‌عنوان برترین دهکده نساجی کشور یاد می‌شود. همچنین وجود دو اقامتگاه بوم گردی رویین‌سرا و خانه پدری رویین در این روستا سبب اقامتی بی‌دردسر در آن است. ذوتنگ، سرچشمه، گل میام و… ازجمله تفرج‌گاه‌های ناب رویین است که می‌توانید اوقات خوشی را در آنجا بگذرانید. علاقه‌مندان به پوشش‌های گیاهی و جانوری منحصربه‌فرد نیز می‌توانند این روستا را برای سفر خود انتخاب کنند. چهار مراسم معروف روستای رویین عبارت‌اند از خال ختک، خاله خلطتنه، چلگی و مهره در تاس انداختن. با سفر به رویین می‌توانید کوله باری پر از صنایع‌دستی، میوه‌های خوشمزه و دست بافته‌های مردمان آن را به سوغات ببرید.
آدرس: استان خراسان شمالی، شهرستان اسفراین
روستای کریک قدمتی بسیار طولانی دارد و آثار کشف شده در آن نشان می‌دهد که این روستا از زمان هخامنشیان منطقه‌ای مسکونی بوده است. کریک طبیعت بسیار بکری دارد و از آن به‌عنوان یک دهکده گردشگری توریستی روستایی یاد می‌شود. بافت خانه‌های روستای کریک استان کهکیلویه، نه از نوع سنگ بلکه از جنس خشت و کاه‌گل است. یک رود از میان روستا می‌گذرد و شالیزارهای برنج آن را احاطه کرده است. خانه‌های روستا بر روی شیب ملایم دره کریک واقع‌شده و دو بافت قدیم و جدید دارد که در بافت جدید کریک خانه‌ها با مصالح نوین ساخته‌شده‌اند. مردمان کریک هنوز به آداب‌ورسوم سنتی خود پایبندند و در کنار شغل‌های دامپروری، کشاورزی و باغداری به پرورش ماهی مشغول هستند. جو روستای کریک به‌واسطه چندین امامزادهای که در گوشه‌کنار آن قرار دارد و ساکنانی که از سادات به شمار می‌روند مذهبی است. این روستا در مسیر عشایر کوچ رو در میان ییلاق‌ها و قشلاق‌های منطقه قرار دارد و از طریق آن می‌توان به ارتفاعات دنا رسید.
آدرس: استان کهکیلویه و بویراحمد، شهرستان سی سخت
روستای شیلاندر البته بانام درست‌تر چیلاندره یکی از روستاهای پلکانی ایران و از مناطق بکر و دست‌نخورده گردشگری در ارتفاعات استان زنجان است. شیلاندر آب‌وهوای بسیار تمیز و مطبوع کوهستانی دارد و مهمانخانه‌ای برای اقامت راحت گردشگران در آن راه‌اندازی شده است. از تفریحات روستای شیلاندر به کوه‌نوردی در اطراف آن، سر زدن به آبشارها و رودخانه‌ای که در نزدیکی روستا قرار دارد می‌توان اشاره کرد. متاسفانه جاده دسترسی به شیلاندر آن‌چنان مطلوب نیست و خود را برای پیمایش یک مسیر نسبتا اذیت کننده آماده کنید. اگر به دره‌نوردی علاقه دارید، دره‌های پرجاذبه و عمیقی در اطراف شیلاندر قرار دارد. یکی از نکات جالب و البته تاسف‌برانگیز درباره شیلاندر، بحث مهاجرت از روستا و خالی شدن بسیاری از خانه‌های شیلاندر از سکنه است. درواقع اگر به دنبال یک روستای شلوغ پلکانی برای آشنایی با آداب‌ورسوم ساکنان آن هستید، شیلاندر گزینه‌ای مناسب برای این سفر نیست.
آدرس: استان زنجان، شهرستان زنجان، دهستان تهم
در آذربایجان‌شرقی روستایی زیبا و سرسبز با خانه‌های پلکانی در دل کوه‌ها وجود دارد. زنوزق نام روستایی است با تمام زیبایی‌هایی که در تصور آدمی می‌گنجد. علاوه بر زیبایی محسورکننده و مردمان مهربان و مهمان‌نوازش این روستا عنوان بزرگ‌ترین روستای پلکانی ایران را در اختیار دارد. این روستا با قدمتی 800 ساله همچنان پابرجا و استوار است و مامن مردمان خوب. گورستان قدیمی با سنگ‌نوشته‌های مربوط به قرن نهم هجری، قلعه و مسجد زنوزق، آبشار دامجی قیه و سد قلعه از جاذبه‌های خاص و تاریخی این روستا است. قلعه‌ای تاریخی و یک سد نیز در اطراف این روستا از جمله جاهای گردشگری این روستا است. با این‌حال یکی از مهم‌ترین عوامل شهرت زنوزق، یاد کردن از آن به‌عنوان معدنی از برگه‌های زردآلو است که در تابستان سقف خانه‌ها را غرق می‌کند.
آدرس: استان آذربایجان شرقی، شهرستان مرند، دهستان زنوزق
آذربایجان‌شرقی جایی شبیه بهشت است و مناظر حیرت‌انگیزی دارد؛ در حاشیه سواحل ارس و در دل کوه‌های سر به فلک کشیده یاقوتی سبز قرار گرفته است. آسمان آبی، رود و جنگل و حتی مارال‌ها همگی باعث شده‌اند تا اشتبین به روستای شگفتی ایران مشهور شود. روستایی که قدمتش به زمان شاه طهماسب صفوی برمی‌گردد. تولید ابریشم در این روستا از قدیم رونق بسیاری داشته و گردشگران بسیاری را به‌سوی خود جذب کرده است. گورستان قدیمی، کتیبه‌های مرمرین قرن‌های 9 و 10 هجری حکایت از دیرینگی این روستا دارد. یادتان نرود نانی را که زنان روستایی در اجاق‌های خانگی می‌پزند حتما امتحان کنید. روستای اشتبین بازمانده‌ای از دوران صفوی و از جاذبه‌های گردشگری استان آذربایجان شرقی و شهرستان جلفا است. اشتبین روستایی است که از ترکیب سه آبادی شکل گرفته است. قرار گرفتن میان دو رود مهم ارس و هراس، طبیعت بکر و زیبای کوهستانی-جنگلی، آب‌وهوای بسیار مطبوع و وجود چندین اثر تاریخی از مهم‌ترین دلایل علاقه به روستاگردی در اشتبین است.
آدرس: استان آذربایجان شرقی، شهرستان جلفا، بخش سیه‌رود، دهستان نوجه مهر
روستای بوژان دیگر روستای گردشگری و پلکانی خراسان رضوی است که در نزدیکی نیشابور قرار دارد. خانه‌های روستای بوژان در دل انبوه درختان بلندقامت پنهان هستند و به‌راستی این روستا همانند یک بهشتی زمینی است. بوژان نیز در ارتفاعات بینالود قرار دارد و در نزدیکی خود چندین و چند چشمه‌سار دارد. چشمه اولنگ و چشمه باغ ملا نمونه‌هایی از چشمه‌های متعدد این روستا هستند. در این روستا درختان میوه بسیاری وجود دارد و بومی‌ها به شغل دامداری، کشاورزی، ساخت صنایع‌دستی و جمع‌آوری گیاهان دارویی مشغول‌اند. ازجمله جاذبه‌های گردشگری بوژان می‌توان به طبیعت حیرت‌انگیز با پوشش‌های گیاهی و جانوری متنوع، رودخانه و آبشار زیبای آن اشاره کرد. همچنین بوژان میزبان آرامگاه‌های امامزاده سلیم و خواجه گل علی است. بوژان به خاطر اجرای مراسم‌های رقص چوب بازی و شمایل خوانی در محرم نیز شهرت بسیاری دارد.
آدرس: استان خراسان رضوی، شهرستان نیشابور
روستای کنگ روستایی با چشم‌اندازهای کوهستانی زیبا و چشمه‌های روان که در دامنه کوه‌های بینالود قرار گرفته است و می‌توان آن را از جاذبه‌های دیدنی و طبیعی اطراف شهر مشهد به حساب آورد. کنگ در لغت به‌معنای پرنده‌ای قوی پنجه یا دژی مستحکم است. این روستا در 19 کیلومتری غرب طرقبه و 29 کیلومتری مشهد است و ماسوله‌ای دیگر را از دوران قبل از اسلام به جا گذاشته است. رباط پای کوه کنگ یا رباط شاه عباسی که در انتهای دره کنگ و روی دامنه‌ای مشرف به رودخانه کنگ قرار دارد، از دو مسیر قابل دسترسی است که یکی از سمت دره و دیگری از سمت کوهستان است. اگر بخواهید این رباط را پیاده طی کنید، باید توان حدود یک ساعت و نیم پیاده‌روی را داشته باشید. این روستا نیز مانند هر روستای دیگری دارای قبرستان است؛ البته با یک تفاوت جالب که سنگ‌قبرهای با ارزش این قبرستان از جنس شیست است و روی هر قبر، دو سنگ قبر قلوه‌ای شکل وجود دارد. نکته جالب‌تر درباره این قبرها این است که روی هر قبر علامت مخصوص هر متوفی حک شده است. مسجد و تکیه 150 ساله‌ای که در این روستا قرار دارد، از دیگر بناهای کهن این روستا است. روستای پلکانی کنگ از بهترین روستاهای در نوع خود برای گشت‌وگذار، کوه‌نوردی، برپایی پیک‌نیک و مهم‌تر از همه عکاسی است. ازجمله جاذبه‌های طبیعی روستای کنگ می‌توان به باغ‌ها، چشمه‌سارها، آبشار، رودخانه و کوه‌نوردی در ارتفاعات بینالود اشاره کرد. علاوه‌بر این بازدید از رباط شاه‌عباسی یا همان رباط پای کوه، قبرستان قدیمی کنگ، مسجد و تکیه تاریخی روستا به همراه قلعه‌های حصار و تیغ میان می‌تواند در برنامه روستاگردی در کنگ و اطراف آن قرار گیرد.
آدرس: استان خراسان رضوی، شهرستان طرقبه شاندیز، بخش طرقبه
پس از عبور از مسیر پرپیچ و خم و کوهستانی چهارمحال و بختیاری، روستای زیبای سرآقاسید کوهرنگ در میان کوه‌ها خودنمایی می‌کند. سرآقاسید در فاصله 140 کیلومتری شهرکرد با خانه‌هایی تمام خشت و معماری پلکانی به ماسوله زاگرس معروف شده است. در معماری خانه‌های این روستا پشت‌بام حیاط پایینی حیاط منزل بالایی است. این روستا علاوه بر معماری زیبا دارای چشمه‌سارها، باغ‌های میوه و طبیعت سرشار از زیبایی منحصربه‌فرد در استان است. وجه تسمیه این روستا با امامزادهای به همین نام است که پیرامونش را چند درخت گردوی کهنسال و چشمه‌هایی زیبا فراگرفته است. گویی در این روستا زمان متوقف شده است و روستاییان همان ساختار و شکل سنتی خود را حفظ کرده‌اند؛ روستایی که گویش، فرهنگ، آداب و رسوم‌شان دست نخورده باقی‌مانده است. از مدرنیته و زندگی شهری در این روستا خبری نیست. فصل‌های بهار و تابستان بهترین زمان برای رفتن و پیدا کردن خلوتی برای آرامش در این روستا است تا بتوان چند روزی از زندگی شهری رها شد و به گذشته‌های شیرین دور برگشت. آشنایی با زندگی عشایر، تجربه زندگی با کم‌ترین امکانات رفاهی، تماشای از نزدیک معماری یک روستای پلکانی، بارگاه امامزاده سرآقاسید و حوضچه‌های نمکی که بومی‌ها با استخراج نمک از آن گذران زندگی می‌کنند از جمله جاذبه‌های این روستا است. در سرآقاسید نیز روستاییان مشغول تولید صنایع‌دستی مختلف هستند و فروش آن از دیگر راه‌های امرارمعاش کنار کشاورزی و دامداری است.
آدرس: استان چهارمحال و بختیاری، شهرستان کوهرنگ، دهستان میانکوه موگوئی
اورامان تخت اسمی بسیار شناخته شده است. این روستای توریستی هر ساله میزبان شمار بسیاری گردشگر ایران و غیر ایرانی است. اورامان در دل رشته کوه‌های زاگرس و ابتدای حوضه آبریز یکی از بزرگ‌ترین رودخانه‌های کردستان واقع شده است. معماری خاص و ویژه این روستا آوازه جهانی دارد. این روستا در میان جاده‌های پرپیچ‌وخم که نه‌تنها تخت نیست، بلکه با شیب تند و وجود کوه‌های بلند چشمان هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. روستای اورمان در 65 کیلومتری مریوان و 170 کیلومتری سنندج است. اورامان تخت در گذشته مرکز سلطنت حکومت اورامی‌ها بوده و به معنی تخت سلطنت است. اما گذشته از زیبایی ظاهری و خاص این روستا یکی از دلایلی که هر ساله گردشگران بسیاری را به این روستا می‌کشاند، دو مراسم است که در آخرین چهارشنبه منتهی به 15 بهمن و 15 اردیبهشت با نام‌های کمسای با آیین‌های خاص و ویژه‌ای در این روستا انجام می‌شود. در کنار این مراسم خاص، نوع لباس پوشیدن مردمان و معماری ویژه آن، روستای اورامان تخت را به مکانی زیبا تبدیل کرده که نظیر آن را هیچ گردشگری نمی‌تواند در ایران ببیند. اورامان که بانام هورامان تخت نیز شناخته می‌شود، دیگر روستاهای پلکانی ایران در کردستان و نزدیک به رودخانه سیروان است. طبیعت شگفت‌انگیز روستا و منطقه‌ای که اورامان در آن بنا شده است، به‌قدری گردشگران را حیرت‌زده می‌کند که خاطره آن برای سال‌ها می‌تواند نقل محافلشان باشد. مراسم پیرشالیار که به‌صورت سالانه برگزار می‌گردد، مهم‌ترین اتفاق فرهنگی اورامان است.
آدرس: استان کردستان، شهرستان سروآباد، اورامان
دیگر روستایی که در غرب کشور از جمله روستاهای پلکانی ایران شناخته می‌شود، روستای پالنگان است که در استان کردستان قرار دارد. علاوه‌بر معماری پلکانی پالنگان، تماشای آیین‌ها و مراسم‌های خاص این روستا بیشترین نقش در جذب توریست‌های علاقه‌مند به روستاگردی در این منطقه را دارد. روستای پالنگان را می‌توان روستای چشمه‌ها نیز نامید، چراکه نزدیک به 20 چشمه اطراف آن وجود دارد. خانه‌های سنگی، طبیعت بکر کوهستان، قبرستان مرموز پالنگان، آبشار، دره تنگیور، اسب‌سواری، آشنایی با بازی‌های محلی روستا ازجمله غل‌غلان و گرز بازی و از همه مهم‌تر شرکت در جشن نوروزی منحصربه‌فرد پالنگان از جاذبه‌های گردشگری آن است. وجود چندین اثر تاریخی و باستانی ازجمله قلعه و آتشکده نیز از جاهای دیدنی این روستا است. برای آشنایی بیشتر با پالنگان مطالعه مقاله «روستای پالنگان کردستان؛ روستایی پلکانی و چشم‌نواز» در نابرو را به شما پیشنهاد میکنم.
آدرس: استان کردستان، شهرستان کامیاران، دهستان ژاورود
روستای پلکانی هجیج در نزدیکی نوار مرزی غرب کشور، از جاذبه‌های گردشگری استان کرمانشاه و از زیباترین روستاهای پلکانی ایران است که بیشتر به‌واسطه طبیعت بکر و دست‌نخورده خود به‌عنوان یک مقصد گردشگری ناب برای روستاگردی انتخاب می‌شود. هجیج در یک دره سرسبز و مشرف به رودخانه سیروان ساخته شده و خانه‌های آن عمدتا از سنگ ساخته شده است. در این روستا نیز سقف هر خانه حیاط خانه بالاسری است و مردمانی خون گرم و باصفا در آن سکونت دارند. این روستا از جمله پرجاذبه‌ترین نقاط استان و از مناطق دیدنی اورامانات است و در 25 کیلومتری شهرستان پاوه قرار دارد. روستایی پلکانی، پرپیچ‌وخم با خیابان‌های نیم‌دایره‌ای و ساختمان‌های رو به دره و رودخانه سیروان که این روستا را به یکی از شگفت‌انگیزترین روستاهای ایران تبدیل کرده است. خانه‌های هجیج همگی از سنگ و به‌صورت خشکه چین و پلکانی ساخته شده که به‌دلیل کمبود جا این‌گونه ساخته شده است. چشمه بل که آب آن به رودخانه سیروان می‌ریزد، از جاذبه‌های آن است. آب این چشمه در هیچ فصلی از سال کم نمی‌شود و از بهترین آب معدنی‌های جهان به حساب می‌آید. قایق‌سواری در رودخانه سیروان از بهترین تفریحات روستای هجیج است. جاذبه‌های مسیر دسترسی به این روستا به‌قدری زیاد است که قبل از دیدن آن حتماً شگفت‌زده خواهید شد. ارتفاعات شاهو، چشمه بل و امامزاده عبیدالله از دیگر جاذبه‌های گردشگری هجیج است. اگر از علاقه‌مندان به پوشش کردی مخصوصا گیوه‌های زیبایی این پوشش هستید، بهترین نوع آن در هجیج یافت می‌شود. به علت رونق دامداری در چراگاه‌های اطراف هجیج، بهترین نوع لبنیات از شیر و دوغ گرفته تا کشک و روغن حیوانی را می‌توانید از این روستا خریداری کنید.
آدرس: استان کرمانشاه، شهرستان پاوه، بخش نوسود
ماسوله که دیگر یک روستا نیست و به شهر کوچکی تبدیل شده است، شناخته‌شده‌ترین منطقه مسکونی با معماری پلکانی در ایران است. ماسوله از جاذبه‌های گردشگری استان گیلان شهرتی جهانی دارد و هر ایرانی حداقل برای یکبار هم که شده باید به دیدن آن برود. زیبایی‌های ماسوله و جاذبه‌های آن به‌قدری زیاد است که برای دیدن همه آن‌ها حداقل چند روز زمان لازم است. به‌واسطه توریستی بودن این روستا، مردم ماسوله از طریق صنعت گردشگری امرار معاش می‌کنند. در جاهایی به عنوان مسیر عبور و مرور قدم می‌گذارید که سقف خانه زیر پای شما است. گلدان‌های شمعدانی از ستون‌های مقابل پنجره‌های چوبی با شیشه‌های رنگارنگ آویزان هستند، درختان سرسبز جنگل در فصول گرم سال همه‌جا را احاطه کرده‌اند، در زمستان زیبایی برف سنگین منطقه جلوه‌های خاصی به وجود می‌آورد. در بازار این روستا نیز می‌توانید صنایع‌دستی از عروسک‌های دست‌ساخته و زیبای زنان بومی گرفته تا چموش و وسایل شخصی سنتی را خریداری کنید. از موزه‌های ماسوله دیدن کرده و به گردش در جاذبه‌های اطراف آن بپردازید.
آدرس: استان گیلان، شهرستان فومن، بخش سردار جنگل
